Στο αποκορύφωμα των φετινών θερινών διακοπών, τα κάτασπρα λουλούδια του «κρίνου της θάλασσας» (Pancratium maritimum), ανθίζουν και ευωδιάζουν μεταξύ άλλων και εν τω μέσω της ακτής «Πόρτες Μελιγούς» στην Αρκαδία.
Tην Τετάρτη 13/8/2014 τρία μέλη του προσωπικού, με τη βοήθεια των δύο εθελοντών του Φορέα, προέβησαν σε σήμανση της περιοχής με ταινία και ενημερωτικές ταμπέλες με πληροφορίες για αυτό το τόσο σημαντικό και πλέον σπάνιο φυτό.
Το όνομα Pancratium (Παγκράτιου) προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις "παν - κραταιός" που σημαίνει "όλο δύναμη", και πιθανόν αναφέρεται στην αντοχή του φυτού που μπορεί να επιβιώσει σε ακραία κλίματα. Τα είδη του Παγκράτιου κατοικούν συχνά σε εξαιρετικά ξηρές και αμμώδεις περιοχές.
Το Pancratium maritimum, ή κρινάκι της θάλασσας, είναι ένα είδος βολβώδους φυτού ενδημικό στην περιοχή της Μεσογείου και στη νοτιο-δυτική Ευρώπη. Μπορεί επίσης να βρεθεί στη νότια Βουλγαρία και στις βόρειες τουρκικές ακτές της Μαύρης Θάλασσας, όπου απειλείται με εξαφάνιση. Αναπτύσσεται σε παράκτιες αμμώδεις περιοχές ή λίγο πάνω από το υψηλότερο σημείο της παλίρροιας. Άλλα λαϊκά ονόματα του φυτού είναι Ασφόδελος της άμμου (Sand Daffodil), λίλιουμ της άμμου (Sand Lily) και λίλιουμ του Αγίου Νικολάου (Lily of St. Nicholas). Η λατινική λέξη maritimum σημαίνει "της παραλίας, της ακτής", υποδηλώνοντας και τα μέρη όπου ζει: ο βιότοπος του P.maritimum είναι παραθαλάσσιες αμμουδιές σε αμμώδεις παραλίες και σε άμεση γειτνίαση με τη θάλασσα, όπου αναπτύσσεται συχνά σε πυκνές συστάδες. Αυτό το φυσικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από άμεση έκθεση στον ήλιο και τους ανέμους της θάλασσας και σε συνεχές πιτσίλισμα από σταγονίδια θαλασσινού νερού που μεταφέρονται από τον άνεμο.
Αυτό το μονοκοτυλήδονο ποώδες πολυετές ανθίζει κατά τη διάρκεια των πιο ζεστών μηνών του καλοκαιριού. Μπορεί να αντέξει σε αυτές τις ακραίες συνθήκες, επειδή ο μεγάλος βολβός του (περίπου 5 - 7 εκατοστά πλάτος) είναι θαμμένος βαθιά στο υπέδαφος και αφού μεγαλώνει στην αμμουδιά, δεν είναι και τόσο δύσκολο για τους βλαστούς του να βρουν το δρόμο τους σε μισό μέτρο βάθος, μέσα από την χαλαρή παράκτια άμμο.
Το P. maritimum είναι βολβώδες πολυετές φυτό με μακρύ λαιμό και χρώμα γλαυκό, με γραμμικά φύλλα σε γενικές γραμμές, αειθαλές, αλλά τα φύλλα του συχνά πεθαίνουν στη διάρκεια των ζεστών καλοκαιριών.
Το κρινάκι της θάλασσας ανθίζει από τον Ιούλιο μέχρι τον Οκτώβριο. Τα άνθη του έχουν σχήμα μεγάλης χοάνης, κάθε ταξιανθία διαθέτει 3-15 άνθη, αρωματικά και κατάλευκα. Είναι πολύ μεγάλα σε μέγεθος, με μήκος μέχρι 15 εκατοστά (από τα οποία ο μίσχος κατέχει λιγότερο από 1 εκατοστό), διάμετρο 6 - 8 εκατοστά, με χωνοειδές στέμμα. Έχουν 6 τέπαλα λευκά με μία αχνή πράσινη ρίγα στο εξωτερικό τους, που κοντά στη βάση συγχωνεύονται με τα νημάτια των στημόνων. Στηρίζονται επάνω σε ένα βλαστό, ύψους 45 εκατοστών περίπου, που ξεπροβάλει μέσα από 2 σπάθες ή βράκτια φύλλα, λεπτά σαν χαρτί.
Τα άνθη έχουν μια ευχάριστη, εξωτική και πολύ λεπτή ευωδιά κρίνου, η οποία αναπτύσσεται προφανώς μόνο κατά τις απάνεμες καλοκαιρινές νύχτες, που επιτρέπουν αυτό το λεπτό άρωμα να γίνει αντιληπτό. Και λέγεται ότι είναι τόσο έντονο το άρωμα, που μπορεί να κρατήσει τα πρόβατα μακριά από τις ακτές.
Τα μακρόστενα τμήματα του περιάνθιου είναι σχεδόν γραμμικά, με 40-50 χιλιοστά μήκος. Η πολύ μεγάλη, σε σχήμα χωνιού 12-οδοντωτή κορώνα αποτελείται στην πραγματικότητα από τα συγχωνευμένα νημάτια των στημόνων και μπορεί να φτάνει τα 65 χιλιοστά μήκος και 40 με 50 χιλιοστά πλάτος, με τους στήμονες στις παρυφές του χείλους της κορόνας. (Σημείωση για τα τμήματα του περίανθιου: επειδή τα 3 σέπαλα και τα πέταλα 3 είναι πανομοιότυπα, αναφέρονται ως 6 τέπαλα). Οι παρυφές της στεφάνης του άνθους (στο χείλος του σωλήνα) είναι «στολισμένες» με 12 τριγωνικά δόντια, με τέτοιο τρόπο ώστε η στεφάνη του άνθους να μοιάζει με .... κορώνα (κορώνα δηλαδή .... στέμμα!). Υπάρχουν δύο από αυτά τα δόντια ανάμεσα σε κάθε έναν από τους 6 ανθήρες (δηλαδή 12 δόντια). Τα μπουμπούκια μοιάζουν με μικρά ανυψωμένα δάχτυλα και είναι εμπλουτισμένα με λευκές και πράσινες ρίγες. Τα 6 τέπαλα μορφοποιούν το στέμμα με τέτοιο τρόπο ώστε να μοιάζει με ασφόδελο, δίνοντας στο φυτό την κοινή ονομασία του Ασφόδελος της Θάλασσας.
Τα φύλλα εμφανίζονται στο τέλος του φθινοπώρου και μοιάζουν πολύ με ίσιες μακριές κορδέλες, με περίπου 2 εκατοστά πλάτος και μισό μέτρο μήκος, που στην περίοδο της ανθοφορίας έχουν ήδη μαραθεί και συχνά τα νεκρά φύλλα εξαφανίζονται από τον ήλιο και τους ανέμους πριν προκύψουν τα λουλούδια από την άμμο. Επίσης συχνά συστρέφονται σε μια σπείρα.
Ο καρπός είναι μια μεγάλη κάψουλα (έως 6 εκατοστά μήκος) με 3 βαλβίδες που κατά την ωρίμανση ανοίγει στις πλευρές των 3 ύπερων, εκθέτοντας τους 10 με 40, πολύ μαύρους, σπόρους του. Αυτά τα σπέρματα, που έχουν ακανόνιστο σχήμα και μοιάζουν με κομμάτια από κάρβουνο, απλά εγκαταλείπουν την ανοικτή κάψουλα και πέφτουν στην άμμο. Στη συνέχεια, διασκορπίζονται από τον άνεμο και τη θάλασσα, καθώς μπορούν εύκολα να επιπλεύσουν στο νερό.
Το εβραϊκό όνομα του λουλουδιού είναι khavatselet ha-Khof, στενά συνδεδεμένο με το ρόδο του Σαρόν (khavatselet ha-Sharon) που αναφέρεται στο Άσμα Ασμάτων. Είναι κοινή πεποίθηση για τους περισσότερους ανθρώπους στο Ισραήλ ότι το βιβλικό απόσπασμα αναφέρεται σε αυτό το λουλούδι, καθώς η πεδιάδα Sharon βρίσκεται στις ακτές της Μεσογείου.
Η εξάπλωση του Pancratium Lily στην Ελλάδα κατά την σύγχρονη εποχή, και ιδιαίτερα στα νησιά του Αιγαίου, έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης για βοτανολόγους και αρχαιολόγους. Ο ελβετός βοτανολόγος Gustav Hegi (1876 - 1932) στο μνημειώδες έργο του "Ιllustrierte Flora von Mittel-Europa" (1908 - 1931), περιγράφοντας τα ξένα φυτά της οικογένειας Amaryllidaceae, αναφέρεται σε αυτό το φυτό ως ένα από τα πιο ενδιαφέροντα φυτά της Μεσογείου.
Η πρώτη απεικόνιση του Pancratium Lily βρέθηκε από τον Έβανς, ο οποίος το ανακάλυψε κατά τις ανασκαφές που έκανε στο παλάτι της Κνωσού (1896). Υπάρχει ένας πίνακας του φυτού αυτού στην γνωστή τοιχογραφία με το μπλε πουλί στο παλάτι της Κνωσού, το οποίο θεωρείται ως η πρώτη αναπαράσταση του Ασφόδελου της Θάλασσας. Η χρήση του περιγράφεται από τον Διοσκουρίδη και τον Θεόφραστο.
Το φυτό γονιμοποιείται από μια μεγάλη σκωρο- πεταλούδα, που ονομάζεται agrius convolvuli. Αυτά τα έντομα επισκέπτονται το λουλούδι, όταν η ταχύτητα του ανέμου είναι κάτω των 2 μέτρων ανά δευτερόλεπτο (6,6 ft / s). Όταν είναι μεγαλύτερή από 2 m/sec, οι σκώροι δεν επισκέπτονται το φυτό Pancratium. Ακόμη και αν το είδος επικονιαστεί με τεχνητό τρόπο κατά τη διάρκεια θυελλωδών καιρικών συνθηκών, η επικονίαση δεν είναι αποτελεσματική. Μια άλλη ιδιαιτερότητα για το κρινάκι της άμμου είναι η μη δεκτικότητά του στη δική του γύρη, την οποία το φυτό μπορεί να αναγνωρίσει. Αυτό το λουλούδι μπορεί να γονιμοποιηιθεί μόνο με διασταύρωση.
Ο Fabrizio Grassi cs (βιοποικιλότητα και διατήρησή της 14: 2159-2169, 2005) έγραψε ένα άρθρο με τίτλο: «Αξιολόγηση της βιοποικιλότητας και των στρατηγικών διατήρησης του Pancratium maritimum L. στη Βόρεια Τυρρηνική Θάλασσα". Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η επικονίαση επιτυγχάνεται χάρη στην ύπαρξη διαφορετικών οργανισμών όπως: στην πολύ μεγάλη Σφήκα (= agrius) convolvuli L. (την convolvulus hawk-moth) στη Νότια Γαλλία, τους σκώρους sphingid στο Isreal, ή την σαύρα Podarcis lilfordi στις Βαλεαρίδες Νήσους.
Το P. maritimum είναι εύκολα να καλλιεργηθεί, αλλά απαιτεί ηλιόλουστη τοποθεσία και έδαφος αμμώδες με καλή αποστράγγιση. Χρειάζεται ζεστά καλοκαίρια που θα προκαλέσουν την ανθοφορία του, ενώ σε ψυχρότερα κλίματα θα παρουσιάσει συχνά μόνο δειλά σημάδια άνθισης. Αντέχει σε θερμοκρασίες μέχρι -5 ° C (23 ° F) περίπου. Πολλαπλασιασμός γίνεται με σπόρους ή διαίρεση μετά την ανθοφορία. Τα σπορόφυτα μπορούν ν' ανθίσουν στο τρίτο ή τέταρτο έτος της ηλικίας τους.
Αυτό το μονοκοτυλήδονο ποώδες πολυετές ανθίζει κατά τη διάρκεια των πιο ζεστών μηνών του καλοκαιριού. Μπορεί να αντέξει σε αυτές τις ακραίες συνθήκες, επειδή ο μεγάλος βολβός του (περίπου 5 - 7 εκατοστά πλάτος) είναι θαμμένος βαθιά στο υπέδαφος και αφού μεγαλώνει στην αμμουδιά, δεν είναι και τόσο δύσκολο για τους βλαστούς του να βρουν το δρόμο τους σε μισό μέτρο βάθος, μέσα από την χαλαρή παράκτια άμμο.
Το κρινάκι της θάλασσας ανθίζει από τον Ιούλιο μέχρι τον Οκτώβριο. Τα άνθη του έχουν σχήμα μεγάλης χοάνης, κάθε ταξιανθία διαθέτει 3-15 άνθη, αρωματικά και κατάλευκα. Είναι πολύ μεγάλα σε μέγεθος, με μήκος μέχρι 15 εκατοστά (από τα οποία ο μίσχος κατέχει λιγότερο από 1 εκατοστό), διάμετρο 6 - 8 εκατοστά, με χωνοειδές στέμμα. Έχουν 6 τέπαλα λευκά με μία αχνή πράσινη ρίγα στο εξωτερικό τους, που κοντά στη βάση συγχωνεύονται με τα νημάτια των στημόνων. Στηρίζονται επάνω σε ένα βλαστό, ύψους 45 εκατοστών περίπου, που ξεπροβάλει μέσα από 2 σπάθες ή βράκτια φύλλα, λεπτά σαν χαρτί.
Τα άνθη έχουν μια ευχάριστη, εξωτική και πολύ λεπτή ευωδιά κρίνου, η οποία αναπτύσσεται προφανώς μόνο κατά τις απάνεμες καλοκαιρινές νύχτες, που επιτρέπουν αυτό το λεπτό άρωμα να γίνει αντιληπτό. Και λέγεται ότι είναι τόσο έντονο το άρωμα, που μπορεί να κρατήσει τα πρόβατα μακριά από τις ακτές.
Τα μακρόστενα τμήματα του περιάνθιου είναι σχεδόν γραμμικά, με 40-50 χιλιοστά μήκος. Η πολύ μεγάλη, σε σχήμα χωνιού 12-οδοντωτή κορώνα αποτελείται στην πραγματικότητα από τα συγχωνευμένα νημάτια των στημόνων και μπορεί να φτάνει τα 65 χιλιοστά μήκος και 40 με 50 χιλιοστά πλάτος, με τους στήμονες στις παρυφές του χείλους της κορόνας. (Σημείωση για τα τμήματα του περίανθιου: επειδή τα 3 σέπαλα και τα πέταλα 3 είναι πανομοιότυπα, αναφέρονται ως 6 τέπαλα). Οι παρυφές της στεφάνης του άνθους (στο χείλος του σωλήνα) είναι «στολισμένες» με 12 τριγωνικά δόντια, με τέτοιο τρόπο ώστε η στεφάνη του άνθους να μοιάζει με .... κορώνα (κορώνα δηλαδή .... στέμμα!). Υπάρχουν δύο από αυτά τα δόντια ανάμεσα σε κάθε έναν από τους 6 ανθήρες (δηλαδή 12 δόντια). Τα μπουμπούκια μοιάζουν με μικρά ανυψωμένα δάχτυλα και είναι εμπλουτισμένα με λευκές και πράσινες ρίγες. Τα 6 τέπαλα μορφοποιούν το στέμμα με τέτοιο τρόπο ώστε να μοιάζει με ασφόδελο, δίνοντας στο φυτό την κοινή ονομασία του Ασφόδελος της Θάλασσας.
Ο καρπός είναι μια μεγάλη κάψουλα (έως 6 εκατοστά μήκος) με 3 βαλβίδες που κατά την ωρίμανση ανοίγει στις πλευρές των 3 ύπερων, εκθέτοντας τους 10 με 40, πολύ μαύρους, σπόρους του. Αυτά τα σπέρματα, που έχουν ακανόνιστο σχήμα και μοιάζουν με κομμάτια από κάρβουνο, απλά εγκαταλείπουν την ανοικτή κάψουλα και πέφτουν στην άμμο. Στη συνέχεια, διασκορπίζονται από τον άνεμο και τη θάλασσα, καθώς μπορούν εύκολα να επιπλεύσουν στο νερό.
Το εβραϊκό όνομα του λουλουδιού είναι khavatselet ha-Khof, στενά συνδεδεμένο με το ρόδο του Σαρόν (khavatselet ha-Sharon) που αναφέρεται στο Άσμα Ασμάτων. Είναι κοινή πεποίθηση για τους περισσότερους ανθρώπους στο Ισραήλ ότι το βιβλικό απόσπασμα αναφέρεται σε αυτό το λουλούδι, καθώς η πεδιάδα Sharon βρίσκεται στις ακτές της Μεσογείου.
Η εξάπλωση του Pancratium Lily στην Ελλάδα κατά την σύγχρονη εποχή, και ιδιαίτερα στα νησιά του Αιγαίου, έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης για βοτανολόγους και αρχαιολόγους. Ο ελβετός βοτανολόγος Gustav Hegi (1876 - 1932) στο μνημειώδες έργο του "Ιllustrierte Flora von Mittel-Europa" (1908 - 1931), περιγράφοντας τα ξένα φυτά της οικογένειας Amaryllidaceae, αναφέρεται σε αυτό το φυτό ως ένα από τα πιο ενδιαφέροντα φυτά της Μεσογείου.
Η πρώτη απεικόνιση του Pancratium Lily βρέθηκε από τον Έβανς, ο οποίος το ανακάλυψε κατά τις ανασκαφές που έκανε στο παλάτι της Κνωσού (1896). Υπάρχει ένας πίνακας του φυτού αυτού στην γνωστή τοιχογραφία με το μπλε πουλί στο παλάτι της Κνωσού, το οποίο θεωρείται ως η πρώτη αναπαράσταση του Ασφόδελου της Θάλασσας. Η χρήση του περιγράφεται από τον Διοσκουρίδη και τον Θεόφραστο.
Το φυτό γονιμοποιείται από μια μεγάλη σκωρο- πεταλούδα, που ονομάζεται agrius convolvuli. Αυτά τα έντομα επισκέπτονται το λουλούδι, όταν η ταχύτητα του ανέμου είναι κάτω των 2 μέτρων ανά δευτερόλεπτο (6,6 ft / s). Όταν είναι μεγαλύτερή από 2 m/sec, οι σκώροι δεν επισκέπτονται το φυτό Pancratium. Ακόμη και αν το είδος επικονιαστεί με τεχνητό τρόπο κατά τη διάρκεια θυελλωδών καιρικών συνθηκών, η επικονίαση δεν είναι αποτελεσματική. Μια άλλη ιδιαιτερότητα για το κρινάκι της άμμου είναι η μη δεκτικότητά του στη δική του γύρη, την οποία το φυτό μπορεί να αναγνωρίσει. Αυτό το λουλούδι μπορεί να γονιμοποιηιθεί μόνο με διασταύρωση.
Ο Fabrizio Grassi cs (βιοποικιλότητα και διατήρησή της 14: 2159-2169, 2005) έγραψε ένα άρθρο με τίτλο: «Αξιολόγηση της βιοποικιλότητας και των στρατηγικών διατήρησης του Pancratium maritimum L. στη Βόρεια Τυρρηνική Θάλασσα". Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η επικονίαση επιτυγχάνεται χάρη στην ύπαρξη διαφορετικών οργανισμών όπως: στην πολύ μεγάλη Σφήκα (= agrius) convolvuli L. (την convolvulus hawk-moth) στη Νότια Γαλλία, τους σκώρους sphingid στο Isreal, ή την σαύρα Podarcis lilfordi στις Βαλεαρίδες Νήσους.
Το P. maritimum είναι εύκολα να καλλιεργηθεί, αλλά απαιτεί ηλιόλουστη τοποθεσία και έδαφος αμμώδες με καλή αποστράγγιση. Χρειάζεται ζεστά καλοκαίρια που θα προκαλέσουν την ανθοφορία του, ενώ σε ψυχρότερα κλίματα θα παρουσιάσει συχνά μόνο δειλά σημάδια άνθισης. Αντέχει σε θερμοκρασίες μέχρι -5 ° C (23 ° F) περίπου. Πολλαπλασιασμός γίνεται με σπόρους ή διαίρεση μετά την ανθοφορία. Τα σπορόφυτα μπορούν ν' ανθίσουν στο τρίτο ή τέταρτο έτος της ηλικίας τους.
