Η ιστορία του ανδριάντα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στο Ναύπλιο

  Το 1884 οι κάτοικοι του Ναυπλίου μετά από έρανο συγκεντρώνουν ένα σημαντικό ποσό με την επιθυμία να φιλοτεχνηθεί ανδριάντας του στρατηγού Θεοδώρου Κολοκοτρώνη. Ο δήμος της πόλης προκηρύσσει διαγωνισμό και τα έργα εκτίθενται στη Ρώμη όπου κρίνονται από διεθνής ειδικούς. Τελικά προκρίθηκε το πρόπλασμα του Λάζαρου Σώχου. Αμέσως προχώρησε η διαδικασία χύτευσης στο Παρίσι κατά την οποία όπως λέγεται προστέθηκαν ως πρώτη ύλη τα κανόνια που βρίσκονταν στο Παλαμήδι.

Το 1895 το άγαλμα ήταν έτοιμο αλλά εγκαινιάστηκε στο Ναύπλιο το 1901. Με επιθυμία του καλλιτέχνη είχε κατασκευαστεί και ένα δεύτερο πανομοιότυπο άγαλμα που ο ίδιος θέλησε να τοποθετηθεί στην Αθήνα.

Το πρόπλασμα του αγάλματος Κολοκοτρώνη που είχε παρουσιαστεί σε διεθνή έκθεση στο Παρίσι, αποσπά χρυσό μετάλλιο. Ωστόσο, η ιδέα του Σώχου να εικονίζεται ο Κολοκοτρώνης έφιππος χωρίς περικεφαλαία δεν άρεσε στην επιτροπή παρακολούθησης. Μιας και ο καλλιτέχνης ήθελε να διακρίνεται η πλούσια χαίτη του στρατηγού.

Όμως αναγκάστηκε να πειθαρχήσει στις εισηγήσεις της επιτροπής. Στην συντήρηση που έγινε πριν μια δεκαετία στον ανδριάντα «εμφανίστηκε» λίγο καθυστερημένα η αντίδραση του καλλιτέχνη. Στο εσωτερικό της χαίτης και της περικεφαλαίας ο Σώχος είχε χαράξει την επιγραφή: «Παρά τη θέλησιν του Σώχου, Κολοκοτρώνη μου, ξαναφόρεσε την περικεφαλαία, Paris 1909.»

Το βάθρο του γλυπτού φιλοτεχνήθηκε από τον Αλεξ. Νικολούδη. Είναι πεντελικό μάρμαρο σε τρίβαθμη κρηπίδα. Στις πλαϊνές όψεις βρίσκονται ένθετες ορειχάλκινες ανάγλυφες συνθέσεις από τη ζωή του Κολοκοτρώνη που εμπνεύστηκε ο καλλιτέχνης μελετώντας τα απομνημονεύματά του. Στην μια όψη παριστάνεται η καταστροφή του Δράμαλη και στην άλλη η προτροπή του Γέρου του Μωριά προς τους έλληνες να κάψουν τα συγχωροχάρτια των τούρκων. Οι συνθέσεις αυτές θα κοσμούσαν αρχικά τον ανδριάντα του Ναυπλίου, επειδή όμως δεν είχαν ολοκληρωθεί ο καλλιτέχνης θέλησε να τοποθετηθούν στην Αθήνα.

Ο στρατηγός παριστάνεται έφιππος σε ηγετική στάση. Για την απόδοση της μορφής του ήρωα ο γλύπτης μελέτησε πέρα από τα απομνημονεύματα, την ενδυμασία και τον οπλισμό του. Ιδιαίτερα για την απόδοση του προσώπου, πέρα από φυσιογνωμική μελέτης των συγγενών του, χρησιμοποίησε εκμαγείο που είχε ληφθεί από το νεκρό Κολοκοτρώνη και σήμερα βρίσκεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

 Το δεξί του χέρι είναι τεντωμένο μπροστά και οριζόντια. Ο δείκτης δείχνει προς ορισμένη κατεύθυνση, ίσως την πορεία προς την μάχη. Η παράδοση θέλει να δείχνει τον δρόμο προς την Κωνσταντινούπολη. Το κεφάλι είναι στραμμένο προς τα πίσω σαν να απευθύνεται στους ενόπλους αγωνιστές που τον ακολουθούν για να βεβαιωθεί ότι βλέπουν τον εχθρό. Με τον τρόπο αυτό μαζί με την κίνηση που δίνει στην μορφή μεταφέρει και τον χαρακτήρα του αεικίνητου πολεμιστή και ικανού στρατηλάτη που είχε ο Θ. Κολοκοτρώνης.

Στην εμπρόσθια όψη του βάθρου έχει χαραχθεί η επιγραφή: «Έφιππος χωρει γενναίε στρατηγέ ανά τους αιώνας διδάσκων τους λαούς πως οι δούλοι γίνονται ελεύθεροι». Στην αντίθετη πλευρά θυμίζει ότι ο ανδριάντας αποπερατώθηκε με κοινό έρανο των ελλήνων το 1904.