Αναδημοσίευση από το αφιέρωμα του
epathlo.gr
Καρφωµένα στον απάνεµο όρµο του Τολού, 3 σµαραγδένια νησάκια, µπουκιές από χώµα, ιστορία και ήλιο, µοιάζουν µε άγρυπνους φρουρούς στο στόµα της θαλασσινής πολιτείας.
Μικρός Περίπλους
Στολισµένα µε κάστρα, πυκνές φραγκοσυκιές, λευκά εκκλησάκια, παλιά χλωρίδα και κρυφές παραλίες, η τριάδα των µικρών νησιών, µια ανάσα µόλις απ’ το λιµάνι του Τολού, θεωρείται αναπόσπαστο µέρος της γης, της ιστορίας και της τουριστικής του προίκας. Τρεις τουλάχιστον φορές χρειάστηκε να τα υπερασπιστούν οι Τολιανοί από την απειλή της πώλησης-παραχώρησης σε ιδιώτες. Η τρίτη και πολύ πρόσφατη εκδηλώθηκε το 2012 ως πρόθεση του ΤΑΙΠΕ∆ για πώληση ή ενοικίαση της Ρόµβης... Μέσα στον γενικευµένο ορυµαγδό των εκποιήσεων, δεν περισσεύει πια η αισιοδοξία για το τι θα σωθεί από τα νύχια της εκµετάλλευσης. Περισσεύουν όµως η αγωνιστικότητα και η αγάπη των κατοίκων, µε τις τρεις νικηφόρες µάχες τους να ακονίζουν την αποφασιστικότητά τους.
Θέα και Κάππαρη
Ο µικρός ξύλινος µόλος µας υποδέχεται σε κρύσταλλα νερά και βοτσαλωτά παιχνιδίσµατα. Το ήπια διαµορφωµένο µονοπάτι οδηγεί στην κορυφή όπου µας περιµένει το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής µε τον λιτό του αυλόγυρο και την ανεπανάληπτη θέα. Ανηφορίζοντας σου κλέβει την προσοχή πότε η παρθένα βλάστηση µε την κάππαρη να κυριαρχεί σε κάθε σχεδόν βήµα και πότε τα διαδοχικά κάδρα µε το βαθύ κυανό της θάλασσας, τις ακτές και τις ράχες της Ρόµβης και τους γκρεµούς του ∆ασκαλειού να διανθίζονται µε πινελιές από θαλασσοπούλια και διερχόµενα πλοιάρια. Το εκκλησάκι είναι καµαροσκεπής Βασιλική µε δίρριχτη στέγη και σύµφωνα µε την κτητορική επιγραφή αγιογραφήθηκε το 1688. Λίγα εντοιχισµένα και σκόρπια λείψανα παλαιοχριστιανικής Βασιλικής µαρτυρούν την πολύ προγενέστερη ίδρυσή του. Περιβάλλεται από δίµετρο τοίχο και µια επιγραφή στο τέµπλο µας ενηµερώνει ότι ανακαινίστηκε το 1869 από τους Κρήτες πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στο Τολό. Η παράδοση λέει ότι στο ∆ασκαλειό λειτούργησε ιεροδιδασκαλείο, κρυφό σχολειό κατά µια άλλη παραλλαγή, και από εκεί προέρχεται το όνοµα του νησιού. Μια άλλη εκδοχή για το όνοµά του, µάλλον λιγότερο πειστική, ισχυρίζεται ότι πρόκειται για παραφθορά του Scogio di Tolon, όπως ονόµαζαν το λιµάνι του νησιού οι ναυτικοί και Ιταλοί γεωγράφοι. Στην περίµετρο του ∆ασκαλειού διακρίνονται λείψανα ενετικών οχυρώσεων που παρά τις καταστροφές και την εγκατάλειψη διατηρούνται σε καλή κατάσταση σε αρκετά σηµεία ενώ κοντά στο εκκλησάκι σώζονται τµήµατα πύργου. Τόσο το ∆ασκαλειό όσο και η Ρόµβη υπήρξαν συχνά καταφύγια των γύρω πληθυσµών από τους πολλούς επιδροµείς της βυζαντινής περιόδου καθώς και καταφύγια και προσωρινές έδρες Επισκόπων. Αυτό επιβεβαιώνουν µεταξύ πολλών άλλων ευρηµάτων και µαρτυριών, τα βυζαντινά µολοβδόβουλα 6ου-8ου µ.Χ. αι. που βρέθηκαν στα δύο νησάκια, κάτοχοι των οποίων ήταν αξιωµατούχοι της εκκλησίας και της επαρχιακής διοίκησης και τιτλούχοι της βυζαντινής Αυλής.
Κατηφορίζουµε και το βλέµµα µεθάει απ’ τα γαλάζια ξαφνιάσµατα, τις βραχώδεις εξάρσεις, τις πράσινες οάσεις, τους κολπίσκους που στραφταλίζουν στο άγγιγµα του ήλιου. Ανάµεσα στα υψώµατα της Ρόµβης προβάλλει το Τολό.
Το ∆ασκαλειό, ανέγγιχτο σήµερα από την ανθρώπινη παρέµβαση είναι τοπίο µε εκπληκτικές εικόνες, ένας παράδεισος για πεζοπορία, βαθιές θεραπευτικές ανάσες και κολύµπι µακριά από το συνωστισµό και τους θορύβους.
Αφήνουµε πίσω µας τον µικρό µόλο µε τους πρώτους πρωινούς επισκέπτες και πλευρίζουµε πάλι τη Ρόµβη. Ένα τοσοδούλι βοτσαλωτό ακρογιάλι της, µας κλέβει την καρδιά. Το πιο πολιορκηµένο απ’ τους επενδυτές νησάκι, είναι από το 1962 κηρυγµένος αρχαιολογικός χώρος (Υ.Α. 15904/24/11/62), πράγµα που καθιστά κάθε «αξιοποίηση» παράνοµη. Είναι ταυτόχρονα καταφύγιο θηραµάτων και περιοχή αισθητικού κάλλους ενώ το πευκοδάσος που απλώνεται στην απέναντι του Τολού όχθη, αποτελεί πολύχρονη και επίµονη προσπάθεια δενδροφύτευσης των κατοίκων του νησιού, µε πρωταγωνιστή σήµερα τον Πολιτιστικό Σύλλογο. Στο πίσω µέρος του νησιού υπάρχει εκτεταµένο δάσος αγριελιάς ενώ σε όλη την επικράτειά του υπάρχουν υπολείµµατα ενετικής οχύρωσης αλλά και κλασικά και προχριστιανικά λείψανα. Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει να λύσει αρκετά ακόµα αινίγµατα της ιστορίας του. Στον όρµο της Ρόµβης κατέπλευσε το 1686 ο ενετικός στόλος µε τα στρατεύµατα του Μοροζίνη, µε σκοπό την επίθεση στα τουρκοκρατούµενα Ναύπλιο και Άργος και κατ’ επέκταση τον διωγµό των Τούρκων από την Πελοπόννησο. Οι επιχειρήσεις στέφθηκαν από επιτυχία, ο Μοροζίνι γνώρισε µεγάλες δόξες και θεµελίωσε την εποχή της 2ης Ενετοκρατίας. Σ’ αυτήν την περίοδο χτίζονται τα ενετικά οχυρά της Ρόµβης και του ∆ασκαλειού.
Το 1985 η Ρόµβη πολιορκήθηκε για την δηµιουργία µονάδων ιχθυοκαλλιέργειας, το 1987 για την δηµιουργία διεθνούς γυµνιστικού κέντρου ενώ στις µέρες µας βρέθηκε σε δηµοσιεύµατα υποψήφιο για «το σφυρί» του ΤΑΙΠΕ∆. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος και ο Σύλλογος Επαγγελµατιών του Τολού υποχρεώθηκαν για άλλη µια φορά στη γραφειοκρατία της τεκµηρίωσης του αυτονόητου. Η έκταση του νησιού (1,6 τ.χλµ.) και η ωραία και βατή µορφολογία του, ανοίγουν προφανώς την όρεξη σε «φιλόδοξες» κερδοσκοπικές εκµεταλλεύσεις. Η απάντηση του Πολιτιστικού Συλλόγου και του Συλλόγου επαγγελµατιών στις ορέξεις του είδους υπήρξε κάθετη και αδιαπραγµάτευτη: «Το νησί Ρόµβη µε τα παρακείµενα νησάκια ∆ασκαλειό και Κορωνήσι είναι άρρηκτα δεµένα µε την τουριστική αξία, φήµη και προβολή του τόπου µας. Είναι τα στολίδια µας και ο ζωτικός µας χώρος, συνυφασµένα µε την καθηµερινότητά µας. Οποιοσδήποτε ενδιαφερόµενος «µνηστήρας» εγείρει αξιώσεις ας γνωρίζει πως, για άλλη µια φορά, θα αντιµετωπίσει την αντίδρασή µας αλλά και τις απαγορευτικές νοµικές διατάξεις...».
Ψηλά, πάνω απ’ τα βράχια και πάνω σε πέτρινο τοιχίο της Ρόµβης, είναι γραµµένο από παλιά µε χρώµα λευκό η φράση «ΚΑΤΩ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΑΠ’ ΤΟ ΝΗΣΙ». Προς γνώση, υπόµνηση και συµµόρφωση κάθε επίδοξου κατακτητή...
Η µόνη αποδεκτή αξιοποίηση για το νησάκι είναι λίγες πολύ ήπιες παρεµβάσεις για την δηµιουργία πεζοπορικών µονοπατιών στην άσπιλη επικράτειά του. Για το όνοµα Ρόµβη επικρατεί σύγχυση. Η ελληνικότητα της λέξης θέτει σοβαρές αµφισβητήσεις στην σλαβική προέλευση από τη λέξη οροβάς (=νησί) αφού υπάρχει η αρχαία ελληνική λέξη όροβος, ορόβιον (το φυτό-όσπριο ρόβι) αλλά και οι λέξεις ορόβαξ (η παιονία) και ρόµβος. Ένα άλλο της όνοµα είναι «νησί της Αφροδίτης».
Κορώνα με φραγκόσυκα
Γνέφουµε στο µικρό φάρο της Ρόµβης που επισηµαίνει το αιχµηρό ακρωτήρι στους ναυτιλοµένους και πιάνουµε πορεία για το τρίτο νησάκι του Τολού, το λιλιπούτειο, απόκρηµνο Κορωνήσι. Οι βραχώδεις πλαγιές του λούζονται από καταρράκτες φραγκοσυκιών και στην κορφή του λάµπει κάτασπρο το εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων. Μοιάζει µε στέµµα καταστόλιστο και τις νύχτες πλανεύει τις ροµαντικές ψυχές που µαγνητίζονται από τον απαλό φωτισµό του. Το εκκλησάκι χτίστηκε από τους πρώτους Κρήτες που εγκαταστάθηκαν στο Τολό µετά το 1830. Χαρίζει εκπληκτική θέα προς το Τολό και τον αργολικό κόλπο και πολλοί το επιλέγουν για την γαµήλια τελετή τους. Έχουν απόλυτο δίκιο οι Τολιανοί... Χωρίς τα νησάκια του ο τουριστικός άρχοντας του Νότου θα µοιάζει γυµνός...
Οι Κρήτες του Τολού
Το Τολό κατοικήθηκε σχεδόν αποκλειστικά από Κρήτες που ήρθαν διαδοχικά στην περιοχή την περίοδο της Τουρκοκρατίας και τα χρόνια της Επανάστασης. Το πρώτο κύµα ξέµεινε στην Αργολίδα αφού πολέµησε στο πλευρό του Μοροζίνι. Μετά το 1830 και ιδιαίτερα µετά τις δύο κρητικές επαναστάσεις, κατέφυγαν εδώ ως πρόσφυγες αρκετές οικογένειες Κρητών, µεταξύ αυτών και ιστορικοί οπλαρχηγοί. Με ψήφισµα του Καποδίστρια και βασιλικό διάταγµα του Όθωνα παραχωρήθηκε το 1834 στους αγωνιστές και πρόσφυγες της Κρήτης που έχασαν τις εστίες τους, η ακατοίκητη τότε περιοχή του Τολού που αρχικά ονοµάστηκε Μινώα. Το άγονον της γης έστρεψε τους Κρητικούς στην αλιεία ενώ η σπιρτάδα και η προκοπή τους µετέτρεψαν αργότερα τον µικρό οικισµό στον ∆ήµο Μινώας, στον οποίο προσαρτήθηκαν γειτονικά χωριά. Μετά την έναρξη των Επιδαυρίων, το 1953, η κρητική πανουργία αντιλαµβανόµενη την µεγάλη ευκαιρία του τουρισµού, δηµιούργησε ένα δυναµικό θέρετρο που εξελίχθηκε σταδιακά σε έναν από τους δηµοφιλέστερους προορισµούς την δεκαετία του ’90. Με τον Καλλικράτη, το Τολό ενσωµατώθηκε στον ∆ήµο Ναυπλιέων αλλά διατηρεί πάντα την ιδιαίτερη κρητική του ταυτότητα και την αυτονοµία του.
Αποτελεί και σήµερα ένα από τα πιο δυναµικά τουριστικά κέντρα της Νότιας Ελλάδας µε περισσότερες από 4500 κλίνες και δυνατότητα φιλοξενίας καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Στους κραδασµούς της κρίσης το Τολό αντέχει χάρη στην τουριστική του παράδοση, τους πιστούς επισκέπτες του, την φήµη, τις υψηλής ποιότητας υπηρεσίες και την άρτια οργάνωση των τοπικών επαγγελµατικών. Τα περισσότερα ξενοδοχεία, ταβερνάκια, µπαράκια... βρίσκονται κυριολεκτικά πάνω στο κύµα ενώ µηδανικές αποστάσεις χωρίζουν τον επισκέπτη από όλες τις πιθανές ανάγκες των διακοπών. ∆ίπλα ακριβώς από τον οικισµό ανοίγεται η µεγάλη, αµµουδερή και δηµοφιλής παραλία Ψιλή Άµµος, πολυβραβευµένη µε τη γαλάζια σηµαία. Στην προέκτασή της αγγίζει την γραφική παραλία της αρχαίας Ασίνης στη θέση Καστράκι όπου και η είσοδος του αρχαιολογικού χώρου, βίγλα στη θάλασσα και αυτός. Αµέσως µετά ξεδιπλώνεται η µεγάλη, πεντακάθαρη παραλία της Πλάκας του ∆ρεπάνου... Όλες σε απόσταση λίγων λεπτών από την καρδιά του Τολού.
Γρίφος και το όνοµα «Τολό». Μια εκδοχή το αποδίδει σε Φράγκο Επίσκοπο του 1200
που το αποκαλούσε De l’ eau, δηλαδή νερό. Μια άλλη στους Βενετούς που το αποκάλεσαν Port Aulon (Πορτ Ολών).. Ετυµολογική σπαζοκεφαλιά που περιέχει µερικές ακόµα εκδοχές και µε τις οποίες καλύτερα να µην σας κουράσω.
Κρουαζιέρα θα σε πάω
Για τα νησάκια είναι διαθέσιµα καθηµερινά το καλοκαίρι οι 3 λάντζες του Τολού «Γιάννης-Γιώργος», «Ταξιάρχης» και «Έρως». Προσφέρονται για µεγάλες παρέες και συχνά οργανώνονται γαστρονοµικά ξεφαντώµατα µε barbecue εν πλω. Για λιγότερα άτοµα υπάρχουν τα βαρκάκια στο λιµάνι και την Ψιλή Άµµο. Μπορείς, όµως να φτάσεις στα νησάκια και µε ποδήλατο θαλάσσης, κανό –και µε κολύµπι ακόµα- αφού οι αποστάσεις, ειδικά για τη Ρόµβη και το Κορωνήσι είναι µηδαµινές. ∆ροµολόγια και µικρές κρουαζιέρες ξεκινούν από το λιµάνι του Τολού και για άλλες περιοχές και νησιά του Αργολικού Κόλπου, την Ύδρα, τις Σπέτσες, τον Πόρο... αλλά και την Μονεµβασιά. Οργανώνονται επίσης εκδροµές για τους ∆ελφούς, την Ολυµπία, τον Μυστρά κ.ά.
Νησάκια στο στόχαστρο
Πέρασαν Βησιγότθοι, Σλαύοι, Αβαροί, Τούρκοι, πειρατές... Και τα νησάκια επέζησαν µε τα ιστορικά τους ερείπια να κοσµούν και να τιµούν την απρόσβλητη οµορφιά τους. Οι νέοι επιδροµείς, όµως, λέγονται επενδυτές. Και µαζί τους φέρουν σύγχρονα όπλα που προξενούν βλάβες ανεπανόρθωτες. Πέραν του Τολού, ο θαλάσσιος περίγυρος των νησιών αποτελεί τον καθηµερινό χώρο αλιείας των ψαράδων του ∆ρεπάνου, της Κάντιας, των Ιρίων, της Κοιλάδας κλπ. Ζωτικής σηµασίας για τους εναποµείναντες ψαράδες που τροφοδοτούν µε ολόφρεσκα θαλασσινά το τραπέζι του επισκέπτη. Τα νησιά της Ελλάδας, πάνω από 6000 µε τις βραχονησίδες, αποτελούν το ήµισυ της ταυτότητάς µας. Σµίλεψαν την ταξιδιάρικη ψυχή µας, ισορροπούν θαυµαστά µε τις ορεινές µας οµορφιές και αποτελούν µοναδική, ανεκτίµητη περιουσία της χώρας µας. Ας τα υπερασπιστούµε µε πάθος αν δεν θέλουµε να τα θρηνήσουµε.
