Η παρουσίασή του Β1 σταδίου της «Μελέτη Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Καποδιστριακού Δήμου Ναυπλιέων» παρουσιάστηκε το απόγευμα της Τετάρτης 1ης Οκτωβρίου 2014 στην αίθουσα του Βουλευτικού, από τον Καθ. ΕΜΠ Βασενχόβεν Λουδοβίκο και την τεχνική υπηρεσία του Δήμου Ναυπλιέων, σε ειδική συγκέντρωση ενημέρωσης και καταγραφής απόψεων.
Παρών στην ενημέρωση αυτή ο Δήμαρχος Ναυπλίου Δ. Κωστούρος , αντιδήμαρχοι, δημοτικοί σύμβουλοι και ενδιαφερόμενοι πολίτες.
Την ομάδα διαβούλευσης για το Γ.Π.Σ συγκροτούν οι: Βασενχόβεν Λουδοβίκος Καθ. ΕΜΠ, Γιαουτζή Μαρία Καθ. ΕΜΠ, Γραμματικογιάννης Ηλίας Διδάκτωρ ΕΜΠ (κατασκευαστής πλατφόρμας διαβούλευσης).
Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Ναυπλίου: Θεσμικά χαρακτηριστικά, στόχοι και θέσεις
Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο μιας πόλης αποτελεί, όπως αναφέρουν οι σχετικές τεχνικές προδιαγραφές του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), το «στρατηγικό επίπεδο του πολεοδομικού σχεδιασμού». Στον Νόμο 2508/1997 περί βιώσιμης ανάπτυξης των πόλεων και οικισμών της χώρας ορίζεται ότι η οικιστική οργάνωση και ο πολεοδομικός σχεδιασμός πραγματοποιούνται σε δύο επίπεδα:
Στο πρώτο επίπεδο περιλαμβάνεται:
το ρυθμιστικό σχέδιο, όπου αυτό απαιτείται σε μεγάλα αστικά κέντρα, και
το γενικό πολεοδομικό σχέδιο (ΓΠΣ) για τον αστικό και περιαστικό χώρο, ενώ το σχέδιο χωρικής και οικιστικής οργάνωσης «ανοικτής πόλης» (ΣΧΟΟΑΠ) για τον μη αστικό (αγροτικό) χώρο.
Σε δεύτερο επίπεδο περιλαμβάνονται στην συνέχεια οι λεπτομερέστερες πολεοδομικές μελέτες.
Υπερκείμενα του πολεοδομικού σχεδιασμού είναι τα χωροταξικά σχέδια, που εκπονούνται και εγκρίνονται σύμφωνα με τον Ν.2742/1999 σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο και είναι γνωστά ως Γενικό ή Ειδικά ή Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης. Τα «πλαίσια» αυτά πρέπει υποχρεωτικώς να λαμβάνονται υπόψη κατά την εκπόνηση των ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ. Όπως αναφέρεται στις τεχνικές προδιαγραφές των ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ (ΦΕΚ 209Δ’ / 7-4-2000), αυτά οφείλουν να εναρμονίζονται προς τα εγκεκριμένα υπερκείμενα χωροταξικά πλαίσια.Η εκπόνηση των ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ ακολουθεί τις προδιαγραφές και άλλες κατευθύνσεις του ΥΠΕΚΑ.
Αυτό προφανώς ισχύει και για το ΓΠΣ του Δήμου Ναυπλιέων που καλύπτει όλη την έκταση του πρώην «Καποδιστριακού» Δήμου.
Μετά τη διοικητική μεταρρύθμιση του 2010, που πήρε το όνομα «Καλλικράτης», στον ισχύοντα πλέον «Καλλικρατικό» δήμο ανήκουν και τρεις ακόμη πρώην Καποδιστριακοί δήμοι (Ασίνης, Μιδέας και Νέας Τίρυνθας). Τα ΓΠΣ των δήμων αυτών θα συντεθούν αργότερα σε ενιαίο σχέδιο του Καλλικρατικού δήμου, όταν θα έχουν διατυπωθεί και εγκριθεί οι σχετικές προδιαγραφές από το ΥΠΕΚΑ.
Ήδη όμως στην περίπτωση των Καποδιστριακών δήμων, τα ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ, όπως αναφέρουν οι σχετικές τεχνικές προδιαγραφές, «προσδιορίζουν τις κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης των νέων δήμων» και «συνιστούν κατ’ ουσίαν τοπικά χωροταξικά, εφόσον ρυθμίζουν συγχρόνως και την εντός και την εκτός σχεδίου περιοχή των διευρυμένων Δήμων». Σ’ αυτά «παρουσιάζεται συνθετικά το πρότυπο οικιστικής ανάπτυξης και χωρικής οργάνωσης του δήμου σε σχέση με το ευρύτερο περιβάλλον», καθώς και «οι βασικές αρχές οργάνωσης του αστικού, του περιαστικού ή/και αγροτικού χώρου». Στις προτάσεις του ΓΠΣ περιέχονται επίσης οι «κατευθύνσεις και τα προγραμματικά μεγέθη της πολεοδομικής αναβάθμισης των ήδη θεσμοθετημένων οικιστικών υποδοχέων ή της πολεοδομικής οργάνωσης των νέων προς πολεοδόμηση περιοχών»
Σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του ΥΠΕΚΑ (βλ. έγγραφο Διεύθυνσης Πολεοδομικού Σχεδιασμού αρ. πρωτ. 48859/ 13-11-2008) βασικό στόχο αποτελεί η οργάνωση της οικιστικής ανάπτυξης με ορθολογικό τρόπο και με πνεύμα οικονομίας στην κατανάλωση φυσικών πόρων όπως το έδαφος και το νερό.
Κατά τον Ν.2508/1997, «η οικιστική οργάνωση και ο πολεοδομικός σχεδιασμός πρέπει να είναι σύμφωνοι με τους όρους προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, με τις αρχές της πολεοδομικής επιστήμης και τους γενικότερους αναπτυξιακούς στόχους μέσα στους οποίους περιλαμβάνεται και η διαφύλαξη της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας».
Οι ανωτέρω κατευθύνσεις υπενθυμίζουν ότι το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (δηλ. ουσιαστικά το εθνικό χωροταξικό σχέδιο) απαιτεί την προστασία της υπαίθρου από την άναρχη δόμηση, τη συμπαγή οικιστική ανάπτυξη, την ανάδειξη της φύσης, των παραδοσιακών οικισμών, του τοπίου και των πόρων φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, τον περιορισμό της διάσπαρτης δόμησης, την προστασία της γόνιμης γεωργικής γης και την ανάδειξη και αναβάθμιση των περιοχών και οικισμών που αποτελούν τουριστικούς προορισμούς.
Ήδη όμως στην περίπτωση των Καποδιστριακών δήμων, τα ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ, όπως αναφέρουν οι σχετικές τεχνικές προδιαγραφές, «προσδιορίζουν τις κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης των νέων δήμων» και «συνιστούν κατ’ ουσίαν τοπικά χωροταξικά, εφόσον ρυθμίζουν συγχρόνως και την εντός και την εκτός σχεδίου περιοχή των διευρυμένων Δήμων». Σ’ αυτά «παρουσιάζεται συνθετικά το πρότυπο οικιστικής ανάπτυξης και χωρικής οργάνωσης του δήμου σε σχέση με το ευρύτερο περιβάλλον», καθώς και «οι βασικές αρχές οργάνωσης του αστικού, του περιαστικού ή/και αγροτικού χώρου». Στις προτάσεις του ΓΠΣ περιέχονται επίσης οι «κατευθύνσεις και τα προγραμματικά μεγέθη της πολεοδομικής αναβάθμισης των ήδη θεσμοθετημένων οικιστικών υποδοχέων ή της πολεοδομικής οργάνωσης των νέων προς πολεοδόμηση περιοχών»
Σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του ΥΠΕΚΑ (βλ. έγγραφο Διεύθυνσης Πολεοδομικού Σχεδιασμού αρ. πρωτ. 48859/ 13-11-2008) βασικό στόχο αποτελεί η οργάνωση της οικιστικής ανάπτυξης με ορθολογικό τρόπο και με πνεύμα οικονομίας στην κατανάλωση φυσικών πόρων όπως το έδαφος και το νερό.
Κατά τον Ν.2508/1997, «η οικιστική οργάνωση και ο πολεοδομικός σχεδιασμός πρέπει να είναι σύμφωνοι με τους όρους προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, με τις αρχές της πολεοδομικής επιστήμης και τους γενικότερους αναπτυξιακούς στόχους μέσα στους οποίους περιλαμβάνεται και η διαφύλαξη της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας».
Οι ανωτέρω κατευθύνσεις υπενθυμίζουν ότι το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (δηλ. ουσιαστικά το εθνικό χωροταξικό σχέδιο) απαιτεί την προστασία της υπαίθρου από την άναρχη δόμηση, τη συμπαγή οικιστική ανάπτυξη, την ανάδειξη της φύσης, των παραδοσιακών οικισμών, του τοπίου και των πόρων φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, τον περιορισμό της διάσπαρτης δόμησης, την προστασία της γόνιμης γεωργικής γης και την ανάδειξη και αναβάθμιση των περιοχών και οικισμών που αποτελούν τουριστικούς προορισμούς.
Στις κατευθύνσεις του ΥΠΕΚΑ αναφέρεται ότι στα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια ορίζονται
Περιοχές Ειδικής Προστασίας (απλής ή απόλυτης), είτε προστατεύονται ήδη από άλλα νομικά καθεστώτα, είτε όχι.
Ορίζονται επίσης οι «πολεοδομούμενες» περιοχές, που περιλαμβάνουν τις ήδη πολεοδομημένες και τις νέες προς πολεοδόμηση περιοχές. Στις περιοχές αυτές εντάσσονται (όχι υποχρεωτικά για όλες τις περιπτώσεις) οι περιοχές με εγκεκριμένο σχέδιο πόλης, οι οικισμοί με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων, οι προϋφιστάμενοι του 1923 οικισμοί, οι προτεινόμενες επεκτάσεις με χρήση κατοικίας (με κανονιστικούς όρους), οι προτεινόμενες περιοχές παραθεριστικής κατοικίας (επίσης με κανονιστικούς όρους), οι προτεινόμενες περιοχές πρώτης ή δεύτερης κατοικίας με την μορφή ΠΕΡΠΟ (Περιοχές Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης, για επιχειρηματική δραστηριότητα) και οι προτεινόμενες περιοχές παραγωγικών δραστηριοτήτων. Οι τελευταίες περιλαμβάνουν τις ΒΕΠΕ (Βιομηχανικές και Επιχειρηματικές Περιοχές), δηλ. Βιομηχανικές Περιοχές, Βιομηχανικά Πάρκα και Βιοτεχνικά Πάρκα. Περιλαμβάνουν επίσης περιοχές χονδρεμπορίου, τις Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ), τις ΠΕΡΠΟ και τις Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων (ΠΟΑΠΔ), δηλ. διάφορες περιοχές που ρυθμίζονται από ειδικά κατά περίπτωση νομοθετήματα και για τις οποίες ισχύουν ειδικές διαδικασίες σχεδιασμού και εφαρμογής.
Οι προς πολεοδόμηση περιοχές κατοικίας ορίζονται αφού ληφθούν υπόψη οι πληθυσμιακές εξελίξεις, οι τάσεις ανάπτυξης και οι συνθήκες του οικισμού. Στον προσδιορισμό όλων αυτών των περιοχών λαμβάνεται υπόψη η προστασία των φυσικών και πολιτιστικών πόρων και των προστατευόμενων ζωνών.
Τέλος, στα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια ορίζονται και Περιοχές Ελέγχου και Περιορισμού Δόμησης (ΠΕΠΔ), είτε για διάφορες ειδικές χρήσεις στις περιαστικές ζώνες, είτε στις λοιπές εκτός σχεδίου περιοχές, για ειδικές χρήσεις όπως οι γεωργικές. Δίνονται ακόμη κατευθύνσεις για διάφορες ειδικές περιπτώσεις, π.χ. για αρχαιολογικούς χώρους, υπερτοπικές υποδομές ή για την γεωργική γη.
Με το ΓΠΣ καθορίζονται χρήσεις γης, συντελεστές δόμησης (ΣΔ) και πυκνότητες για τις πολεοδομικές ενότητες ενός οικισμού ή μιας πολεοδομικής ενότητας. Επίσης προτείνονται στρατηγικές παρεμβάσεις, αναπλάσεις τμημάτων του οικισμού και περιοχές που απαιτούν ειδική προστασία εντός οικισμών (π.χ. Σχέδια Ολοκληρωμένων Αστικών Αναπλάσεων).
Περιοχές Ειδικής Προστασίας (απλής ή απόλυτης), είτε προστατεύονται ήδη από άλλα νομικά καθεστώτα, είτε όχι.
Ορίζονται επίσης οι «πολεοδομούμενες» περιοχές, που περιλαμβάνουν τις ήδη πολεοδομημένες και τις νέες προς πολεοδόμηση περιοχές. Στις περιοχές αυτές εντάσσονται (όχι υποχρεωτικά για όλες τις περιπτώσεις) οι περιοχές με εγκεκριμένο σχέδιο πόλης, οι οικισμοί με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων, οι προϋφιστάμενοι του 1923 οικισμοί, οι προτεινόμενες επεκτάσεις με χρήση κατοικίας (με κανονιστικούς όρους), οι προτεινόμενες περιοχές παραθεριστικής κατοικίας (επίσης με κανονιστικούς όρους), οι προτεινόμενες περιοχές πρώτης ή δεύτερης κατοικίας με την μορφή ΠΕΡΠΟ (Περιοχές Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης, για επιχειρηματική δραστηριότητα) και οι προτεινόμενες περιοχές παραγωγικών δραστηριοτήτων. Οι τελευταίες περιλαμβάνουν τις ΒΕΠΕ (Βιομηχανικές και Επιχειρηματικές Περιοχές), δηλ. Βιομηχανικές Περιοχές, Βιομηχανικά Πάρκα και Βιοτεχνικά Πάρκα. Περιλαμβάνουν επίσης περιοχές χονδρεμπορίου, τις Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ), τις ΠΕΡΠΟ και τις Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων (ΠΟΑΠΔ), δηλ. διάφορες περιοχές που ρυθμίζονται από ειδικά κατά περίπτωση νομοθετήματα και για τις οποίες ισχύουν ειδικές διαδικασίες σχεδιασμού και εφαρμογής.
Οι προς πολεοδόμηση περιοχές κατοικίας ορίζονται αφού ληφθούν υπόψη οι πληθυσμιακές εξελίξεις, οι τάσεις ανάπτυξης και οι συνθήκες του οικισμού. Στον προσδιορισμό όλων αυτών των περιοχών λαμβάνεται υπόψη η προστασία των φυσικών και πολιτιστικών πόρων και των προστατευόμενων ζωνών.
Τέλος, στα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια ορίζονται και Περιοχές Ελέγχου και Περιορισμού Δόμησης (ΠΕΠΔ), είτε για διάφορες ειδικές χρήσεις στις περιαστικές ζώνες, είτε στις λοιπές εκτός σχεδίου περιοχές, για ειδικές χρήσεις όπως οι γεωργικές. Δίνονται ακόμη κατευθύνσεις για διάφορες ειδικές περιπτώσεις, π.χ. για αρχαιολογικούς χώρους, υπερτοπικές υποδομές ή για την γεωργική γη.
Με το ΓΠΣ καθορίζονται χρήσεις γης, συντελεστές δόμησης (ΣΔ) και πυκνότητες για τις πολεοδομικές ενότητες ενός οικισμού ή μιας πολεοδομικής ενότητας. Επίσης προτείνονται στρατηγικές παρεμβάσεις, αναπλάσεις τμημάτων του οικισμού και περιοχές που απαιτούν ειδική προστασία εντός οικισμών (π.χ. Σχέδια Ολοκληρωμένων Αστικών Αναπλάσεων).
Ο πολεοδομικός σχεδιασμός μιας πόλης, και ιδιαίτερα μιας πόλης με μακριά ιστορία όπως το Ναυπλιο, θα πρέπει να προσαρμοσθεί στις συνθήκες της συγκεκριμένης κάθε φορά κοινωνικής και οικονομικής συγκυρίας. Η προσπάθεια ολοκλήρωσης του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου του Δήμου Ναυπλιέων συμπίπτει με μια ιδιαίτερα δύσκολη οικονομική συγκυρία που πιέζει ασφυκτικά τους πολίτες της χώρας. Οι συνθήκες αυτές δεν μπορεί να μη ληφθούν υποψη κατά την εκπόνηση και αργότερα θεσμοθέτηση του ΓΠΣ. Μέσα στο περιοριστικό πλαίσιο που προκύπτει, η διοίκηση οφείλει, μεσω του πολεοδομικού σχεδιασμού να εξαντλήσει τις δυνατότητες που διαθέτει προκειμένου να αποφύγει πρόσθετα προβλήματα και αδιέξοδα.
Ο πολεοδομικός σχεδιασμός μπορεί με χρήση των εργαλείων που διαθέτει να ενισχύσει τις αναπτυξιακές προοπτικές, μιας περιοχής. Σε αυτή την κατεύθυνση θα χρειαστεί μια ευρύτερη χωροταξική οπτική, ώστε να ενθαρρυνθούν η συνεργασία με τον ευρύτερο περιφερειακό χώρο και οι συνέργειες με όμορες περιοχές ή ακόμη και με την περιοχή επιρροής της Αθήνας. Αν και ο πολεοδομικός σχεδιασμός δεν μπορεί να επηρεάσει πολιτικές που εξαρτώνται από άλλα κέντρα αποφάσεων (π.χ. στους τομείς των μεταφορών, της γεωργίας ή της μεταποίησης), μπορεί όμως να τις διευκολύνει βελτιώνοντας την "ελκυστικότητα" της περιοχής του Δήμου. Μπορεί επίσης να καταθέσει προτάσεις σε μορφή «ανάδρασης» προς τα υπερκείμενα επίπεδα πολιτικής και σχεδιασμού.
Αυτός ο προσανατολισμός αφορά π.χ. την ανάδειξη και προστασία χώρων και διαδρομών ιστορικής, πολιτισμικής, συμβολικής, αλλά και τουριστικής, σημασίας, την προστασία των αγροτικών εκτάσεων ή ακόμη την εξασφάλιση και τον χαρακτηρισμό χώρων υποδοχής επενδυτικών πρωτοβουλιών. Αφορά επίσης την αδιάλειπτη βελτίωση της ποιότητας του πλούσιου ιστορικού περιβάλλοντος για το οποίο δίκαια υπερηφανεύεται το Ναύπλιο.
Ο πολεοδομικός σχεδιασμός μπορεί με χρήση των εργαλείων που διαθέτει να ενισχύσει τις αναπτυξιακές προοπτικές, μιας περιοχής. Σε αυτή την κατεύθυνση θα χρειαστεί μια ευρύτερη χωροταξική οπτική, ώστε να ενθαρρυνθούν η συνεργασία με τον ευρύτερο περιφερειακό χώρο και οι συνέργειες με όμορες περιοχές ή ακόμη και με την περιοχή επιρροής της Αθήνας. Αν και ο πολεοδομικός σχεδιασμός δεν μπορεί να επηρεάσει πολιτικές που εξαρτώνται από άλλα κέντρα αποφάσεων (π.χ. στους τομείς των μεταφορών, της γεωργίας ή της μεταποίησης), μπορεί όμως να τις διευκολύνει βελτιώνοντας την "ελκυστικότητα" της περιοχής του Δήμου. Μπορεί επίσης να καταθέσει προτάσεις σε μορφή «ανάδρασης» προς τα υπερκείμενα επίπεδα πολιτικής και σχεδιασμού.
Αυτός ο προσανατολισμός αφορά π.χ. την ανάδειξη και προστασία χώρων και διαδρομών ιστορικής, πολιτισμικής, συμβολικής, αλλά και τουριστικής, σημασίας, την προστασία των αγροτικών εκτάσεων ή ακόμη την εξασφάλιση και τον χαρακτηρισμό χώρων υποδοχής επενδυτικών πρωτοβουλιών. Αφορά επίσης την αδιάλειπτη βελτίωση της ποιότητας του πλούσιου ιστορικού περιβάλλοντος για το οποίο δίκαια υπερηφανεύεται το Ναύπλιο.
Η διατήρηση, αλλά και βελτίωση, της ποιότητας της πόλης και της ζωής των κατοίκων της είναι ουσιαστικής σημασίας για την επιδίωξη της μελλοντικής ανάπτυξης. Για μια περιοχή που συνδέει την ευημερία της με την τουριστική και παραθεριστική δραστηριότητα, το καλό αστικό και περιαστικό περιβάλλον, η προστασία της ανθρωπογενούς και φυσικής κληρονομιάς και η πολιτιστική ζωή της πόλης δεν ευεργετούν μόνο τους κατοίκους, αλλά προσελκύουν και τους επισκέπτες και τους πιθανούς επενδυτές. Μέσα από πολεοδομικές ρυθμίσεις θα πρέπει να επιδιωχθεί και η προστασία χώρων για ζωτικές, τοπικές λειτουργίες κοινωνικής ζωής και αναψυχής, καθώς και καίριες λειτουργίες και υποδομές, κοινωνικού, πολιτιστικού και τεχνικού χαρακτήρα.
Όλες οι παραπάνω επιδιώξεις και προτάσεις θα πρέπει να πάρουν μορφή μέσα από μια πλατφόρμα διαβούλευσης. Η σχετική διαδραστική σχέση με οργανώσεις και κατοίκους θα εξασφαλισθεί μέσα από την παρούσα ιστοσελίδα, η οποία έχει ως στόχο να μεταφέρει τις απόψεις των πολιτών στα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Όλες οι παραπάνω επιδιώξεις και προτάσεις θα πρέπει να πάρουν μορφή μέσα από μια πλατφόρμα διαβούλευσης. Η σχετική διαδραστική σχέση με οργανώσεις και κατοίκους θα εξασφαλισθεί μέσα από την παρούσα ιστοσελίδα, η οποία έχει ως στόχο να μεταφέρει τις απόψεις των πολιτών στα κέντρα λήψης αποφάσεων.
