Παρουσίαση του έργου αποκατάσταση του Ναού του Αγίου Ιωάννου του Ελεήμονος στο Λυγουριό

Το Σάββατο 4 Αυγούστου 2012 στις 18:00 μ.μ. θα πραγματοποιηθεί η παρουσίαση του έργου αποκαταστάσεως του Ναού του Αγίου Ιωάννου του Ελεήμονος στο Λυγουριό Δήμου Επιδαύρου, από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος κ’ Πολιτισμού η οποία είχε αναλάβει τις εργασίες αποκατάστασης.


Το έργο πραγματοποιήθηκε με μέριμνα του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της Ελληνικής Εταιρείας και υπό την εποπτεία της 25ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, με την χορηγία του ιδρύματος Α.Τ. Λεβέντη, του Αντρέα Συμεών των οικογενειών Δημητρίου, Χρήστου και Γεωργίου Λιάτα καθώς και άλλων κατοίκων του Λυγουριού.

 Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης θα τελεστεί μια σύντομη ακολουθία στον αναστηλωθέντα ναό από εκπρόσωπο του τοπικού κλήρου και στον προαύλιο χώρο του ναού θα εκφωνηθούν ομιλίες εκ μέρους των συντελεστών του έργου και από τον Δήμαρχο Επιδαύρου κο Κων/νο Γκάτζιο.
Ο ναός του Αγίου Ιωάννου του Ελεήμονος (ή του Αγίου Κωνσταντίνου, όπως συχνότερα αναφέρεται από τους ντόπιους) βρίσκεται στις ανατολικές παρυφές του Λυγουριού, στην άκρη του μικρού κάμπου του χωριού. Σήμερα το μνημείο είναι πλέον ενταγμένο στον πολεοδομικό ιστό του οικισμού, ο οποίος τα τελευταία χρόνια έχει επεκταθεί σημαντικά.

Ο ναός ανήκει στο συνηθέστερο ναοδομικό τύπο της βυζαντινής αρχιτεκτονικής της Νότιας Ελλάδας, γνωστό ως «δικιόνιο σταυροειδή εγγεγραμμένο με τρούλο». Στα δυτικά του ναού υπάρχει στενός νάρθηκας. Τόσο από την άποψη της κατασκευής, όσο και από εκείνη της μορφολογίας ο ναός του Αγίου Ιωάννου είναι ένα τυπικό δείγμα της λεγόμενης Ελλαδικής Σχολής της βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Οι όψεις του είναι διαμορφωμένες με τοιχοποιία από αρχαίο υλικό σε δεύτερη χρήση, το οποίο προέρχεται κυρίως από το Ασκληπιείο, και λαξευτούς πωρόλιθους. Τούβλα είναι τοποθετημένα σε ελεύθερη διάταξη ή περιβάλλουν τις λαξευτές πέτρες, σύμφωνα με το πλινθοπερίκλειστο σύστημα δομής.

Οι όψεις του αρχικού ναού κοσμούνται με περιορισμένο σε έκταση αλλά εντυπωσιακό σε ποιότητα κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Στην κατασκευή των ανοιγμάτων των θυρών και των παραθύρων έχουν χρησιμοποιηθεί λαξευτοί πωρόλιθοι και τούβλα. Ο ναός διέθετε μαρμάρινο τέμπλο και θυρώματα, από τα οποία διατηρούνται ορισμένα σπαράγματα. Το εσωτερικό του εκοσμείτο με αξιόλογες τοιχογραφίες, οι οποίες σώζονται αποσπασματικά. Με βάση τα μορφολογικά και κατασκευαστικά του στοιχεία ο ναός του Αγίου Ιωάννου έχει χρονολογηθεί στις αρχές του 12ου αιώνα, ενώ ο νάρθηκας θεωρείται κατά τι μεταγενέστερος. Δύο επιγραφές χαραγμένες σε αρχαία μέλη ενσωματωμένα στις όψεις του ναού, αναφέρουν κάποιον Στέφανο και τον «ηκοδόμο» Θεοφύλακτο από τη νήσο Κέα, ο οποίος ήταν πιθανώς ο αρχιτέκτων του ναού.

Άλλα στοιχεία για την ιστορία του ναού δεν είναι γνωστά. Σε νεώτερους χρόνους ο ναός φαίνεται ότι υπέστη σημαντικές ζημιές, πιθανότατα από σεισμούς. Αποτέλεσμα των σχετικά εκτεταμένων εργασιών που έχει κατά καιρούς δεχθεί το κτήριο ήταν η καταστροφή διαφόρων δευτερευόντων στοιχείων του, όπως λ.χ. το μαρμάρινο τέμπλο, και η αλλοίωση άλλων, όπως το δάπεδο, τα ανοίγματα, ο τρούλος και οι στέγες.

Ο ναός σώθηκε ως τις μέρες μας, αντιμετωπίζοντας σημαντικά δομοστατικά, οικοδομικά και αισθητικά προβλήματα. Το 2008 εκπονήθηκε, με πρωτοβουλία του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού μελέτη συντήρησης και αποκατάστασης του ναού, η οποία συμπληρώθηκε και τροποποιήθηκε το 2010, υπό την εποπτεία της 25ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, από το Γραφείο Ειδικών Αρχιτεκτονικών Μελετών - Μνημείο ΕΠΕ, Σταύρος Μαμαλούκος - Αναστασία Καμπόλη Μαμαλούκου & Συνεργάτες.

Το μνημείο αποκαταστάθηκε μεταξύ των ετών 2011 και 2012 υπό την εποπτεία της 25ης ΕΒΑ, με μέριμνα του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού και με την συμπαράσταση του Δήμου Επιδαύρου. Οι εργασίες αποκατάστασης πραγματοποιήθηκαν από την Μνημειοτεχνική ΕΠΕ, υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονος Σταύρου Μαμαλούκου, και με την γενναιόδωρη χορηγία του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη, του Ανδρέα Συμεών, των οικογενειών Δημητρίου, Χρήστου και Γεωργίου Λιάτα, καθώς και άλλων κατοίκων του Λυγουριού.

Στις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν περιλαμβανόταν η στερέωση των τοίχων και της θολοδομίας με εφαρμογή ενεμάτων και εφαρμογή συστήματος ελκυστήρων από ανοξείδωτο χάλυβα, η περιορισμένης έκτασης ανακατασκευή κατεστραμμένων τμημάτων των όψεων, η ανακατασκευή της στέγης με επαναχρησιμοποίηση των παλαιών χειροποίητων κεραμιδιών, η συντήρηση και μερική αποκατάσταση του δαπέδου, η κατασκευή νέου μαρμάρινου τέμπλου και θυρωμάτων στα οποία εντάχθηκαν τα διατηρούμενα λείψανα των αρχικών και ή κατασκευή νέων κουφωμάτων.