Οι σαύρες, αν και δεν αποτελούν τα αγαπημένα ζώα του ευρέως κοινού, γενικά δεν φαίνεται να ενοχλούν ιδιαίτερα τους ανθρώπους, δεδομένου ότι περιορίζουν τη «δράση» τους εκτός και μακριά από τις κατοικίες τους.
Παρόλα αυτά, ένα είδος σαύρας σχεδόν πάντα προκαλεί τον πανικό με την εμφάνισή του, αν και αναγνωρίζεται άμεσα ως «σαύρα» και δεν μπερδεύεται με κάποιο είδος φιδιού. Το ζώο αυτό είναι η μεγαλύτερη τυπική σαύρα της Ελλάδας -εκτός των άποδων σαυρών- της οποίας το μεγάλο μέγεθος χαρακτηρίζει ορισμένα από τα κοινά ονόματά της: τρανόσαυρα, θεριοσάπιτα, πράσινη τρανόσαυρα, μεγάλη πρασινογουστέρα, θεριοσαπίτα, ενώ στο έντονο πράσινο χρώμα της οφείλονται άλλα όπως: πρασινόσαυρα, πρασινη σαυρα, πρασινογκούστερας. Το συγκεκριμένο ζώο είναι ευρέως γνωστό σε όλη την Ελλάδα οπότε και έχει και πολλά άλλα τοπικά κοινά ονόματα, όπως: φαρμάκα, κολοσαύραδος, σκουνταλάδα, κροκοδειλάκι, γουστέρα, κολόστραβη, σαυράδα, κολοσταυρίδα, κολόσαυρος, σαλαβρίχι, σαβραχίδα, κολισαύρα, ακολισαύρα, τσαπέκος, κοροσάβλα, βόστερας, κορκούσαυλος, τα περισσότερα από κάθε άλλο είδος ζώου, ίσως εννοώντας ορισμένες φορές και το πολύ συγγενικό είδος Lacerta viridis.
Η τρανόσαυρα ανήκει στην μεγάλη οικογένεια σαυρών Lacertidae που περιλαμβάνει τις τυπικές σαύρες με τις μακριές ουρές και τα μεγάλα άκρα. Εξαπλώνεται σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα και στα περισσότερα νησιά. Είναι η πιο μεγαλόσωμη σαύρα με μήκος σώματος να φτάνει τα 16 εκατοστά και την ουρά να έχει το διπλάσιο μήκος του σώματος, με ορισμένα άτομα να έχουν συνολικό μήκος μεγαλύτερο των 50 εκατοστών! Το σώμα είναι εύρωστο, το κεφάλι είναι μακρύ, ο λαιμός δεν είναι εμφανής και τα άκρα είναι μεγάλα με τα πίσω άκρα να είναι αρκετά μεγαλύτερα από τα εμπρόσθια. Στα αρσενικά άτομα το σώμα ραχιαία έχει χρώμα πράσινο και κοιλιακά κιτρινωπό με έντονο κίτρινο στο λαιμό, ενώ τα θηλυκά έχουν πιο ανοιχτές πράσινες αποχρώσεις με τη ράχη τους να διατρέχουν 3 λευκές γραμμές και τα πλευρά τους να έχουν μεγάλες λευκές κηλίδες και υποκίτρινο χρώμα κοιλιακά. Τα νεαρά άτομα έχουν ραχιαία ανοιχτό καστανοκίτρινο χρώμα και 3 μεγάλες κίτρινες γραμμές, στις οποίες οφείλεται και το δεύτερο συνθετικό του επιστημονικού ονόματος του ζώου: trilineata=τρι (=τρεις)+linea (=γραμμή, λατινικά). Απαντάται σε βιότοπους που σχετίζονται ή βρίσκονται κοντά σε πλούσια βλάστηση, φυλλοβόλα και μεικτά δάση, αλπικά ξέφωτα, ανοικτές εκτάσεις, ήπιας κλίσης πλαγιές, καλλιέργειες, κήπους, παρυφές δρόμων, μέχρι και σε υψόμετρο 2.000 μέτρων! Δραστηριοποιείται την ημέρα και στις θερμές νοτιότερες περιοχές είναι ενεργή όλο το χρόνο. Είναι εδαφόβια σαύρα με εξαιρετικές ικανότητες ταχείας κίνησης αλλά έχει και αναρριχητικές ικανότητες, ενώ διασχίζει κολυμπώντας χωρίς πρόβλημα και ποταμάκια και ρυάκια. Η διατροφή της βασίζεται σε ασπόνδυλα (αράχνες, σαλιγκάρια, μυριάποδα, κ.ά.) ενώ καταναλώνονται και μικρά τρωκτικά και σαύρες. Προφανώς οι όποιες προκαταλήψεις υπάρχουν σε ορισμένες περιοχές ότι είναι επικίνδυνη και έχει δηλητήριο είναι τελείως αβάσιμες και στερούνται επιστημονικής τεκμηρίωσης, καθώς κανένα είδος σαύρας στην Ελλάδα και γενικότερα σε όλο τον κόσμο (εκτός από δύο είδη στη Β. Αμερική) δεν έχει δηλητήριο.
Η προστασία της τρανόσαυρας σε εθνικό όσο και σε κοινοτικό και ευρωπαϊκό επίπεδο είναι «επαρκής» καθώς περιλαμβάνεται στους καταλόγους συμβάσεων και νόμων. Οι άμεσες απειλές στη σαύρα αυτή δεν είναι ιδιαίτερα έντονες καθώς -αν και δεν χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης- η μεγάλη ταχύτητά της την προφυλάσσει από τον άνθρωπο, ενώ σημαντικότερες φαίνεται να είναι οι απώλειες ατόμων στο οδικό δίκτυο κατά τους θερμούς μήνες. Οι έμμεσες πιέσεις είναι σημαντικότερες και σχετίζονται με την ανθρωπογενή συρρίκνωση, υποβάθμιση και κατακερματισμό των οικοτόπων που διαβιεί και τη συνεχή απώλεια της φυσικότητας του περιβάλλοντος. Η χρήση φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων μειώνει άμεσα τις πηγές τροφής και έμμεσα του ίδιου του πληθυσμού του είδους, ενώ η παράνομη συλλογή του από άτομα για εμπόριο, κυρίως ως κατοικίδια, συνιστά μια επιπλέον σημαντική απειλή , όπως άλλωστε και για τα περισσότερα είδη ερπετών.
Οι θερμοί μήνες σηματοδοτούν τόσο την αύξηση των επισκεπτών κατά την τουριστική περίοδο αλλά και την έντονη κινητικότητα των κάτοικων της προστατευόμενης περιοχής του όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού όσο και την έντονη δραστηριότητα της τρανόσαυρας, με αποτέλεσμα τις συχνότατες συναντήσεις ανθρώπου - σαύρας. Η συνάντηση συνήθως είναι πολύ σύντομη, καθώς η τρανόσαυρα εμφανίζεται ξαφνικά και εξασφαλίζεται άμεσα με μεγάλη ταχύτητα και συνήθως με «πάταγο»! Δεδομένης της μηδενικής επικινδυνότητας του ζώου, δεν χρειάζεται να το καταδιώκουμε: αντιθέτως, αξίζει όποτε βρεθεί η ευκαιρία να το παρατηρήσουμε, καθώς εκτός από την ομορφιά που του προσδίδει το έντονο πράσινο χρώμα του, αποτελεί σημαντικό μέρος των οικοσυστημάτων και τμήμα των τροφικών δικτύων στης προστατευόμενης περιοχής και όχι μόνο.
Φορέας Διαχείρισης Όρους Πάρνωνα και Υγροτόπου Μουστού
Τμήμα Προστασίας & Διαχείρισης
Άστρος Αρκαδίας, 22001
Τηλ: 27550 22021, Fax: 27550 22806
Email: info@fdparnonas.gr Web: www.fdparnonas.gr
Η τρανόσαυρα ανήκει στην μεγάλη οικογένεια σαυρών Lacertidae που περιλαμβάνει τις τυπικές σαύρες με τις μακριές ουρές και τα μεγάλα άκρα. Εξαπλώνεται σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα και στα περισσότερα νησιά. Είναι η πιο μεγαλόσωμη σαύρα με μήκος σώματος να φτάνει τα 16 εκατοστά και την ουρά να έχει το διπλάσιο μήκος του σώματος, με ορισμένα άτομα να έχουν συνολικό μήκος μεγαλύτερο των 50 εκατοστών! Το σώμα είναι εύρωστο, το κεφάλι είναι μακρύ, ο λαιμός δεν είναι εμφανής και τα άκρα είναι μεγάλα με τα πίσω άκρα να είναι αρκετά μεγαλύτερα από τα εμπρόσθια. Στα αρσενικά άτομα το σώμα ραχιαία έχει χρώμα πράσινο και κοιλιακά κιτρινωπό με έντονο κίτρινο στο λαιμό, ενώ τα θηλυκά έχουν πιο ανοιχτές πράσινες αποχρώσεις με τη ράχη τους να διατρέχουν 3 λευκές γραμμές και τα πλευρά τους να έχουν μεγάλες λευκές κηλίδες και υποκίτρινο χρώμα κοιλιακά. Τα νεαρά άτομα έχουν ραχιαία ανοιχτό καστανοκίτρινο χρώμα και 3 μεγάλες κίτρινες γραμμές, στις οποίες οφείλεται και το δεύτερο συνθετικό του επιστημονικού ονόματος του ζώου: trilineata=τρι (=τρεις)+linea (=γραμμή, λατινικά). Απαντάται σε βιότοπους που σχετίζονται ή βρίσκονται κοντά σε πλούσια βλάστηση, φυλλοβόλα και μεικτά δάση, αλπικά ξέφωτα, ανοικτές εκτάσεις, ήπιας κλίσης πλαγιές, καλλιέργειες, κήπους, παρυφές δρόμων, μέχρι και σε υψόμετρο 2.000 μέτρων! Δραστηριοποιείται την ημέρα και στις θερμές νοτιότερες περιοχές είναι ενεργή όλο το χρόνο. Είναι εδαφόβια σαύρα με εξαιρετικές ικανότητες ταχείας κίνησης αλλά έχει και αναρριχητικές ικανότητες, ενώ διασχίζει κολυμπώντας χωρίς πρόβλημα και ποταμάκια και ρυάκια. Η διατροφή της βασίζεται σε ασπόνδυλα (αράχνες, σαλιγκάρια, μυριάποδα, κ.ά.) ενώ καταναλώνονται και μικρά τρωκτικά και σαύρες. Προφανώς οι όποιες προκαταλήψεις υπάρχουν σε ορισμένες περιοχές ότι είναι επικίνδυνη και έχει δηλητήριο είναι τελείως αβάσιμες και στερούνται επιστημονικής τεκμηρίωσης, καθώς κανένα είδος σαύρας στην Ελλάδα και γενικότερα σε όλο τον κόσμο (εκτός από δύο είδη στη Β. Αμερική) δεν έχει δηλητήριο.
Η προστασία της τρανόσαυρας σε εθνικό όσο και σε κοινοτικό και ευρωπαϊκό επίπεδο είναι «επαρκής» καθώς περιλαμβάνεται στους καταλόγους συμβάσεων και νόμων. Οι άμεσες απειλές στη σαύρα αυτή δεν είναι ιδιαίτερα έντονες καθώς -αν και δεν χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης- η μεγάλη ταχύτητά της την προφυλάσσει από τον άνθρωπο, ενώ σημαντικότερες φαίνεται να είναι οι απώλειες ατόμων στο οδικό δίκτυο κατά τους θερμούς μήνες. Οι έμμεσες πιέσεις είναι σημαντικότερες και σχετίζονται με την ανθρωπογενή συρρίκνωση, υποβάθμιση και κατακερματισμό των οικοτόπων που διαβιεί και τη συνεχή απώλεια της φυσικότητας του περιβάλλοντος. Η χρήση φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων μειώνει άμεσα τις πηγές τροφής και έμμεσα του ίδιου του πληθυσμού του είδους, ενώ η παράνομη συλλογή του από άτομα για εμπόριο, κυρίως ως κατοικίδια, συνιστά μια επιπλέον σημαντική απειλή , όπως άλλωστε και για τα περισσότερα είδη ερπετών.
Οι θερμοί μήνες σηματοδοτούν τόσο την αύξηση των επισκεπτών κατά την τουριστική περίοδο αλλά και την έντονη κινητικότητα των κάτοικων της προστατευόμενης περιοχής του όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού όσο και την έντονη δραστηριότητα της τρανόσαυρας, με αποτέλεσμα τις συχνότατες συναντήσεις ανθρώπου - σαύρας. Η συνάντηση συνήθως είναι πολύ σύντομη, καθώς η τρανόσαυρα εμφανίζεται ξαφνικά και εξασφαλίζεται άμεσα με μεγάλη ταχύτητα και συνήθως με «πάταγο»! Δεδομένης της μηδενικής επικινδυνότητας του ζώου, δεν χρειάζεται να το καταδιώκουμε: αντιθέτως, αξίζει όποτε βρεθεί η ευκαιρία να το παρατηρήσουμε, καθώς εκτός από την ομορφιά που του προσδίδει το έντονο πράσινο χρώμα του, αποτελεί σημαντικό μέρος των οικοσυστημάτων και τμήμα των τροφικών δικτύων στης προστατευόμενης περιοχής και όχι μόνο.
Φορέας Διαχείρισης Όρους Πάρνωνα και Υγροτόπου Μουστού
Τμήμα Προστασίας & Διαχείρισης
Άστρος Αρκαδίας, 22001
Τηλ: 27550 22021, Fax: 27550 22806
Email: info@fdparnonas.gr Web: www.fdparnonas.gr
