Ο Υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Γιάννης Μανιάτης, πραγματοποίησε ομιλία, την Δευτέρα 3 Μαρτίου, στο συνέδριο «Υγιείς Ωκεανοί – Παραγωγικό Οικοσύστημα: ένα ευρωπαϊκό συνέδριο για το θαλάσιο περιβάλλον» (Healthy Oceans – Productive Ecosystems: a European conference for the marine environment). Στο συνέδριο συμμετείχαν ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jose Manuel Barroso, ο αρμόδιος Ευρωπαίος Επίτροπος για θέματα Περιβάλλοντος, Janez Potočnik, ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Προηγμένων Μελετών Βιωσιμότητας, Klaus Topfer, ενώ τρίλεπτες παρεμβάσεις πραγματοποίησαν και οι Υπουργοί Περιβάλλοντος της ΕΕ.
Στόχος του συνεδρίου είναι να φέρει σε επαφή όλους όσους εργάζονται με ή σε σχέση με το ευρωπαϊκό θαλάσσιο περιβάλλον για να συζητήσουν την πρόοδο που σημειώθηκε κατά τα τελευταία 5 χρόνια, για τα προβλήματα που εξακολουθούν να υπάρχουν, τις λύσεις για τη βελτίωση της συνοχής και τη βελτίωση της θαλάσσιας διακυβέρνησης. Επιδίωξη όλων είναι να αντληθούν διδάγματα μέσω της ανάπτυξης και εφαρμογής της «Οδηγίας Πλαίσιο» για την Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος και άλλων συναφών εθνικών, περιφερειακών και διεθνών πολιτικών και συμβάσεων, προκειμένου να επιτευχθεί η καλή περιβαλλοντική κατάσταση των ευρωπαϊκών θαλασσών και των ωκεανών και η βιώσιμη χρήση τους. Παρέχει επίσης ένα φόρουμ για πρώτη συζήτηση σχετικά με τα ευρήματα της αξιολόγησης της Επιτροπής για την πρώτη φάση εφαρμογής της «Οδηγίας Πλαίσιο» για την Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος.
Όπως τόνισε ο Γιάννης Μανιάτης, για όλη την Ευρώπη, πόσο μάλλον για την Ελλάδα που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θάλασσα, η γαλάζια οικονομία αποτελεί βασική οδό εξόδου από την οικονομική κρίση και βασικός περιβαλλοντικός πυλώνας της γαλάζιας οικονομίας είναι η Οδηγία Πλαίσιο για το Θαλάσσιο Περιβάλλον. Η οδηγία καθορίζει κοινούς στόχους, αλλά όχι κοινά διαχειριστικά μέτρα, αφήνοντας στο περιφερειακό επίπεδο. Ανέφερε ότι η Μεσόγειος αποτελεί τυπικό παράδειγμα θαλάσσιας περιφέρειας γύρω από την οποία συγκεντρώνεται μεγάλη οικονομική δραστηριότητα, με αποτέλεμα τον κίνδυνο περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο σύνθετη από το γεγονός ότι υπάρχουν πάνω από 20 παράκτια κράτη με ανόμοια επίπεδα ανάπτυξης, ενώ υφίστανται και πολιτικές φιαφωνίες, αφού τέσσερα από αυτά δεν έχουν κυρώσει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Ο Υπουργός ΠΕΚΑ υπογράμμισε ότι καθοριστικός παράγοντας για την εκπλήρωση ων εν λόγω υποχρεώσεων είναι οι σχετικές περιφερειακές συμβάσεις, όπως η Σύμβαση της Βαρκελώνης για τη Μεσόγειο ή πρωτοβουλίες σε επίπεδο θαλάσσιας υποπεριφέρειας, όπως αυτή για την Αδριατική και το Ιόνιο. Τέλος, ο Γιάννης Μανιάτης ανέφερε ότι σε πολλές περιπτώσεις δεν αρκεί η εφαρμογή του σχεδιασμού σε επίπεδο θαλάσσιας περιφέρειας ή υποπεριφέρειας αλλά θα πρέπει να εξειδικεύεται σε ακόμα μικρότερο γεωγραφικό επίπεδο (π.χ. αυτό το θαλάσσιου κόλπου) και μόνο έτσι θα μπορέσουν οι πολίτες να δουν απτά αποτελέσματα.
Η αειφόρος χρήση των θαλασσών, η αποκαλούμενη γαλάζια ανάπτυξη, αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο της πράσινης ανάπτυξης. Η γαλάζια οικονομία στην ΕΕ προσφέρει δουλειά σε πάνω από 5 εκατομμύρια ανθρώπους και συνεισφέρει με 500 δισεκατομμύρια € στην Ευρωπαϊκή οικονομία. Ο στόχος είναι, μέχρι το 2020, να προσφέρει 7 εκατομμύρια θέσεις εργασίας και 600 δισεκατομμύρια € στην οικονομία.
Η Μεσόγειος, με τον ημίκλειστο χαρακτήρα της, αποτελεί τυπικό παράδειγμα θαλάσσιας περιοχής γύρω από την οποία συγκεντρώνεται μεγάλη οικονομική δραστηριότητα. Αποτέλεσμα αυτού είναι να αντιμετωπίζει ένα συνδυασμό ρύπανσης από χερσαίες πηγές και από πλοία, απορρίμματα, επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, υπεραλίευση και υποβάθμιση των ακτών.
Μέσω της Μεσογείου διακινείται το 30% κατ’ όγκο του δια θαλάσσης παγκόσμιου εμπορίου, από και προς τα περισσότερα από 450 λιμάνια της, καθώς και το ένα τέταρτο του δια θαλάσσης μεταφερόμενου πετρελαίου παγκοσμίως. Στις ακτές της κατοικούν πάνω από 150 εκατομμύρια κάτοικοι, αριθμός που διπλασιάζεται κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου. Η κάλυψη των δομημένων περιοχών σε αρκετές παράκτιες περιοχές της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Ισπανίας στην παράκτια λωρίδα του πρώτου χιλιομέτρου υπερβαίνει το 45%. Ο μισός αλιευτικός στόλος της ΕΕ δραστηριοποιείται στη Μεσόγειο.
Ιδιαίτερα για μια χώρα σαν την Ελλάδα που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη ιστορικά, οικονομικά και πολιτισμικά με τη θάλασσα, με πάνω από 15.500 χιλιόμετρα ακτογραμμή, αλλά και για όλη την Ευρώπη, η γαλάζια οικονομία αποτελεί βασική οδό εξόδου από την οικονομική κρίση.
Ο βασικός περιβαλλοντικός πυλώνας της γαλάζιας ανάπτυξης είναι η Οδηγία Πλαίσιο για το Θαλάσσιο Περιβάλλον που αποτελεί και μια από τις πιο σημαντικές Ευρωπαϊκές περιβαλλοντικές πολιτικές. Η Οδηγία αυτή αποσκοπεί στην προαγωγή της αειφόρου χρήσης των θαλασσών και τη διατήρηση των θαλάσσιων οικοσυστηµάτων. Προκειμένου να προσεγγισθεί ο στόχος αυτός τα κράτη πρέπει να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για την επίτευξη «Καλής Περιβαλλοντικής Κατάστασης» στα θαλάσσια ύδατα μέχρι το 2020, μέσω της ανάπτυξης ολοκληρωμένων «θαλάσσιων στρατηγικών». Η Οδηγία καθορίζει κοινούς στόχους και αρχές αλλά όχι κοινά διαχειριστικά μέτρα, αφήνοντας το ζήτηµα του προγραμματισμού και της υλοποίησης των μέτρων στο περιφερειακό επίπεδο.
Καθοριστικός παράγοντας για την εκπλήρωση των εν λόγω υποχρεώσεων είναι επομένως οι σχετικές περιφερειακές συμβάσεις, όπως η Σύμβαση της Βαρκελώνης για τη Μεσόγειο (την Προεδρία της οποίας θα ασκεί η Ελλάδα για τα επόμενα δύο χρόνια), ή πρωτοβουλίες σε επίπεδο θαλάσσιας υποπεριφέρειας όπως αυτή για την Αδριατική και το Ιόνιο. Όμως, οι δυσκολίες συνεννόησης στη Μεσόγειο είναι μεγάλες αφού υπάρχουν πάνω από είκοσι παράκτια κράτη με ανόμοια επίπεδα ανάπτυξης, ενώ υφίστανται και πολιτικές διαφωνίες ακόμη και για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, αφού τέσσερα από αυτά δεν έχουν κυρώσει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Θα πρέπει εδώ να επισημάνουμε ότι για την ουσιαστική συμβολή της Οδηγίας στη βελτίωση του θαλάσσιου περιβάλλοντος έχει μεγάλη σημασία η εφαρμογή της Οδηγίας στο κατάλληλο γεωγραφικό επίπεδο,προκειμένου να μεγιστοποιείται η αποτελεσματικότητα του σχεδιασμού και των μέτρων. Ανάλογα με τη γεωμορφολογία, σε πολλές περιπτώσεις δεν αρκεί η εφαρμογή του σχεδιασμού σε επίπεδο θαλάσσιας περιφέρειας ή υποπεριφέρειας αλλά θα πρέπει να εξειδικεύεται σε ακόμα μικρότερο γεωγραφικό επίπεδο (π.χ. αυτό το θαλάσσιου κόλπου). Μόνο έτσι θα μπορέσουν οι πολίτες μας να δουν απτά αποτελέσματα.
Παράλληλα, ο στόχος της επίτευξης Καλής Περιβαλλοντικής Κατάστασης πρέπει να λειτουργεί ως κινητήρια δύναμη για διαρκείς βελτιώσεις, και το βάρος να πέφτει στα μέτρα προστασίας και αναβάθμισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος και όχι μόνο στα προγράμματα παρακολούθησης.
Τέλος, σημειώνω ότι το Άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος, που θα διεξαχθεί στην Αθήνα στις 14-15 Μαϊου, θα έχει ως βασικό του θέμα τη γαλάζια ανάπτυξη. Aμέσως πριν, θα διοργανώσουμε διεθνή Υπουργική διάσκεψη με θέμα το Περιβάλλον και την Κλιματική Αλλαγή στη Μεσόγειο στο πλαίσιο της Ένωσης για τη Μεσόγειο.
