Παγίδα το Αιγαίο για τους θαλάσσιους «γίγαντες».
Η κλιματική αλλαγή, σε συνδυασμό με τη ρύπανση και την υπεραλίευση, απειλεί με εξαφάνιση τον πλούτο των ελληνικών θαλασσών.Εννέα από τα σημαντικότερα είδη θαλάσσιων θηλαστικών της Μεσογείου ζουν μόνιμα στις ελληνικές θάλασσες. Η φώκαινα, η φάλαινα Φυσητήρας, η πτεροφάλαινα, ο ζιφιός, η μεσογειακή φώκια ( Μonachus monachus ), το κοινό δελφίνι, το ρινοδέλφινο, το σταχτοδέλφινο και το ζωνοδέλφινο διαβιούν ολόκληρο τον χρόνο στα πελάγη της χώρας μας. Μάλιστα, οι επιστήμονες έχουν καταγράψει, αν και σπανίως, παρουσία ψευδόρκας, ακόμη και ρυγχοφάλαινας. Ο πλούτος όμως αυτός των ελληνικών θαλασσών κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Οι αιτίες πολλές. Από τις σημαντικότερες η χημική ρύπανση, η κλιματική αλλαγή, η υπεραλίευση, καθώς και η παράκτια οικιστική ανάπτυξη.
Σημαντικές θαλάσσιες περιοχές για τους «γίγαντες» των θαλασσών στην Ελλάδα θεωρούνται ο Αμβρακικός Κόλπος, όπου ζουν περίπου 130 ρινοδέλφινα, ο Κορινθιακός καθώς εκεί επιβιώνουν ακόμη ζωνοδέλφινα και κοινά δελφίνια, η Ελληνική Τάφρος η οποία είναι σημαντική για τους Φυσητήρες και τους ζιφιούς και το εσωτερικό Αρχιπέλαγος του Ιονίου που αποτελεί βιότοπο για δελφίνια και άλλα κητώδη. Ιδιαιτέρως σημαντική περιοχή θεωρείται και το Θρακικό Πέλαγος για τις φώκαινες και τα κοινά δελφίνια, όπως και οι Βόρειες Σποράδες και τα Δωδεκάνησα για τη μεσογειακή φώκια.
Ενα νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Θάλασσα: Μάθε, δράσε, προστάτεψε», το οποίο παρουσιάστηκε χθες από την ΜΟm (Εταιρεία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας) και το WWF Ελλάς, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος και το Τethys Research Ιnstitute, φιλοδοξεί να καταγράψει την υφιστάμενη κατάσταση και να ευαισθητοποιήσει τους αρμόδιους φορείς αλλά και τους έλληνες πολίτες για την προστασία των θαλάσσιων θηλαστικών. «Ο στόχος αυτής της κοινής προσπάθειας είναι πολλαπλός: ενημέρωση και επιστημονικά τεκμηριωμένη εκπαίδευσηόσον αφορά τον πλούτο που κρύβουν οι ελληνικές θάλασσες, ευαισθητοποίησηόσον αφορά τις απειλές που αντιμετωπίζει και κινητοποίηση για την προστασία και διατήρησή του για τις επόμενες γενιές» επεσήμανε ο πρόεδρος της ΜΟm κ. Π. Δενδρινός.
Από την πλευρά του ο πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής κ. Κ. Καρτάλης τόνισε ότι «η πρωτοβουλία αυτή έρχεται σε μια κρίσιμη φάση, κατά την οποία διακινείται η απολύτως λανθασμένη άποψη ότι σε περιόδους οικονομικής κρίσης η οικολογία είναι πολυτέλεια». Οπως επεσήμανε, η βιοποικιλότητα πρέπει να προστατεύεται, ανεξάρτητα από το αν προκύπτει οικονομική ανταλλακτική αξία, και πρότεινε συγκεκριμένες δράσεις ώστε να ανατραπεί η άποψη που διαμορφώνουν ορισμένες φορές οι τοπικές κοινωνίες, ότι δηλαδή οι περιοχές Νatura αποτελούν βαρίδια από τα οποία πρέπει να απαλλαγούν. Οπως υποστήριξε, οι επενδυτικές δραστηριότητες που προχώρησαν με τη μεγαλύτερη ταχύτητα είναι αυτές που ακολούθησαν και εφάρμοσαν την περιβαλλοντική νομοθεσία υπογραμμίζοντας ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο αποτελούν η γραφειοκρατία και οι χωροταξικές και πολεοδομικές αδυναμίες.
Τα θαλάσσια θηλαστικά στα ελληνικά πελάγη
Ε νδεκα είδη κητωδών έχουν καταγράψει οι επιστήμονες στις ελληνικές θάλασσες. Υπολογίζεται ότι στα νερά της χώρας μας ζουν 250-300 μεσογειακές φώκιες και 180 φάλαινες Φυσητήρες. Ελάχιστες φώκαινες επιβιώνουν στα νερά του Βορείου Αιγαίου, οι οποίες πιθανώς αποτελούν και τον τελευταίο πληθυσμό της Μεσογείου. Τα στοιχεία αυτά προέκυψαν από 26 ερευνητικές αποστολές του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος και του Ερευνητικού Ινστιτούτου Τethys κατά το διάστημα 1991-2008 καθώς και από τα δεδομένα για εκβρασμούς του Εθνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και του υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας από το 1991 έως σήμερα.
Τα είδη που παρατηρήθηκαν συχνότερα από τους έλληνες ερευνητές ήταν το ζωνοδέλφινο, η φάλαινα Φυσητήρας, ο ζιφιός, το σταχτοδέλφινο και η πτεροφάλαινα. Λιγότερο συχνές ήταν οι παρατηρήσεις κοινών δελφινιών και εξαιρετικά σπάνιες οι παρατηρήσεις μεγάπτερων αλαινών, ψευδορκών και φωκαινών.
Οι πτεροφάλαινες που επισκέπτονται την Ελλάδα, με βάση στοιχεία από εκβρασμούς, έχουν μήκος που φθάνει ακόμη και τα 20 μέτρα. Συνολικά έχουν καταγραφεί 36 πτεροφάλαινες, οι περισσότερες στο Βόρειο Ιόνιο Πέλαγος και στον Σαρωνικό Κόλπο. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, φαίνεται ότι σπανίζουν στο Αιγαίο Πέλαγος. Οι Φυσητήρες προτιμούν να κινούνται κατά μήκος του Ελληνικού Ρήγματος. Συχνότερα παρατηρούνται στο τμήμα του ρήγματος μεταξύ Νοτιοδυτικής Κεφαλλονιάς και Δυτικής Πελοποννήσου, στη Δυτική και Νότια Κρήτη, καθώς και βορειοανατολικά, στην περιοχή της Καρπάθου και της Νότιας Ρόδου. «Κυκλοφορούν» επίσης στο Μυρτώο, στο Κρητικό και στο Ικάριο Πέλαγος καθώς και στην περιοχή ανάμεσα στις Βόρειες Σποράδες και στη χερσόνησο της Χαλκιδικής. Περίπου στις ίδιες περιοχές με τους Φυσητήρες συχνάζουν και οι ζιφιοί.
Η αγαπημένη περιοχή για το σταχτοδέλφινο είναι το Μυρτώο Πέλαγος, νότια της Βορειοδυτικής Κρήτης. Το είδος δεν έχει παρατηρηθεί στο Ιόνιο. Αντίθετα το ρινοδέλφινο έχει ευρύτερη εξάπλωση και είναι το μοναδικό είδος κητωδών που εντοπίζεται στον αβαθή και κλειστό Αμβρακικό Κόλπο. Τα ζωνοδέλφινα προτιμούν τις ανοιχτές θάλασσες και είναι το είδος που αφθονεί περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο κητώδες στις ελληνικές θάλασσες. Ο μόνος κλειστός κόλπος όπου το ζωνοδέλφινο απαντάται τακτικά είναι ο Κορινθιακός. Από τα πιο σπάνια είδη δελφινιών, σε αντίθεση με ό,τι δηλώνει το όνομά του, είναι το κοινό δελφίνι.
Οσο για τη φώκαινα, έως τα μέσα της δεκαετίας του ΄90 θεωρούνταν ότι απουσίαζε ή είχε εκλείψει από τη Μεσόγειο. Σήμερα η παρουσία της έχει επιβεβαιωθεί από 15 περιστατικά εκβρασμού και μια παρατήρηση στο βόρειο τμήμα του Αιγαίου Πελάγους.
Περιστασιακός επισκέπτης στη Μεσόγειο θεωρείται η μεγάπτερη φάλαινα. Ωστόσο έχει παρατηρηθεί δύο φορές στο εσωτερικό Αρχιπέλαγος του Ιονίου και στο Μυρτώο Πέλαγος. Σε ολόκληρη τη Μεσόγειο υπάρχουν 13 δημοσιευμένες καταγραφές του είδους. Σπάνια εμφανίζεται στη Μεσόγειο και η βόρεια ρυγχοφάλαινα. Στην Ελλάδα μόνο μία φορά, τον Μάιο του 2000, βρέθηκε μια νεκρή να επιπλέει κοντά στη Σκιάθο.
