Κυρίες και κύριοι
Μιλώντας σήμερα κανείς για το περιβάλλον κινδυνεύει να θεωρηθεί από γραφικός έως και επικίνδυνος. Τη στιγμή που η ελληνική κοινωνία βιώνει μια πρωτοφανούς βιαιότητας επίθεση και μεγάλα τμήματά της ωθούνται στην ανεργία και στην εξαθλίωση, η ανάγκη για “ανάπτυξη” και εργασία παίρνει ιδιαίτερη αξία. Σε αυτή τη συγκυρία βρίσκουν την ευκαιρία κάθε λογής συμφέροντα να ικανοποιηθούν, προχωρώντας πέρα από την ισοπέδωση της κοινωνίας και στην ισοπέδωση του περιβάλλοντος. Έτσι λοιπόν είναι απαραίτητο να συζητηθεί το “τι ανάπτυξη θέλουμε;”. Σε αυτή τη συζήτηση δε μπορεί παρά να τεθούν σημεία/κριτήρια ενός κεντρικού σχεδιασμού που θα διαπερνούν τη σκέψη και τη δράση μας. Βασικός πυλώνας του όποιου προγραμματισμού, που δυστυχώς δεν έγινε ποτέ ουσιαστικά για την χώρα μας, είναι η ανάπτυξη να συμβάλει:
α) στην αντιστροφή της στρεβλής πορείας ανάπτυξης μόνο του τριτογενή τομέα της ελληνικής οικονομίας και μετατροπής της χώρας σε μια θάλασσα εισαγωγών. Η αποδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού της χώρας είναι από τις βασικές αιτίες εκτόξευσης του χρέους, εξάρτησης της χώρας, ερήμωσης της υπαίθρου, απαξίωσης και καταστροφής παραγωγικών δυνατοτήτων του τόπου μας και των ανθρώπων. Επομένως, η όποια ανάπτυξη οφείλει να εμπεριέχει και να στηρίζει ένα σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας.
β) στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας με αξιοπρεπείς μισθούς, συνθήκες δουλειάς και ασφάλιση. Είναι προφανές πως η όποια ανάπτυξη περιγράφεται στις “μνημονιακές” πολιτικές με την εξομοίωση των μισθών των Ελλήνων με αυτούς της Βουλγαρίας θα δημιουργήσει (κι αυτό αμφίβολο βέβαια) ευημερία στους αριθμούς, κέρδη σε κάποιες εταιρίες, συνεχίζοντας όμως την πορεία εξαθλίωσης της κοινωνίας δημιουργώντας εργαζόμενους μεν αλλά φτωχούς δε.
γ) η ανάπτυξη και η παραγωγική ανασυγκρότηση θα πρέπει να κινούνται στο πλαίσιο της Συνταγματικής αρχής (άρθρο 24) για την προστασία του φυσικού, πολιτιστικού περιβάλλοντος, των μνημείων και των παραδοσιακών περιοχών. Οφείλουμε όλοι να κατανοήσουμε ότι το περιβάλλον στη χώρα μας δεν είναι ένα εμπόδιο για τις επενδύσεις, που πρέπει με διαδικασίες fast track να υπερβούμε. Το περιβάλλον είναι δημόσιος πλούτος, ο οποίος είναι απροστάτευτος, είναι η κληρονομιά μας προς τις επόμενες γενιές. Δυστυχώς όμως πολλές παρεμβάσεις που γίνονται είναι καταστροφικές και μη επανορθώσιμες. Ήδη οι περισσότερες πόλεις της χώρας μας προσφέρουν εξαιρετικά χαμηλού επιπέδου ποιότητα ζωής ακριβώς επειδή φτιάχτηκαν με κριτήρια το ιδιωτικό μικροσυμφέρον και όχι τις κοινωνικές ανάγκες. Έτσι, το περιβάλλον κινδυνεύει να καταστραφεί από έναν κοντόφθαλμο σχεδιασμό, που σε προτεραιότητα βάζει το ιδιωτικό συμφέρον και κυρίως το συμφέρον μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων.
Τις περισσότερες φορές μάλιστα η γνώμη των τοπικών κοινωνών αγνοείται ή τίθενται εκβιαστικά διλήμματα όπου η μια όψη είναι η εγκαταλελειμμένη εικόνα πολλών περιοχών και η άλλη όψη η αξιοποίησή τους με όρους ισοπεδωτικούς για το περιβάλλον. Για παράδειγμα, πόσες ακτές βρίσκονται υπό εγκατάλειψη, χωρίς καθαρισμό, χωρίς βασικές ήπιες υποδομές, με αποτέλεσμα ή και στόχο πολλές φορές να διαμορφωθεί η ανοχή της κοινωνίας απέναντι σε επενδυτές, που θα αλλοιώσουν πλήρως το τοπίο και το δημόσιο κοινόχρηστο χαρακτήρα τους;
Επομένως ο όποιος σχεδιασμός οφείλει να είναι ολοκληρωμένος και καλά μελετημένος, να αποφεύγει τις αποσπασματικές ρυθμίσεις και να λαμβάνει υπόψιν αποφασιστικά τη γνώμη των τοπικών κοινωνιών και ειδικά ενεργών πολιτών και ομάδων που επί χρόνια δραστηριοποιούνται σε σχετικά ζητήματα.
Κριτήρια αυτού του σχεδιασμού θα πρέπει να είναι α) το δημόσιο συμφέρον, η υπεράσπιση και προστασία του φυσικού πλούτου, β) η ανάπτυξη που αξιοποιεί τοπικά συγκριτικά πλεονεκτήματα, γ) η ανάπτυξη σε τέτοια μεγέθη και με τέτοιο τρόπο που δεν αλλοιώνει τη φυσιογνωμία μιας περιοχής και που δημιουργεί πλούτο, ο οποίος μοιράζεται στην τοπική κοινωνία και δεν φεύγει σε τραπεζικούς λογαριασμούς του εξωτερικού.
Επιτρέψτε μου, τελειώνοντας, να αναφερθώ ενδεικτικά σε κάποια ζητήματα που αναδεικνύουν τα ζητήματα της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, της ανυπαρξίας σχεδιασμού, της αντιμετώπισης των προβλημάτων με όρους κερδοφορίας κάποιων συμφερόντων και όχι των αναγκών της κοινωνίας:
1. Ένα αγαθό που επηρεάζει καθοριστικά, από την επιβίωση των ανθρώπων έως και την κατεύθυνση ανάπτυξης είναι το νερό. Γύρω από αυτό το ζήτημα έχουν γίνει τα τελευταία 30 χρόνια «εγκλήματα». Η «ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτινων πόρων» παραμένει αστείο. Καθένας πράττει κατά το δοκούν. «Βρίσκει» κάποια χρήματα και προτείνει τη δημιουργία εργοστασίου επεξεργασίας, χωρίς να έχουν εξαντληθεί άλλες επιλογές, χωρίς να παρουσιάζεται το περιβαλλοντικό και το οικονομικό κόστος λειτουργίας, τη στιγμή που γίνονται με βασανιστικά αργά βήματα ή απουσιάζουν μια σειρά από άλλες πολιτικές διαχείρισης και προστασίας των υδάτων, που μάλιστα απαιτούν και πολύ λίγα χρήματα. Το πρόγραμμα απονιτροποίησης κατέληξε σε «φιάσκο» όπως είχα γράψει με την εξαίρεση των δεντρωδών καλλιεργειών. Βασικές πηγές ρύπανσης των υδάτων δεν αντιμετωπίζονται. Το ΙΓΜΕ υποβαθμίζεται και διαλύεται ενώ η Περιφέρεια Πελοποννήσου υπογράφει μνημόνιο συνεργασίας, ορίζοντας ως επιστημονικό σύμβουλο της διαχείρισης υδάτων ολόκληρης της Περιφέρειας μας την ΕΥΔΑΠ Α.Ε., μια εταιρεία ύδρευσης και αποχέτευσης (κρίνετε εσείς πόσο επιστημονικό είναι αυτό!) η οποία σχεδιάζεται να ξεπουληθεί σε πολυεθνικές. Σε περιοχές όπως η Ερμιονίδα κατασκευάζονται γιγαντιαίες μονάδες και γήπεδα γκολφ παρά την έλλειψη νερού.
2. Η διαχείριση απορριμμάτων δίνει την εικόνα μιας πραγματικά τριτοκοσμικής χώρας. Εξακολουθούν και λειτουργούν οι ΧΑΔΑ. Πρόσφατα μάλιστα είχαμε στην περιοχή του Άργους δυο πυρκαγιές, ενώ ΧΑΔΑ υπάρχουν και δίπλα από παραλίες. Στην Ερμιονίδα, στη «μονάδα δεματοποίησης», έχουν συσσωρευτεί 25.000 «δέματα» χωρίς προορισμό με κόστος για το Δήμο που ανέρχεται στα 500.000 ευρώ ετησίως! Για την ανακύκλωση πλέον δε μιλά κανείς. Ήρθαν στο νομό 150 κάδοι ανακύκλωσης χωρίς να ενταχθούν σε κανένα σχέδιο. Δεν εφαρμόζεται ακόμα και αυτός ο περιφερειακός σχεδιασμός ή το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης της Ανακύκλωσης. Βασικός στόχος της Περιφέρειας είναι η ανάθεση της διαχείρισης σε ιδιώτες, επιλέγοντας έτσι μεθόδους που όμως θα αυξάνουν το κόστος διαχείρισης το οποίο θα πληρωθεί από τους δημότες, θα είναι πιο επιζήμιες για το περιβάλλον και δεν θα αντιμετωπίζουν σημαντικές παραμέτρους του προβλήματος (μείωση απορριμμάτων και συσκευασιών, νέα κοινωνική συνείδηση,...).
3. Ο χωροταξικός σχεδιασμός είναι επίσης τουλάχιστον προβληματικός. Πολύ συνοπτικά: Θα έχετε ακούσει για το Ειδικό Χωροταξικό για τις Ιχθυοκαλλιέργειες. Αρκεί μόνο μια παράγραφος από ανακοίνωση της «Πανελλήνιας Συντονιστικής Επιτροπής Φορέων Περιοχών που θίγονται από την ανάπτυξη Υδατοκαλλιέργειας»: “Ωστόσο, ορισμένα από τα κόμματα που διεκδικούν την ψήφο μας, αντί να «στηρίξουν» το αίτημα 25 παράκτιων Δήμων, της Συνομοσπονδίας επαγγελματιών αλιέων, 100 Ομοσπονδιών και Συλλόγων του τουρισμού, της ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος, για απόσυρση του Χωροταξικού Πλαισίου, δηλαδή ένα αίτημα που εκφράζει εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες, επέλεξαν να «στηρίξουν» εφτά εταιρίες και τα παράνομα νομοθετήματα που τις εξυπηρετούν.”. Το ίδιο ισχύει και για την αναθεώρηση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό, όπου δίνεται προτεραιότητα στις μεγάλες τουριστικές μονάδες ή “Οργανωμένους χωρικούς υποδοχείς τουριστικών δραστηριοτήτων” όπως ονομάζονται, και συνεχίζει να θεωρείται από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις ως αντιπαροχή των ακτών και του μη δομημένου χώρου σε ισχυρά συμφέροντα. .
4. Είναι οξύμωρο να συζητάμε για ανάπτυξη και περιβάλλον έχοντας καταργήσει το πλέον οικονομικό και οικολογικό μέσο μετακίνησης που είναι ο σιδηρόδρομος. Η κατάργηση του σιδηρόδρομου στην Πελοπόννησο αποτελεί ένα ακόμα παράδειγμα στρεβλού σχεδιασμού, κατασπατάλησης χρήματος και έλλειψης πολιτικής βούλησης.
Συμπερασματικά:
1. Απαιτείται ένα σχέδιο Ανόρθωσης της οικονομίας της Χώρας και παραγωγικής ανασυγκρότησης. Χρειάζεται σχεδιασμός και πολύμορφη στήριξη της εγχώριας πρωτογενούς παραγωγής αξιοποιώντας τα ποιοτικά πλεονεκτήματα που έχουμε και σύνδεσής της με τον δευτερογενή τομέα (μεταποίηση, επεξεργασία). Αυτό το σχέδιο θα πρέπει να γίνει με την ενεργή συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών, με κοινωνικό έλεγχο, με την ανάδειξη και αξιοποίηση των τοπικών ιδιαιτεροτήτων και δυνατοτήτων. Αυτή η χώρα πρέπει επιτέλους να παράγει, να στηρίζεται στις δυνάμεις της και να μην είναι μια «μπανανία» εισαγωγών, μεταπρατισμού, φτωχών και αναξιοπρεπών εργαζομένων.
2. Στον τομέα του τουρισμού πρέπει να υπάρξει μια μεγάλη στροφή. Κινητήριες δυνάμεις και ωφελημένες από την τουριστική ανάπτυξη πρέπει να είναι οι τοπικές κοινωνίες και όχι τα μεγάλα καρτέλ. Ο μαζικός τουρισμός έχει εξαντλήσει τα κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά όριά του. Χρειαζόμαστε τουρισμό ήπιας μορφής, με μειωμένο οικολογικό αποτύπωμα που να αναδεικνύει και να μην καταστρέφει. Χρειαζόμαστε μια στροφή στον “ποιοτικό” τουρισμό που αναδεικνύει και προβάλλει τα συγκριτικά πλεονεκτήματά μας, που διαμορφώνει καλύτερη ποιότητα ζωής και για τους ντόπιους, αναπτύσσοντας τις λεγόμενες ειδικές μορφές τουρισμού, όπως περιβαλλοντικός, ποδηλατικός, αναρριχητικός, περιπατητικές διαδρομές, καταδύσεις κ.ά.). Οφείλουμε να συνδέσουμε την όποια τουριστική αξιοποίηση με την προβολή τοπικών προϊόντων και την ανάδειξη του πολιτισμού και των μνημείων μας, μεγιστοποιώντας έτσι τα οφέλη για την τοπική κοινωνία. Η χωροταξία και ο αυστηρός προσδιορισμός των χρήσεων γης είναι βασικά προαπαιτούμενα.
3. Η ανάπτυξη δεν έρχεται κατ’ ανάγκη σε αντίθεση με το περιβάλλον. Το μοντέλο που ακολουθούμε είναι το πρόβλημα. Και δυστυχώς η “μνημονιακή ανάπτυξη” βασίζεται σε ακριβώς αντίθετες αρχές από αυτές που σας παρουσίασα, βασίζεται στο φθηνό εργατικό δυναμικό, στο χαλαρό περιβαλλοντικό πλαίσιο, στην ευνοϊκή φορολόγηση των μεγάλων επιχειρήσεων και των πολυεθνικών, λειτουργώντας αθέμιτα σε σχέση με την ντόπια μικρομεσαία επιχείρηση, στην εξάντληση των φυσικών πόρων.
4. Οφείλουμε το αμέσως επόμενο διάστημα να σχεδιάσουμε όλοι μαζί, Πολιτεία, τοπική αυτοδιοίκηση, κοινωνικοί φορείς ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης, σε μια Ελλάδα που θα αποκτήσει αξιοπιστία, σχέδιο, αξιοπρέπεια, σε μια Ελλάδα που θα έχει δημοκρατία, που θα παράγει, που θα αξιοποιεί το σημαντικό επιστημονικό δυναμικό ειδικά νέων ανθρώπων που διαθέτει. Αυτά μπορεί να μην αρέσουν πολύ στους κύριους Ράιχενμπαχ και Φούχτελ, όμως ο λαός αυτός δεν είναι διατεθειμένος να χάσει άλλο χρόνο, οφείλει να αναζητήσει το καινούριο ξεπερνώντας το παλιό που μας έφτασε εδώ. Είμαστε βέβαιοι πως αξίζει να το παλέψουμε παρόλες τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουμε!
Δημήτρης Κοδέλας
Βουλευτής Αργολίδας του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ
