Πολύ λίγοι μπορούν να υποστηρίξουν ότι έχουν δει το συγκεκριμένο ζώο στη ζωή τους καθώς ο αποκλειστικά υπόγειος τρόπος ζωής του το καθιστά ένα από τα πλέον κρυπτικά και «ακριβοθώρητα» θηλαστικά της Ευρώπης. Αυτό που είναι χαρακτηριστικό είναι τα βιοδηλωτικά ίχνη του ασπάλακα, δηλαδή σημάδια που υποδηλώνουν την παρουσία του ζώου σε κάποια περιοχή. Η άνοιξη είναι η καταλληλότερη εποχή για την καταγραφή του ασπάλακα, καθώς δραστηριοποιείται έντονα και δημιουργεί χαρακτηριστικά «λοφάκια» χώματος στο έδαφος της περιοχής όπου υπογείως έχει διαλέξει να δημιουργήσει το σπιτικό του.
Ο ασπάλακας είναι ένα μικρού μεγέθους θηλαστικό αλλά από τα μεγαλύτερα της τάξης των μυγαλόμορφων που περιλαμβάνει τα είδη ασπάλακα και τις μυγαλίδες. Είναι είδος ενδημικό της Βαλκανικής χερσονήσου, ενώ οι πληθυσμοί της Πελοποννήσου πιθανότατα αποτελούν διαφορετικό ενδημικό υποείδος. Το σώμα του φτάνει το μήκος των 16 εκατοστών, η ουρά μέχρι και τα 3 εκατοστά και βάρος μέχρι και τα 120 γραμμάρια. Το σώμα είναι κυλινδρικό, με μεγάλο κεφάλι και όχι διακριτό αυχένα, με μακρύ και μυτερό ρύγχος, μικρά αυτιά κρυμμένα στο τρίχωμα και μάτια υποπλασμένα και καλυμμένα από προστατευτική μεμβράνη που το καθιστούν ουσιαστικά τυφλό. Τα μπροστινά άκρα είναι πολύ μεγάλα και ισχυρά με κατασκευή που θυμίζει φτυάρια ενώ τα πίσω είναι μικρά και κοντά. Ολόκληρο το σώμα του καλύπτεται από παχύ τρίχωμα βελούδινης υφής και μαύρου χρώματος ενώ μεγάλες τρίχες και ρύγχος και στην ουρά αποτελούν όργανα αφής. Διαβιεί σε βοσκότοπους, καλλιεργημένες περιοχές, αγρούς, λιβάδια, ξέφωτα δασών σε ορεινές κυρίως περιοχές και δραστηριοποιείται τόσο την ημέρα όσο και τη νύχτα. Η φωλιά του είναι ένα δίκτυο υπόγειων στοών μήκους αρκετών δεκάδων μέτρων και σε διαφορετικά βάθη. Τα μπροστινά άκρα χρησιμοποιούνται για τη διάνοιξη των στοών και το πλεόνασμα του χώματος σπρώχνεται στην επιφάνεια δημιουργώντας τα χαρακτηριστικά «λοφάκια» διαμέτρου περίπου 30 εκατοστών και ύψους 15 εκατοστών. Μελέτες έχουν υπολογίσει ότι ο ασπάλακας διαθέτει τα πιο δυνατά μπροστινά άκρα στο ζωικό βασίλειο, απόρροια τις εξέλιξης ενός ακούραστου «σκαφτιά» της γης. Ο ασπάλακας τρέφεται κυρίως με γαιοσκώληκες, τους οποίους όταν βρει στις στοές της φωλιάς του και με ένα απλό δάγκωμα τους προκαλεί παράλυση αφήνοντάς τους ανίκανους να δραπετεύσουν, αλλά ζωντανούς, και τους συγκεντρώνει σε ένα σημείο δημιουργώντας μια «αποθήκη» με σωρούς φρέσκιας τροφής, έτοιμους για κατανάλωση όποτε απαιτηθεί. Επιπλέον καταναλώνονται και άλλα ασπόνδυλα (έντομα, καρκινοειδή).
Η προστασία του ασπάλακα σε κοινοτικό και ευρωπαϊκό επίπεδο είναι ιδιαίτερα «χαλαρή» καθώς περιλαμβάνεται στους καταλόγους ορισμένων μόνο συμβάσεων και νόμων ενώ απολαμβάνει μεγαλύτερης προστασίας σε εθνικό επίπεδο. Αν αποδειχθεί περαιτέρω η γενετική μοναδικότητα των πληθυσμών της Πελοποννήσου κρίνεται απαραίτητη η άμεση αναθεώρηση του καθεστώτος προστασίας αυτών των ενδημικών πληθυσμών. Εξαιτίας του ιδιαίτερου υπόγειου τρόπου ζωής του ασπάλακα του Stankovic και της άγνοιας ακόμα και της ύπαρξης του ζώου, οι άμεσες πιέσεις είναι μικρές αν όχι ανύπαρκτες από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Οι έμμεσες πιέσεις που υφίσταται έχουν να κάνουν με τη συνεχή απώλεια της φυσικότητας του περιβάλλοντος που έχουν σαν αποτέλεσμα τη συρρίκνωση, υποβάθμιση και κατακερματισμό των οικοτόπων που διαβιεί ο ασπάλακας.
Η βιοποικιλότητα της περιοχής ευθύνης του Φορέα Διαχείρισης όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού περιλαμβάνει τον ασπάλακα του Stankovic σε ορεινές περιοχές. Η παρουσία του θα γίνει αισθητή μόνο από τα λοφάκια χώματος που δημιουργεί επισκευάζοντας και επεκτείνοντας το υπόγειο σπιτικό του, και αν ο επισκέπτης ή ο κάτοικος της περιοχής δεν συναντήσει ποτέ αυτόν τον ακούραστο σκαφτιά της γης, θα γνωρίζει πλέον ότι κάτω από τα πόδια του υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος που έχει δημιουργήσει ένα μοναδικά προσαρμοσμένο και εξελιγμένο είδος.
Φορέας Διαχείρισης Όρους Πάρνωνα και Υγροτόπου Μουστού
Τμήμα Προστασίας & Διαχείρισης
Άστρος Αρκαδίας, 22001
Τηλ: 27550 22021, Fax: 27550 22806
Email: info@fdparnonas.gr Web: www.fdparnonas.gr
