Κεφαλάρι Άργους, αυτός ο αρχαιότατος τόπος λατρείας, με τον γραφικό ναό της Ζωοδόχου Πηγής, είναι σήμερα ένα ευλαβικό προσκύνημα για τους επισκέπτες, αλλά συγχρόνως και ένας ειδυλλιακός, δροσερός τόπος αναψυχής γύρω από τις πηγές του αργυροδίνη Ερασίνου, πέντε χιλιόμετρα από το Άργος. Από τα σπηλαιώδη έγκατα και τις υπόγειες ροές των μεγάλων οροσειρών της Αρκαδίας ξεκινάει ο Ερασίνος. Ένα ιδιότροπο ποταμό, αλλά και ιερό προστάτη του τόπου και των κατοίκων του, άλλοτε με την πλημμύρα του και άλλοτε με την ξηρασία του.
Με τα νερά του κινήθηκαν άλλοτε οι Μύλοι και οι νεροτριβές της περιοχής. Στις όχθες του ιδρύθηκε το 1829, από τους Αρχιμανδρίτη Πύρρο και Νικηταρά τον Τουρκοφάγο, το πρώτο χαρτοποιείο της ελεύθερης Ελλάδας, ενώ το 1833 με Β.Δ. του Όθωνα δημιουργήθηκε Κρατικό Πυριτιδοποιείο. Μια πρώτη έκρηξη πυρίτιδας το 1868 υπήρξε καθοριστική για την λειτουργία του, αλλά δραματική ήταν η δεύτερη έκρηξη του 1918, με πολλά θύματα και τεράστιες ζημιές. Το Κεφαλάρι είναι επίσης γνωστό για το σπήλαιο του το οποίο παλιά ήταν κοίτη υπόγειου ποταμού. Στα τοιχώματα του, διακρίνονται μερικές σκαλιστές κόγχες, που πιθανότατα φιλοξενούσαν αναθηματικά ειδώλια. Στις αρχές του αιώνα έγινε μια πρόχειρη ανασκαφή που έφερε στο φως ευρήματα νεολιθικής κεραμικής. Πάντως, το σπήλαιο είχε κατοικηθεί από ανθρώπους πολύ νωρίτερα. Οι Γερμανοί αρχαιολόγοι R. Felsch το 1972 και ο L. Reisch το 1975-76 που έσκαψαν στο κέντρο της σπηλιάς, βρήκαν λεπίδες και αιχμές των αρχών της νεότερης παλαιολιθικής εποχής.
Ο πρώτος ιερός ναός της Ζωοδόχου Πηγής ή της Παναγίας της Κεφαλαριώτισσας, όπως την προτιμούν και αποκαλούν οι παλιοί Αργείοι, χτίστηκε κατά την παράδοση μετά το 1634, όπου πιθανολογείται και η εύρεσητης εικόνας της Παναγίας. Βρίσκεται ακριβώς πάνω από τις πηγές του Ερασίνου ποταμού, ο οποίος πηγάζει από τα έγκατα του όρους Χάον και στου οποίου την κρημνώδη πλαγιά είναι κτισμένη η εκκλησία, ενώ δίπλα στην είσοδο της βρίσκονται τα δύο στόμια της μεγάλης σπηλιάς. Δυστυχώς, ο αρχαιότατος και ιστορικός αυτός ναός κατεστράφη στις 18 Μαΐου 1918 από την τρομακτική δεύτερη έκρηξη των πυρομαχικών που φυλάσσονταν στις στρατιωτικές αποθήκες και οι οποίες βρίσκονταν στο βάθος του σημερινού δασυλλίου. Από την τρομερή αυτή έκρηξη ο ναός έγινε σωρός καπνιζόντων ερειπίων και μόνο η Αγία Τράπεζα και η Χάρις Της έμειναν όρθιες. Ο σημερινός ναός ξανακτίσθηκε και εγκαινιάσθηκε το 1928 στη θέση του κατεστραμμένου ναού από τους Αργείους και ιδιαίτερα με δαπάνες του Παναργειακού Συλλόγου «Ο Δαναός» που βρίσκεται στην Ατλάντα της Αμερικής.
Το Κεφαλάρι συνέδεσε το όνομά του με την επανάσταση του 1821. Όπως γράφει ο υπασπιστής του Κολοκοτρώνη ( Φωτάκος ) στα απομνημονεύματα των Αγώνων της Ελληνικής Επανάστασης 1820-1828, κατά την επιδρομή των Στρατευμάτων του Δράμαλη στην Αργολίδα τον Ιούλιο του 1822, ο Κολοκοτρώνης ευρισκόμενος στο Κεφαλάρι συνεκάλεσε το Πολεμικό Συμβούλιο όλων των Ελλήνων οπλαρχηγών όπου κάτω από τον δροσερό ίσκιο των πλατάνων και αφού ζήτησαν την βοήθεια της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας μας, έλαβαν την απόφαση να χτυπήσουν πάραυτα τον Δράμαλη στα Δερβενάκια, γεγονός που συνετέλεσε στην νικηφόρο έκβαση της Ελληνικής Επανάστασης.
Πηγές
Αναστάσιου Τσακόπουλου, «Ο Εν Κεφαλαρίω Άργους Ιερός Ναός της Ζωοδόχου Πηγής », δέκατη έκδοση, Αθήνα, 2001.
Ιωάννου Ερν. Ζεγκίνη, « Το Άργος δια μέσου των Αιώνων », Έκδοσις Τρίτη, Αθήνα 1996.
Ιωάννου Κ. Κοφινιώτου, «Ιστορία του Άργους από των Αρχαιοτάτων χρόνων μέχρις ημών » Εν Αθήναις, Τυπογραφείον ο «Παλαμήδης» 1892. Επανέκδοση, εκδ. Εκ Προοιμίου 2008.
Αργολικόν Ημερολόγιο 1910. Εκδιδόμενων υπό του εν Αθήναις συλλόγου των Αργείων. Εν Αθήναις, εκ του τυπογραφείου Δημ. Τερζόπουλου 1910.
Δύο φωτογραφίες του Σωτήρη Κωτσοβού / αντίγραφα από το αρχείο της ΔΕΠΟΑΡ για τη σημερινή γιορτή. Η 1η στις αρχές του αιώνα και η 2η την δεκαετία του ΄30.
