Μέσα από τη δουλειά μου, καθημερινά, έρχομαι σε επαφή με ανθρώπους, ηλικίας άνω των 45, που έχουν χάσει την εργασία τους. Αρκετοί από αυτούς μάλιστα, είναι άνεργοι για μεγάλα χρονικά διαστήματα, που συχνά ξεπερνούν τον ένα χρόνο. Σ’ αυτό το οικονομικό περιβάλλον, ποιες είναι, άραγε, οι πιθανότητες να μπουν οι άνθρωποι αυτοί ξανά στην αγορά εργασίας;
Ρεαλιστικά απαντώντας, θα πω ότι οι πιθανότητες είναι ελάχιστες. Δυστυχώς η απάντηση δεν είναι απλή ή μονοδιάστατη. Σχετίζεται τόσο με τους λόγους που έχουν βρεθεί εκτός αγοράς, όσο και με «στρεβλές» νοοτροπίες που δυστυχώς διαμορφώνονται, λόγω της νέας οικονομικής συγκυρίας που βιώνουμε.
Δεν έχει νόημα να αναφέρουμε όλους τους πιθανούς λόγους, που τα στελέχη αυτά έχουν βρεθεί εκτός αγοράς. Εξάλλου όλοι έχουμε ακούσει για αναδιοργανώσεις, μειώσεις προσωπικού, αντικατάσταση με νεαρότερα και φθηνότερα στελέχη. Η εμπειρία μου, μέσα από την συνεργασία μου με τις πλέον γνωστές ελληνικές και πολυεθνικές επιχειρήσεις της αγοράς, λέει ότι κατά βάση ένα στέλεχος βρίσκεται εκτός αγοράς, όταν δεν μπορεί πλέον να προσδώσει προστιθέμενη αξία στην εταιρεία του. Και εύλογα κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί, πως γίνεται κάποιος να ήταν σε μια εταιρεία 7,8,9 χρόνια και ξαφνικά να θεωρείται ανεπαρκής για την θέση; Η απάντηση όμως είναι πραγματικά απλή: η αλλαγή που βιώνουμε είναι πρωτόγνωρη και οι δεξιότητες που πλέον απαιτούνται είναι πολύ διαφορετικές –δεξιότητες που εκ των πραγμάτων βρίσκουμε ή «δημιουργούμε»/«πλάθουμε» πιο εύκολα σε πιο νεαρές ηλικίες, σε στελέχη με μικρότερη εργασιακή εμπειρία. Αρα λοιπόν ας μην καταφεύγουμε εύκολα στις «κλισέ» απαντήσεις και ας δούμε την ουσία των πραγμάτων.
Το ζήτημα όμως είναι πώς ακριβώς λόγω της έλλειψης αυτών των «νέων» δεξιοτήτων, τα στελέχη αυτά όχι μόνο δεν μπορούν να μπουν στην αγορά εργασίας εύκολα, αλλά και όσο περισσότερο μένουν εκτός, τόσο περισσότερο οι υπάρχουσες δεξιότητες που διαθέτουν απαξιώνονται και άρα τόσο μειώνονται οι πιθανότητες επανένταξής τους στην αγορά.
Παράλληλα, διαπιστώνουμε συνεχώς την εμφανή πλέον ηλικιακή διάκριση από την πλευρά των εταιρειών: δικαίωμα στην εργασία έχει μόνο όποιος είναι κάτω από το όριο το 40-45. Πάνω από αυτή την ηλικία, το στέλεχος θεωρείται «κουρασμένο», και ότι δεν έχει, πλέον, πολλά να δώσει. Δύσκολα οι εταιρείες μπορούν να αντιληφθούν, πως μπορούν πραγματικά να κερδίσουν πολλά από την εμπειρία αυτών των ανθρώπων –και μάλιστα σε χαμηλότερο κόστος.
Βέβαια σε αυτό συμβάλλει σημαντικά και η κουλτούρα που διαμορφώνεται από την ίδια την πολιτεία: όλα τα προγράμματα που ανακοινώνονται για την ενίσχυση της απασχόλησης ή/και της επιχειρηματικότητας αφορούν σχεδόν αποκλειστικά νέους. Υπάρχει κάποιο πρόγραμμα που στοχεύει στην επιμόρφωση αυτών των εργαζομένων, των 45+, στον επαναπροσδιορισμό των δεξιοτήτων τους, στον επανασχεδιασμό της καριέρας τους, αλλά και στην παροχή κινήτρων στις επιχειρήσεις για την πρόσληψή τους ή στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας σε αυτές τις ηλικίες, όταν μάλιστα, στατιστικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι το επιχειρηματικό ρίσκο σε αυτές τις περιπτώσεις είναι σημαντικά χαμηλότερο σε σύγκριση με την νεανική επιχειρηματικότητα;
Η σχεδόν παντελής απουσία κοινωνικά υπεύθυνης πολιτικής από την πλευρά της πολιτείας θέτει αυτούς τους ανθρώπους στο περιθώριο, αγνοώντας επιδεικτικά τις σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες. Ένας άνθρωπος 45+, έχει περίπου 20 χρόνια εργασιακής ζωής μπροστά του, με δεδομένη την αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης. Όντας εκτός αγοράς εργασίας, πως θα εισπράττουν εισφορές τα ασφαλιστικά ταμεία; Ας μην ξεχνάμε επιπλέον ότι συνήθως τα στελέχη αυτά έχουν οικονομικές υποχρεώσεις στις οποίες δεν μπορούν πλέον να ανταποκρίνονται, όπως π.χ. δάνεια. Ποιος επιτέλους έχει σκεφτεί τις σοβαρές αυτές οικονομικές επιπτώσεις; Και ποιος έχει σκεφτεί τα κοινωνικά πρότυπα που δημιουργούμε για τα παιδιά μας, με γονείς που «μαραζώνουν» στο σπίτι, αδυνατώντας να τους προσφέρουν ακόμα και στοιχειώδη πράγματα, αλλάζοντας ριζικά τον τρόπο ζωής τους; Και μάλιστα όχι επειδή δεν θέλουν να εργαστούν ή να επαναπροσδιορίσουν την καριέρα τους, για να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα της αγοράς εργασίας, αλλά γιατί κάποιοι έχουν αποφασίσει να τους στερήσουν το δικαίωμα στην εργασία, ενισχύοντας για συγκεκριμένους λόγους, συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες.
Χωρίς καμία αμφιβολία, η χώρα, οι επιχειρήσεις, η οικονομία, η κοινωνία μας χρειάζονται όλους. Τους νέους για τον διαφορετικό τρόπο σκέψης, για το πάθος και την ορμή που τους διακρίνει και τους μεγαλύτερους για την εμπειρία και τις γνώσεις τους. Μια υγιής οικονομία και κοινωνία δεν μπορεί να βασίζεται σε διακρίσεις και πόσο μάλλον, να τις ενισχύει. Μιλάμε πλέον για έναν τραγικό ηλικιακό ρατσισμό –κι ελπίζω πραγματικά σύντομα η πολιτεία να αντιληφθεί το τεράστιο λάθος που πράττει και να λάβει μέτρα που θα αποκαταστήσουν την ισορροπία που χρειαζόμαστε, για να προχωρήσουμε όλοι μαζί στην επόμενη ημέρα.
*Γράφει η Ρεβέκκα Πιτσίκα, Career Management Expert, CEO της εταιρείας επιλογής στελεχών People forBusiness
