1960 Ξενία Ακροναυπλίας | Ιωάννης Τριανταφυλλίδης
Πηγή: Φωτογραφικά Αρχεία Μουσείου Μπενάκη
H Eλλάδα συμμετέχει για 10η φορά στη Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής «La Biennale di Venezia», στη σημαντικότερη έκθεση αρχιτεκτονικής διεθνώς με Εθνικό Επίτροπο τον Γιάννη Αίσωπο, αρχιτέκτονα, Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Στο επίκεντρο της ελληνικής συμμετοχής βρίσκεται ο τουρισμός ως εργαλείο εκμοντερνισμού της χώρας.
Στη Μπιενάλε της Βενετίας, σε μία από τις πλέον σημαντικές εκθέσεις αρχιτεκτονικής διεθνώς που συγκεντρώνει περισσότερους από 200.000 επισκέπτες, συμμετέχει η Ελλάδα, με τίτλο «Tourism Landscapes: Remaking Greece» και Εθνικό Επίτροπο τον Γιάννη Αίσωπο, αρχιτέκτονα, Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Η έκθεση θα διαρκέσει για περίπου έξι μήνες, από τις 7 Ιουνίου έως τις 23 Νοεμβρίου και φέρνει στο προσκήνιο τον τουρισμό ως χρήσιμο εργαλείο προόδου και εκμοντερνισμού της χώρας μέσω της κατασκευής δομημένων τοπίων τουρισμού - ξενοδοχεία και θέρετρα, οργανωμένες ακτές, αρχαιολογικοί χώροι, αρχαιολογικά Μουσεία, διαμορφώσεις δημοσίων χώρων και τοπία υποδομών - αλλά και τη συνακόλουθη συνεχή (ανα)διαμόρφωση της εθνικής μας ταυτότητας.
Η ελληνική Ιστορία και το ελληνικό τοπίο συγκρότησαν από κοινού τον μύθο της σύγχρονης Ελλάδας. Τα δύο αυτά στοιχεία αποτέλεσαν τη βάση για την είσοδο της Ελλάδας σε έναν νέο τομέα οικονομικής δραστηριότητας που ξεκίνησε στην μεταπολεμική περίοδο εκμοντερνισμού της χώρας: τον τουρισμό, μια παγκόσμια βιομηχανία, στην οποία η Ελλάδα έμελλε να παίξει σημαντικό ρόλο, σε παγκόσμια κλίμακα.
Ήδη από τις δεκαετίες του '50 και του '60, τοπία που συνδύαζαν την εξαιρετική φυσική ομορφιά με την Ιστορία και την αναψυχή επιλέχτηκαν για την κατασκευή παραθαλάσσιων ξενοδοχείων, θέρετρων και οργανωμένων ακτών που θα προσέφεραν τις απαραίτητες υποδομές για την επερχόμενη μαζική εισροή τουριστών. Η αρχιτεκτονική αυτή δεν υποτάσσεται στις προϋπάρχουσες πολιτισμικές και μορφικές δεσμεύσεις του παραδοσιακού αλλά υιοθετεί τη μοντέρνα αρχιτεκτονική γλώσσα.
Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, η διεθνής ανάπτυξη του τομέα της προστασίας κτιρίων και συνόλων και ο ερχομός της μετανεωτερικότητας οδήγησαν στην επιβολή μορφολογικών κανόνων που περιόρισαν τη σχεδιαστική ελευθερία. Στη διάρκεια της πρόσφατης δεκαετίας της ευημερίας, πολλαπλά στοιχεία του διεθνούς (μινιμαλιστικού) lifestyle και της κουλτούρας της ευεξίας ενσωματώθηκαν στο σχεδιασμό του εσωτερικού, του οπoίου ο ρόλος κατέστη κυρίαρχος, επισκιάζοντας το εξωτερικό του κτιρίου.
Τώρα πια, στην εποχή της κρίσης, η φαντασμαγορία ξεθωριάζει δίνοντας τη θέση της σε μια πιο «νηφάλια» και «πρωταρχική» διαβίωση βασισμένη συχνά στις αναζητήσεις της αειφορίας και του περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Τα κατασκευασμένα τοπία του τουρισμού αποτελούν μια συνεχή διαπραγμάτευση ανάμεσα στο τοπικό και το παγκόσμιο, μια καταγραφή της κυρίαρχης αντίληψης για την εκάστοτε διαμορφούμενη ταυτότητά μας στα πλαίσια μιας ολοένα πιο παγκοσμιοποιημένης κουλτούρας.
Περιγραφή Περιπτέρου
Η έκθεση χωρίζεται σε 2 τμήματα:
Το αρχειακό τμήμα παρουσιάζει την αρχιτεκτονική παραγωγή τοπίων τουρισμού τα τελευταία 100 χρόνια, από το 1914 έως σήμερα, δίνοντας έμφαση στη διερεύνηση της σχέσης των κτιρίων με το φυσικό περιβάλλον τους. Παρουσιάζονται ξενοδοχεία, θέρετρα, οργανωμένες ακτές, αρχαιολογικοί χώροι, αρχαιολογικά μουσεία, διαμορφώσεις δημοσίων χώρων και τοπία υποδομών σε μια συνεχή επιφάνεια εικόνων τοποθετημένων κατά μήκος των τοίχων του εσωτερικού του Ελληνικού Περιπτέρου. Το αρχειακό τμήμα αποτελείται από 3 υπο-τμήματα. Φωτογραφίες τοπίων τοποθετούνται στο κατώτερο τμήμα των τοίχων δημιουργώντας ένα «ανάγλυφο», πάνω σε αυτές τοποθετούνται σχεδία και φωτογραφίες της αρχιτεκτονικής του τουρισμού που διακόπτονται από φωτογραφίες «στοιχείων ταυτότητας» που εισάγουν την ανθρωπολογική διάσταση.
Το τμήμα των νέων έργων τοποθετείται στο κέντρο του Περιπτέρου και παρουσιάζει με μακέτες που τοποθετούνται πάνω σε ίδιες βάσεις διαφορετικού ύψους και δημιουργούν ένα εσωτερικό, γεωμετρικό «τοπίο νησίδων» τις σχεδιαστικές προτάσεις 15 Ελλήνων και ξένων αρχιτεκτόνων/αρχιτεκτονικών γραφείων για μια παραθαλάσσια τουριστική εγκατάσταση. Οι προτάσεις εκπονήθηκαν ειδικά για την έκθεση αυτή. Το χρονικό πλαίσιο είναι η μετά-την-κρίση εποχή που χαρακτηρίζεται από περιορισμένους πόρους, επιζητεί επανεξέταση προτεραιοτήτων και επανακαθορισμό αξιών, αναθεώρηση της σχέσης με τη φύση, και, μέσω πνευματικής ανασυγκρότησης, την επανεκτίμηση του λιγότερου. Η συνύπαρξη Ελλήνων και ξένων αρχιτεκτόνων στην έκθεση αναφέρεται στην αλληλεπίδραση που ο τουρισμός υποστηρίζει, την αντιπαραβολή της αντίληψής μας για τον εαυτό μας με εκείνη που οι άλλοι, οι ξένοι, έχουν για εμάς.
Φορείς στη διοργάνωση της ελληνικής συμμετοχής είναι οι : Ευρωπαϊκή Ένωση, Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής - Γ.Γ. Χωροταξίας & Αστικού Περιβάλλοντος,ΕΠΠΕΡΑΑ, ΕΣΠΑ, Σύλλογος Αρχιτεκτόνων (Σ.Α.Δ.Α.Σ. - Π.Ε.Α.)
Μεγάλοι Χορηγοί: Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού, Lamda Development
Η Μπιενάλε Βενετίας αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες εκθέσεις σύγχρονης τέχνης που διοργανώνεται κάθε δύο χρόνια στη Βενετία της Ιταλίας, παράλληλα με την Documenta είναι μια από δυο μεγάλες εκθέσεις τέχνης στην Ευρώπη. Τμήμα της Μπιενάλε αποτελούν το Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Βενετίας καθώς και η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής.
Καθώς η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας ανοίξε τις πόρτες της (7/6 ), ο επίτροπος της Ελλάδας Γιάννης Αίσωπος «ξενάγησε» την Ιωάννα Γκομούζα στην ελληνική συμμετοχή, η οποία εστιάζει στα τοπία τουρισμού.
Φορείς στη διοργάνωση της ελληνικής συμμετοχής είναι οι : Ευρωπαϊκή Ένωση, Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής - Γ.Γ. Χωροταξίας & Αστικού Περιβάλλοντος,ΕΠΠΕΡΑΑ, ΕΣΠΑ, Σύλλογος Αρχιτεκτόνων (Σ.Α.Δ.Α.Σ. - Π.Ε.Α.)
Μεγάλοι Χορηγοί: Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού, Lamda Development
Η Μπιενάλε Βενετίας αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες εκθέσεις σύγχρονης τέχνης που διοργανώνεται κάθε δύο χρόνια στη Βενετία της Ιταλίας, παράλληλα με την Documenta είναι μια από δυο μεγάλες εκθέσεις τέχνης στην Ευρώπη. Τμήμα της Μπιενάλε αποτελούν το Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Βενετίας καθώς και η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής.
Από την άλλη άκρη της σύνδεσης μέσω Skype, ο καθηγητής Γιάννης Αίσωπος εμφανίζεται χαμογελαστός και φρέσκος παρά το πρωινό μας ραντεβού και τις πυρετώδεις ετοιμασίες του ελληνικού περιπτέρου για τη Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής. Ο χρόνος μετρά αντίστροφα για τη σημαντικότερη στο είδος της διοργάνωση, η οποία φέτος –υπό την επιμέλεια του Ρεμ Κούλχας– θα στρέψει το βλέμμα της στα θεμελιώδη της αρχιτεκτονικής και στην αφομοίωση της νεωτερικότητας κατά τον τελευταίο αιώνα («Fundamentals - Absorbing Modernity 1914-2014» ). Η ελληνική συμμετοχή εστιάζει στα τοπία τουρισμού.
Ποια ήταν η ιδέα πίσω από αυτήν την επιλογή;
«Στην έκθεση “Tourism landscapes: Remaking Greece” εξετάζουμε πώς ο τουρισμός λειτούργησε ως εργαλείο εκμοντερνισμού της χώρας και διαρκούς αναδιαμόρφωσης της εθνικής ταυτότητας. Ο μύθος της σύγχρονης Ελλάδας βασίστηκε στο δίπολο “Ιστορία και τοπίο”. Ο τίτλος “Τοπία τουρισμού” θέλει να τονίσει τη σημασία του τοπίου στη διαμόρφωση του τουρισμού αλλά και να διευρύνει τη θεματική, εντάσσοντας σε αυτήν την έρευνα και δημιουργίες που δεν είναι καθαρά αρχιτεκτονικές και δεν ανήκουν στο στενό πυρήνα του τουρισμού».
«Τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 η κατεστραμμένη από τους πολέμους Ελλάδα θέλει να παρουσιαστεί ως συμμετέχουσα σε μια ανασυγκρότηση της Ευρώπης. Ενσωματώνει λοιπόν τις αρχές του μοντέρνου κινήματος για να παρουσιάσει ένα νέο, προοδευτικό πρόσωπο. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν η στροφή προς τη μετα-νεωτερικότητα και η διεθνής ανάπτυξη του τομέα προστασίας κτιρίων οδήγησαν στην επιβολή κανόνων που περιόρισαν τη σχεδιαστική ελευθερία. Επιπλέον, όσο διευρύνεται ο τουρισμός τόσο περισσότερο οι τουρίστες αναζητούν το τοπικό. Αυτά τα στοιχεία περιγράφουν το μετασχηματισμό από μια μοντέρνα σε μια πιο τοπική ταυτότητα. Τώρα πια, στην εποχή της κρίσης, καλούμαστε να επαναδιατυπώσουμε την ταυτότητά μας».
«Ποια η “συμβολή” της κρίσης στα τοπία τουρισμού;
Ενδεχομένως δείχνει μια κατεύθυνση προς μια διαφορετική σχέση με τον τόπο: το τοπικό ερμηνεύεται με πιο ειλικρινή προσέγγιση, το ζήτημα της σχέσης με τη φύση αρχίζει να είναι σημαντικό στοιχείο του σχεδιασμού. Επίσης το θέμα της αναζήτησης του λιγότερου και όχι του περισσότερου: πηγαίνοντας διακοπές, δεν είναι απαραίτητο να έχεις κι εσωτερική πισίνα, κι εξωτερική, και υδρομασάζ. Νομίζω ότι αυτά τα στοιχεία θα τίθενται στο σχεδιασμό των τοπίων τουρισμού συνυπάρχοντας με τα χαρακτηριστικά της εποχής που πέρασε, του lifestyle, και θα αρχίσει να παρουσιάζεται μια νέα κατάσταση, η οποία προϋποθέτει μια νέα πνευματική προσέγγιση του τι αναζητάς στις διακοπές».
«Οι προτάσεις των αρχιτεκτόνων της έκθεσης δείχνουν τα εξής στοιχεία: προκρίνουν την επαναχρησιμοποίηση του υπάρχοντος κτιριακού αποθέματος με διαφοροποιημένη λογική. Αμφισβητούνται στερεότυπα της τουριστικής κατοίκησης, όπως η σημασία της θέας. Μια άλλη κυρίαρχη θεματική έχει να κάνει με την απλότητα των κατασκευών – δεν υπάρχει η εκζήτηση της δεκαετίας του 2000. Οι προτάσεις είναι πιο λιτές, τα υλικά πιο βασικά και ο τουρίστας καλείται να ζήσει σε πιο άμεση σχέση με τη γη. Κάποιοι αμφισβητούν την ανάγκη διαρκούς σύνδεσης με την τεχνολογία, τα δίκτυα και την πληροφορία».
«Νομίζω ότι η υπερβολική τουριστική ανάπτυξη θα οδηγήσει στην καταστροφή. Το παράδειγμα της Ισπανίας είναι χαρακτηριστικό. Θα πρέπει να σκεφτούμε ένα δρόμο περιβαλλοντικά συνειδητοποιημένο, να αναζητήσουμε πιο ποιοτικό τουρισμό και όχι αυτήν τη μάζα τουριστών οι οποίοι καταναλώνουν απερίσκεπτα χωρίς να ενδιαφέρονται πραγματικά για τον τόπο ή για οτιδήποτε άλλο».
