Η Αψίδα του Τουρέ στο Ναύπλιο: Ένα κρυμμένο μνημείο σκοτεινής ομορφιάς

Στον καθολικό ναό του Ναυπλίου "Μεταμόρφωση του Σωτήρος" (η σημερινή μορφή του μνημείου παραπέμπει σαφώς σε τέμενος, που η τοπική παράδοση αποδίδει στη χήρα του Αγά Πασά, Φατμέ, η οποία φέρεται να το ανήγειρε στη μνήμη του συζύγου της μετά τον αιφνίδιο θάνατό του) στεγάζεται το παλαιότερο μνημείο Φιλελλήνων της Ελληνικής Επαναστάσεως, το οποίο το ίδρυσε το 1840 ο γάλλος συνταγματάρχης A.I. Touret, έχει σχήμα προσόψεως αρχαίου ναού επί 4 κιόνων, πάνω του γράφτηκαν 280 ονόματα φιλελλήνων που έπεσαν κατά την Επανάσταση.

Όλοι οι φορείς από τον Δήμο Ναυπλιέων, μέχρι το Υπουργείο Πολιτισμού και την Αρχιεπισκοπή Αθηνών Καθολικών φροντίζουν για την διατήρηση αυτού του μνημείου. Το 1881 ο Ελβετός Ερρίκος Forsesy συμπλήρωσε με ονόματα των πεσόντων κατά την Επανάσταση φιλελλήνων. Στην Γερμανία εκπονήθηκε το βιβλίο « Ο καιρός των φιλελλήνων» του Μαξιμιλιανού Kehrig – Korn και Γουλιέλμου Barth που συμπεριελάμβανε κατάλογο 800 ονομάτων - πολλά από αυτά είναι στον πιο πάνω κατάλογο αλλά με διαφορετικό γραφικό τύπο – απ ότι φαίνεται το έργο της καταγραφής δεν έχει ολοκληρωθεί και το πιθανότερο είναι ο αριθμός των πεσόντων Φιλελλήνων κατά την Επανάσταση να ανέρχεται στους 1.100.

Ο γάλλος συνταγματάρχης A.I. Touret γεννήθηκε στην πόλη Sarreguemines, ο άνθρωπος αυτός κατανάλωσε την ζωή του στην υπηρεσία της Ελλάδας , παράτησε το 1825 την πατρίδα του τον βαθμό αξιωματικού των Ουσάρων και μαζί με άλλους εθελοντές ήρθε στην Ελλάδα πολέμησε στο Φάληρο, την Κόρινθο, την Μεθώνη, μετείχε σε επιχείρηση εφοδιασμού της Ακροπόλεως και στην εκστρατεία της Χίου, υπήρξε φρούραρχος των Αθηνών, πέθανε 28 Αυγούστου 1857 στο ατμόπλοιο που τον επέστρεφε στην πατρίδα του.

Ο Τουρέ που ήταν ένθερμος καθολικός και προσωπικός φίλος του Όθωνα συνετέλεσε ουσιαστικά να δωριθεί στην τότε πολυάριθμη ρωμαιοκαθολική κοινότητα του Ναυπλίου (300 περίπου δημότες ήταν καθολικοί) παλαιό μουσουλμανικό τέμενος, η δωρεά έγινε με την αριθμό 320 απόφαση του Υπουργείου Εσωτερικών της 20 Φεβρουαρίου/ 4 Μαρτίου 1839 της οποίας είχε προηγηθεί η υπ αριθμ 17442 πρόταση της Βασιλικής Γραμματείας. Το τέμενος περιελάμβανε 4 τούρκικα λουτρά που μετατράπηκαν σε ενοριακούς χώρους το 1839 χωρίς να γίνει αρχιτεκτονική αλλαγή.

Απέναντι της αγίας τράπεζας, στο εσωτερικό του ναού δημιουργήθηκε ο 1841 μεγάλη ξύλινη αψίδα επί της οποίας ανεγράφησαν τα ονόματα των ξένων αγωνιστών, το κατασκεύασμα αυτό είναι γνωστό σαν « Μνημείο των Φιλελλήνων», αυτός που κόσμησε το Μνημείο είναι πιθανά ο γερμανός καλλιτέχνης H. Siegel, o οποίος υπήρξε και ο γλύπτης στο προάστιο Πρόνοια του περίφημου λέοντος των Βαυαρών. [Ο Siegel ύπήρξε ο πρώτος καθηγητής γλυπτικής στο Πολυτεχνείο της Αθήνας. Σ.σ.]

Το « Μνημείο των Φιλελλήνων» είναι κενοτάφιο «των αγωνισθέντων εν Ελλάδι αλλοεθνών, των τε πεσόντων εν ταις μάχαις και των αποθανόντων κατά την διάρκει του αγώνος και μετέπειτα εν τη υπηρεσία του Ελληνικού Κράτους», ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 1840 και εγκαινιάστηκε παρουσία του βασιλέως τον Μάιο του 1841. Στους 4 κίονες έχουν αναγραφεί 280 ονόματα φιλελλήνων με την ένδειξη του τόπου που φονεύθηκαν. Το « Μνημείο των Φιλελλήνων» μπορεί να το δει κανείς και σήμερα στο Ναύπλιο στην Καθολική εκκλησία του Ναυπλίου «Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος».

Βιβλιογραφία : ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΦΙΛΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΟ ΝΑΥΠΛΙΟ του Μάρκου Ρούσσου- Μηλιδώνη.

"Ο Λαμπρυνίδης μαρτυρεί ότι πιθανώς στη θέση αυτή να προϋπήρχε στα χρόνια της Φραγκοκρατίας (1212-1389) γυναικεία μονή του Δυτικού δόγματος, προτείνοντας την ταύτισή της με μονή, η οποία αναφέρεται στη διαθήκη του Δούκα των Αθηνών Nerio Acciaiuoli, του έτους 1394. Πάντως, σε άλλο σημείο ο Λαμπρυνίδης αναφέρει ότι στη θέση αυτή υπήρχε «αρχαίος ενετικός ναός». Η σημερινή μορφή του μνημείου παραπέμπει σαφώς σε τέμενος, που η τοπική παράδοση αποδίδει στη χήρα του Αγά Πασά, Φατμέ, η οποία φέρεται να το ανήγειρε στη μνήμη του συζύγου της μετά τον αιφνίδιο θάνατό του. Σε πηγές του 19ου αιώνα μαρτυρείται ως «τέμενος Ιτς Καλέ» («τέμενος του εσωτερικού φρουρίου»), από την τουρκική ονομασία της Ακροναυπλίας, λόγω του ότι το τέμενος ήταν κτισμένο στις βόρειες κλιτύες της.

Το 1839, με τη μεσολάβηση του βασιλιά Όθωνα, ο Δήμος Ναυπλίου παραχώρησε το τέμενος στην Καθολική Εκκλησία, για τις εκκλησιαστικές ανάγκες των τριακοσίων περίπου Ελλήνων και ξένων Καθολικών – κυρίως των Βαυαρών στρατιωτών που ανήκαν στην ακολουθία του βασιλιά. Ο Όθωνας αφιέρωσε το ναό στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, σε ανάμνηση της μεταμόρφωσης της Ελλάδας μετά την απελευθέρωσή της από τους Οθωμανούς.

Κατόπιν ορισμένων επισκευών, τα εγκαίνια του ναού έγιναν το 1840. Το κτίσμα αυτό φέρει έντονες ομοιότητες με το Βουλευτικό, τόσο ως προς τη μορφή όσο και ως προς τη δόμησή του, με τη διαφορά ότι είναι κτισμένο σε μικρότερη κλίμακα. Είναι προσανατολισμένο στα νοτιοανατολικά, προς τη Μέκκα, έχει βαριές αναλογίες και χαμηλό ημισφαιρικό τρούλο. Είναι δομημένο κατά την ισόδομη λαξευτή τοιχοποιία"

"Βορειοδυτικά του ναού υπάρχει υπόγεια θολωτή κρύπτη, βάθους 3μ., προγενέστερη του τεμένους, η οποία χρησίμευε ως δεξαμενή. Το 1839 συγκεντρώθηκαν στην κρύπτη τα οστά των φιλελλήνων καθώς και των Βαυαρών στρατιωτών της ακολουθίας του Όθωνα οι οποίοι είχαν πεθάνει από επιδημία τύφου τα έτη 1833 και 1834 και είχαν ενταφιαστεί αρχικά στο παλαιό νεκροταφείο του Ναυπλίου, κοντά στο εκκλησάκι των Αγίων Πάντων"

"Το περίφημο Λιοντάρι των Βαυαρών που φιλοτεχνήθηκε το 1836 από τον Γερμανό γλύπτη Ζίγκελ, όταν ο βασιλιάς Λουδοβίκος, πατέρας του Όθωνα, του ζήτησε να φτιάξει ένα μνημείο για τους Βαυαρούς στρατιώτες του Όθωνα που πέθαναν από τύφο κατά το 1833-34. Ο καλλιτέχνης τότε λάξευσε στο βράχο ένα λιοντάρι, όπως αυτό που έστησαν οι Ελβετοί στη Λουκέρνη, σε ανάμνηση των συμπατριωτών τους που σκοτώθηκαν στο Παρίσι κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης. Οι Ναυπλιώτες παλαιότερα ονόμαζαν το γλυπτό και «Αγγουρώον» αφού υποστηρίζαν πως οι άτυχοι Βαυαροί πέθαναν από τα πολλά πικράγγουρα που έφαγαν!"