Όταν ο Π. Καββαδίας έφερε στο φως το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου.

  Ο Παναγής Καββαδίας ήταν ο Κεφαλλονίτης αρχαιολόγος που από το 1881 ως το 1883 έφερε στην επιφάνεια το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, το οποίο βρισκόταν κρυμμένο στην πλαγιά θαμμένο στην χαράδρα του Κυνάρτειου όρους. Ο ίδιος για αρκετές δεκαετίες (πέθανε το 1928), έφερε στο φως τα πολλά και σημαντικά ευρήματα της πολυετούς ανασκαφής του Ιερού του Ασκληπιού. Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από τη δημοσίευση του Επαμεινώνδα Βρανόπουλου στο περιοδικό «Αρχαιολογία» (τεύχος12, Αύγουστος 1984) και αναφέρεται στις ανασκαφές στο αργολικό θέατρο.

 Οταν ο Παναγής Καββαδίας διαπρεπής Έλληνας αρχαιολόγος, ό όποιος είχε τάξει, σαν έναν από τους σκοπούς της ζωής του, την αποκάλυψη των αρχαιοτήτων της Επιδαύρου και την ίδρυση του Μουσείου της πήγαινε στις 15 Μαρτίου 1881 στην Επίδαυρο, σκόπευε να εντοπίσει τη θέση του αρχαίου θεάτρου και μετά, αν ήταν δυνατό, να αρχίσει την ανασκαφή του. Είχε μελετήσει, προηγουμένως, κάθε σχετική πληροφορία πού μπόρεσε να βρει στους αρχαίους συγγραφείς.

Περισσότερο είχε σταθεί σε αυτά που είχε γράψει ο Παυσανίας, όταν επισκέφθηκε το θέατρο το 2ο αιώνα μ.Χ. Ο Καββαδίας δεν άργησε να εντοπίσει τη θέση του θεάτρου, διότι το σχήμα του κοίλου -και μόνο αυτό- ήταν καταφανές. Αλλά ο χώρος του θεάτρου είχε μεταβληθεί σε δάσος, και μάλιστα τόσο πυκνό, ώστε, όπως ο ίδιος αφηγείται στα Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρείας του έτους 1881, με κανέναν τρόπο δεν κατόρθωσε να εισχωρήσει σ' αυτό και να ανέβει στο επάνω μέρος του κοίλου του Θεάτρου. Την επόμενη άρχισε κιόλας, από το συνεργείο των εργατών του, η αποκοπή των δένδρων, που υστέρα από μια εβδομάδα είχε συντελεστεί σε ολόκληρο το χώρο του θεάτρου.

 Μάταια όμως ο Καββαδίας περίμενε να αποκαλυφθεί μπρος του το κοίλο. Γιατί, στη θέση του, αντίκρισε μια κατωφέρεια βουνού, που είχε σχηματιστεί από το χώματα, που με το πέρασμα των αιώνων είχαν καταπέσει και συσσωρευθεί σε πάχος 1 ,50 περίπου μέτρου. Χρειάστηκε λοιπόν να ακολουθήσουν μακροχρόνιες και συστηματικές εργασίες˙ μεταφέρθηκαν τα χώματα, καθαρίστηκε το κοίλο και ανασκάφηκε η ορχήστρα και το υποσκήνιο.

Επίσης επανατοποθετήθηκαν πολλά από τα πεσμένα καθίσματα στην αρχική τους θέση και αποκαλύφτηκαν οι τοίχοι των χτισμάτων της σκηνής καθώς και οι είσοδοι τού θεάτρου μέχρι τις πύλες. Κατά τις ανασκαφές, διαπιστώθηκε από ένα άγαλμα ρωμαϊκής εποχής πού βρέθηκε κοντά στη σκηνή, ότι το Θέατρο βρισκόταν σε ακμή μέχρι τούς τελευταίους ρωμαϊκούς χρόνους. Μετά την επικράτηση τού χριστιανισμού -άγνωστο όμως πότε ακριβώς- άρχισε ή σταδιακή επίχωση και ή φθορά του.

Σύμφωνα με τον Καββαδία, φαίνεται ότι στην αρχή γκρεμίστηκε το ημικυκλικό τείχος, που περιέβαλε το κοίλο. Εξαιτίας αποκοπής ξυλείας, ή για άλλους λόγους, άρχισε η κατολίσθηση χωμάτινων όγκων από το Κυνάρτειο όρος πού κατακάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος του κοίλου. Αργότερα, ακολούθησε μεγάλος σεισμός, όπως αποδεικνύει ο τρόπος πού έπεσαν οι λίθοι της κρηπίδας. Με αυτόν το σεισμό έπαθε ζημιές το διάζωμα, πού διαιρούσε το κοίλο στην πάνω και κάτω ζώνη, και μετακινήθηκαν τα περισσότερα από τα καθίσματα. Τότε φαίνεται ότι έπεσε και η σκηνή.

 Στη συνέχεια η σκηνή φαίνεται ότι οικοδομήθηκε και χρησίμευσε σαν κατοικία, ενώ στους χρόνους της Τουρκοκρατίας κατασκευάστηκε και καμίνι στην ανατολική πλευρά της.

Τον 18ο αιώνα επισκέφθηκε την περιοχή της Επιδαύρου ο Άγγλος περιηγητής Chandier, o οποίος βρήκε το θέατρο σκεπασμένο από θάμνους, που είχαν φυτρώσει στο συσσωρευμένο πάνω από τις κερκίδες χώμα. Ο ίδιος διηγείται ότι οι Τούρκοι είχαν μεταφέρει από το θέατρο στο Αργος και στο Ναύπλιο μαρμάρινο θρόνο καθώς και πολλά αγάλματα.

Η συσσώρευση λοιπόν των χωμάτων και το φύτρωμα των θάμνων, και αργότερα των δέντρων, έκρυψαν το θέατρο και το έσωσαν από άλλες καταστροφές καθώς και από το καμίνι των τουρκικών χρόνων, παρ’ όλο που οι ρίζες των δέντρων, που φύτρωσαν ανάμεσα στους αρμούς των λίθων, εκτόπισαν και κατάστρεψαν πολλά καθίσματα.

 Η συμβολή των κατοίκων του Λυγουριού στην ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου.

Πολύτιμες μαρτυρίες του Βασίλη Μπιμπή και του Γιάννη Σαρρή.

 40 κτηματίες του Λυγουριού θα έπρεπε να παραιτηθούν από τα δικαιώματά τους και να γίνουν ανασκαφές στα χωράφια τους. Το αντίτιμο για την προσφορά θα ήταν να δημιουργηθεί ο σημερινός δρόμος Ναυπλίου - Λυγουριού

Δύο Λυγουριάτες με ιδιαίτερη ευαισθησία σε θέματα της τοπικής ιστορίας, ο κ. Γιάννης Σαρρής (Δραγώνας) και ο δημοτικός Σύμβουλοςκ. Βασίλης Μπιμπής μας ενημερώνουν για τη συμβολή των κατοίκων του Λυγουριού στην ανάδειξη των ιστορικών μνημείων της περιοχής.

Ο Γιάννης Σαρρής θυμάται διηγήσεις του πατέρα του όπου οι Λυγουριάτες με ημερομίσθιο 50
λεπτών την ημέρα έσκαβαν με ιδιαίτερη προσοχή την πλαγιά του λόφου για να βγει στο φως το θέατρο. “Mάλιστα, οι γυναίκες δεν χρησιμοποιούσαν εργαλεία ανασκαφής αλλά επί ώρες με τα
νύχια τους ξεχώριζαν το χώμα από το μάρμαρο” αναφέρει ο δημοσιογράφος και συγγραφέας.

Ο Βασίλης Μπιμπής το 2003 είχε την επιμέλεια της αντιγραφής και καθαρογράφησης από το πρωτότυπο ενός συμβολαιογραφικού εγγράφου του 1879 (αριθμ. 250). Αφορούσε την παραίτηση δικαιωμάτων 40 κτηματιών του Λυγουριού υπέρ της Αρχαιολογικής Εταιρίας της Αθήνας για ανασκαφές στα χωράφια τους. Το αντίτιμο για την προσφορά τους ήταν να δημιουργηθεί ο σημερινός δρόμος Ναυπλίου –Λυγουριού.

Στο συμβόλαιο αναφέρεται:
Εν Λυγουρίω σήμερον την έκτην Αυγούστου του χιλιοστού οκτακοσιοστού εβδομηκοστού ενάτου έτους (6-8-1879) και ημέραν Δευτέραν μ. μεσημβρίαν, ενώπιον εμού εν τω ενταύθα Δημαρχείω μεταβάντος και ενεργούντος Συμβολαιογραφικών υπηρεσίαν Συμβολαιογραφούντος Ειρηνοδίκου Επιδαύρου Νικολάου Διονυσιάδου κατοικοεδρεύοντος εις Νέαν Επίδαυρον, και των παρόντων δύο γνωστών μου. Ελλήνων πολιτών, ενηλίκων και ανεπίδεκτου εξαιρέσεως μαρτύρων Αναγνώστου Παπαγιαννοπούλου Δημογραμματέως και κατοίκου Διδύμου και προσωρινώς ενταύθα και Αργυρίου Γαλλανού μεταπράτου κατοίκου ενταύθα, εμφανισθέντες οι ωσαύτως μη εξαιρετέοι και ωσαύτως γνωστοί εις εμέ και τους μάρτυρας, Γεώργιος Σιανιάς, Δήμαρχος Λήσης, Γεώργιος Δ. Λιάτας, Χρήστος Δ. Λιάτας, Αναστάσιος Σ. Μελάς, Γεωρ. Α. Δεληγιάννης, Παναγ. Α. Δεληγιάννης, Δημήτριος Γκάτζιος, Φώτιος Γ. Γκάτζιος, Κωνσταντίνος Γ. Γκάτζιος, Κωνσταντίνος Αίσωπος, Κωνσταντίνος Διδασκάλου, Σωτήριος Διδασκάλου, Αναστάσιος Διδασκάλου, Γεώργιος Καραμαδούκης, Γεώργιος Κ, Καψάλης, Ιωάννης Καλαματιανός, Ιωάννης Καυτάνης, Γεώργιος Κ.Λιάτας, Ιωάννης Δ. Γκάτζιος, Αθανάσιος Παπαθανασίου, Σωτήριος Σμυρλής, Ιωάννης Λ. Ιωάννου, Αλκιβιάδης Λ. Ιωάννου, Δημήτριος Λ. Ιωάννου, Αθανάσιος Μπιμπής, Γεώργιος Συμεών, Ιωάννης Συμεών, Νικόλαος Γ. Διακόπουλος, Γεώργιος Ρέμπελος, Παναγής Γκάτζιος, Γεώργιος Α.Καλούδης, Γεώργιος Δουράνος, Γεωρ. Κ.Καλούδης, Αριστείδης Στ. Καμπίτης, και Κωνσταντίνος Γ. Συμεών κάτοικοι πάντες ενταύθα και γεωργοκτηματίαι πλην του Γεωργίου και Χρήστου Δ. Διάτα όντων κτηματιών, Γεωργίου Δεληγιάννη, Ιωάννου Καλαματιανού και Αλκιβιάδου Λ. Ιωάννου, όντων παντοπωλών, ομολόγησαν εκουσίως και εν γνώσει τάδε: ότι έχοντες εις την απεριόριστον κυριότητα και κατοχήν των εις διαφόρους θέσεις, ένθα υπάρχει το Ιερόν του Ασκληπιού κατά την περιφέρειαν της κωμοπόλεως Λυγουρίου του Δήμου Λήσης, ως υπάρχει εκείσε και τα εξής αρχαία, αμφιθέατρον, στάδιον, δεξαμεναί, θεμέλια ναών και λοιπαί αρχαιότητες, διάφορα κτήματα, ελαιόδενδρα και αχλαδιές, συνορευόμενα μεταξύ των και θέλοντες να ευκολίνωσιν την εν Αθήναις Αρχαιολογικήν Εταιρίαν εις τας μελετάς και έρευνας αυτής, χάριν της επιστήμης, παραχωρούσιν εις το Διοικητικόν Συμβούλιον της εν λόγω αρχαιολογικής εταιρίας, το δικαίωμα όπως ενεργήση, οίας νομίση καλόν να κάμη έρευνας και ανασκαφάς επί των κτημάτων αυτών, κατασκευάσει οδούς δι' αυτών, παραπήγματα, οικήματα, και ό,τι άλλο προς εργασίαν χρήσιμον, παραιτούμενοι παντός δικαιώματος χορηγουμένου αυτοίς κατά τον περί αρχαιοτήτων νόμον επί των ανακαλυφθησομένων αρχαιοτήτων, άτινα παραχωρούντες εις την Αρχαιολογικήν Εταιρίαν, ως και πάσης αποζημιώσεως δια τας τυχόν γενομένας εδαφικάς μεταβολάς επί των κτημάτων ή κατάληψιν δι' ανέγερσιν παραπηγμάτων ή άλλην αιτίαν.
 

Εάν όμως αι εργασίαι της ειρημένης εταιρίας απαιτήσουσιν και την εκρίζωσιν ελαιοδένδρων τινών εκ των ανωτέρω εστίν υπόχρεος εις την αποζημίωσιν αυτού εξεβρισκομένης δια πραγματογνοιμοσύνης.
 

Εδήλωσαν δε οι ανωτέρω συμβαλλόμενοι, ως αντάλλαγμα της προσφορά των κτημάτων αυτών, εύχονται ίνα το Διοικητικόν Συμβούλιον της ειρημένης εταιρίας ενεργήση τον καθαρισμόν του εκείσε αμφιθεάτρου, όπερ απειλείται από πυρκαϊάν, ένεκα των αναπτυχθέντων θάμνων, εξ ων αι βαθμίδες
αυτού εισίν αφανείς προς δε να κατασκευάσει αμαξωτήν οδόν εκ Ναυπλίου εις το Ιερόν Ασκληπιού.

Αναδημοσίευση απο την εφημερίδα
"ΤΑ ΑΡΓΟΛΙΚΑ"
Αρ. φύλλου 207
ΣΑΒΒΑΤΟ 30 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012