Μία σπάνια καταγραφή πτηνού (στην Ελλάδα έχει καταγράφει μόλις 7 φορές) με το όνομα Ξανθοκεφαλάς και με την επιστημονική (Lanius isabellinus) κατάφερε με την φωτογραφική της μηχανή η φίλη Ilina Stoyanova Radeva στον υδροβιότοπο της νέας Κίου.
Οι Κεφαλάδες είναι Στρουθιόμορφα της οικογένειας των Laniidae. Η οικογένεια αποτελείται από 31 είδη κατανεμημένα σε τρία γένη. Το όνομα της οικογένειας (Lanius) έχει λατινική ρίζα και σημαίνει χασάπης για αυτό και σε αρκετές χώρες οι κεφαλάδες είναι γνωστά επίσης ως "πουλιά χασάπηδες" λόγω των συνηθειών διατροφής τους. Τα αφρικάνικα είδη είναι γνωστά ως fiscals, που προέρχονται από τον αφρικανολλανδικό όρο για το δήμιο, που είναι fiskaal.
Τα περισσότερα είδη από τους κεφαλάδες Lanius τα βρίσκουμε στην Ευρώπη και στην Αφρική εκτός από τον διπλοκεφαλά (Lanius excubitor) που έχει διηπειρωτική εξάπλωση και τον Lanius ludovicianus που έχει εξάπλωση μόνο στην Βόρεια Αμερική. Δεν συναντάμε είδη από την οικογένεια των Lanius sp. στην Νότια Αμερική και στην Αυστραλία.
Οι κεφαλάδες είναι πουλιά των ανοικτών βιοτόπων που τα συναντάμε συνήθως να κάθονται στις κορυφές μικρών δέντρων και θάμνων ή στα καλώδια της ΔΕΗ και του ΟΤΕ. Πιάνουν τα θύματα τους και στο έδαφος και στον αέρα. Είναι είδη που κύριος τρέφονται με έντομα αλλά μπορούν να τραφούν και με μικρά πουλιά, ερπετά και θηλαστικά.. Ο διπλοκεφαλάς τρέφετε κυρίως με σπονδηλόζωα ιδιαίτερα τον χειμώνα.
Παρά τη διατροφή τους, δεν είναι αληθινά αρπακτικά πουλιά μιας και στερούνται τα ισχυρά νύχια των αρπακτικών πουλιών. Χρησιμοποιούν τα πόδια τους για να κρατήσουν τα μικρότερα έντομα για να τα φάνε, τα μεγαλύτερα θηράματα καρφώνονται επάνω σε ένα αιχμηρό σημείο, όπως ένα αγκάθι μιας γκορτσιάς ή ενός άλλου αγκαθωτού θάμνου ή ακόμα και σε αγκάθια συρματοπλεγμάτων, με αποτέλεσμα έτσι όπως είναι αγκιστρωμένο το θήραμα τους να είναι εύκολο να το κόψουν κομμάτια και να το φάνε.
Οι περισσότεροι κεφαλάδες ζουν μοναχικά εκτός από την περίοδο της αναπαραγωγής που υπερασπίζουν σθεναρά την επικράτεια τους.
Ο σταχτοκεφαλάς, και ο αετομάχος είναι από τα είδη τα οποία μεταναστεύουν από διαφορετικές μεταναστευτικούς διαδρόμους την άνοιξη από το φθινόπωρο. Τα πουλιά που φωλιάζουν στην κεντροανατολική Ευρώπη, την άνοιξη ακολουθούν το ανατολικό μεταναστευτικό διάδρομο δηλαδή φτάνουν στα μέρη μας περνώντας πάνω από την αραβική χερσόνησο, την ανατολική μεσογειακή ακτή, και διαμέσου της Τουρκίας φτάνουν στην Ευρωπαϊκή ήπειρο. Το φθινόπωρο ακολουθούν τους διαδρόμους που περνούν πάνω από την βαλκανική και την Ιταλική χερσόνησο και αφού περάσουν πάνω και από την μεσόγειο κατευθύνονται προς τις περιοχές διαχειμάσεις.
Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί 7 είδη από τα οποία τα τέσσερα έρχονται την άνοιξη για να φωλιάσουν, ένα διαχειμάζει στην βόρεια Ελλάδα, ενώ έχουν καταγραφεί και δύο περιστασιακοί επισκέπτες.
Ο Ξανθοκεφαλάς φτάνει σε μήκος σώματος κατά μέσο όρο τα 17,5 εκατοστά. Τα αρσενικά ζυγίζουν περίπου μεταξύ 30 και 38 γραμμάρια και τα θηλυκά μεταξύ 31 και 33 γραμμάρια.
1) Αετομάχος Lanius collurioΤα περισσότερα είδη από τους κεφαλάδες Lanius τα βρίσκουμε στην Ευρώπη και στην Αφρική εκτός από τον διπλοκεφαλά (Lanius excubitor) που έχει διηπειρωτική εξάπλωση και τον Lanius ludovicianus που έχει εξάπλωση μόνο στην Βόρεια Αμερική. Δεν συναντάμε είδη από την οικογένεια των Lanius sp. στην Νότια Αμερική και στην Αυστραλία.
Οι κεφαλάδες είναι πουλιά των ανοικτών βιοτόπων που τα συναντάμε συνήθως να κάθονται στις κορυφές μικρών δέντρων και θάμνων ή στα καλώδια της ΔΕΗ και του ΟΤΕ. Πιάνουν τα θύματα τους και στο έδαφος και στον αέρα. Είναι είδη που κύριος τρέφονται με έντομα αλλά μπορούν να τραφούν και με μικρά πουλιά, ερπετά και θηλαστικά.. Ο διπλοκεφαλάς τρέφετε κυρίως με σπονδηλόζωα ιδιαίτερα τον χειμώνα.
Παρά τη διατροφή τους, δεν είναι αληθινά αρπακτικά πουλιά μιας και στερούνται τα ισχυρά νύχια των αρπακτικών πουλιών. Χρησιμοποιούν τα πόδια τους για να κρατήσουν τα μικρότερα έντομα για να τα φάνε, τα μεγαλύτερα θηράματα καρφώνονται επάνω σε ένα αιχμηρό σημείο, όπως ένα αγκάθι μιας γκορτσιάς ή ενός άλλου αγκαθωτού θάμνου ή ακόμα και σε αγκάθια συρματοπλεγμάτων, με αποτέλεσμα έτσι όπως είναι αγκιστρωμένο το θήραμα τους να είναι εύκολο να το κόψουν κομμάτια και να το φάνε.
Οι περισσότεροι κεφαλάδες ζουν μοναχικά εκτός από την περίοδο της αναπαραγωγής που υπερασπίζουν σθεναρά την επικράτεια τους.
Ο σταχτοκεφαλάς, και ο αετομάχος είναι από τα είδη τα οποία μεταναστεύουν από διαφορετικές μεταναστευτικούς διαδρόμους την άνοιξη από το φθινόπωρο. Τα πουλιά που φωλιάζουν στην κεντροανατολική Ευρώπη, την άνοιξη ακολουθούν το ανατολικό μεταναστευτικό διάδρομο δηλαδή φτάνουν στα μέρη μας περνώντας πάνω από την αραβική χερσόνησο, την ανατολική μεσογειακή ακτή, και διαμέσου της Τουρκίας φτάνουν στην Ευρωπαϊκή ήπειρο. Το φθινόπωρο ακολουθούν τους διαδρόμους που περνούν πάνω από την βαλκανική και την Ιταλική χερσόνησο και αφού περάσουν πάνω και από την μεσόγειο κατευθύνονται προς τις περιοχές διαχειμάσεις.
Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί 7 είδη από τα οποία τα τέσσερα έρχονται την άνοιξη για να φωλιάσουν, ένα διαχειμάζει στην βόρεια Ελλάδα, ενώ έχουν καταγραφεί και δύο περιστασιακοί επισκέπτες.
Ο Ξανθοκεφαλάς φτάνει σε μήκος σώματος κατά μέσο όρο τα 17,5 εκατοστά. Τα αρσενικά ζυγίζουν περίπου μεταξύ 30 και 38 γραμμάρια και τα θηλυκά μεταξύ 31 και 33 γραμμάρια.
Συνήθως παρατηρείται σε καλλιέργειες και θαμνώδεις περιοχές.
Ο Αετομάχος είναι ένα μικρό σχετικά πουλί που έχει όμως την δυνατότητα να σκοτώνει μικρά τρωκτικά, ερπετά και μικρούς νεοσσούς. Στην Ελλάδα των συναντάμε από τον Απρίλιο μέχρι και τον Οκτώβριο, όταν έρχεται να φωλιάσει σε μεγάλο μέρος της Ηπειρωτικής Ελλάδας αλλά και σε πολλά νησιά σε υψόμετρο από 500 – 1500μ. Είναι πουλί που προτιμά ένα μωσαϊκό βιοτόπων με θαμνώνες και σκόρπια δέντρα και με ανοιχτές καλλιεργήσιμες αλλά και χέρσες εκτάσεις.
2) Σταχτοκεφαλάς Lanius minor
Ο Σταχτοκεφαλάς είναι και αυτός μεταναστευτικό είδος, που ένας μεγάλος αριθμός του φωλιάζει και στην Ελλάδα. Τον συναντάμε από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι και τα 1000μ υψόμετρο, στο μεγαλύτερο μέρος της ηπειρωτικής Ελλάδας αλλά και στα νησιά Κέρκυρα, Λέσβο, Σαμοθράκη, Θάσο και Σάμο. Ως προς τον βιότοπο έχει σχεδόν τα ίδια γούστα με τον αετομάχο με λιγότερες προτιμήσεις στα δασικά και ημιδασικά οικοσυστήματα. Φωλιάζει σε ανοικτές εκτάσεις με καλλιέργειες σιτηρών, βοσκότοπους, βραχώδη λιβάδια, με σκόρπια θάμνους και δέντρα.
3) Διπλοκεφαλάς Lanius excubitor
Ο μεγαλύτερος σε μέγεθος κεφαλάς που μπορούμε να δούμε στην ελληνική ύπαιθρο. Ο Διπλοκεφαλάς σε αντίθεση με τους άλλους που έρχονται να γεννήσουν στα μέρη μας, αυτός έρχεται να ξεχειμωνιάσει. Τον συναντάμε κυρίως στην βόρεια Ελλάδα, σε καλλιεργούμενες εκτάσεις, βοσκοτόπια, και δασολίβαδα. Έχει καταγραφεί και νοτιότερα να ξεχειμωνιάζει (Σχοινιάς 2008)
4) Κοκκινοκεφαλάς Lanius senator
Ο ποιο κοινός και ποιο πολυπληθής κεφαλάς της ελληνικής υπαίθρου. Τον συναντάμε σχεδόν παντού στην ηπειρωτική και νησιώτική Ελλάδα από το ύψος της θάλασσας μέχρι και τα 1600μ. Τυπικό είδος των μεσογειακών ανοικτών εκτάσεων χαμηλού υψομέτρου με σκόρπια δέντρα και θάμνους, ελαιώνες, αμπελώνες και ανοιχτά αλσύλλια Χαλεπίου Πεύκης και δάση δρυός. Φωλιάζει σε θάμνους και μικρά δέντρα.
5) Παρδαλοκεφαλας Lanius nubicus
Ο κεφαλάς με την μικρότερη κατανομή στην Ελλάδα. Φωλιάζει στην Θράκη και σε μέρος της ανατολικής Μακεδονίας και στα νησιά Θάσο, Σαμοθράκη, Λήμνο, Χίο, Σάμο και ίσως και Κω. Ένας μικρός πληθυσμός υπάρχει στην νοτιοανατολική Θεσσαλία. Ο παρδαλοκεφαλάς είναι περισσότερο δασόβιος από τα άλλα είδη κεφαλάδων. Προτιμά περιοχές με μικρές ανοιχτές επιφάνειες με υψηλούς θαμνοφραχτες και πολλα δέντρα, σε ανοιχτά δάση, σε θαμνώνες και ελαιώνες με υψηλής μακία βλάστηση στα όρια τους.
6) Ξανθοκεφαλάς Lanius isabellinus
Ο Ξανθοκεφαλάς φωλιάζει από το Αφγανιστάν και το Ιραν στα δυτικά μέχρι τη Μογγολία (εκτός από τα ΒΔ) και την νότια και ανατολική Ρωσία και την βόρεια Κίνα. Διαχειμάζει από την Ινδία μέχρι την μέση Ανατολή και στην ανατολική Αφρική. Συνήθως παρατηρείται σε καλλιέργειες και θαμνώδεις περιοχές. Στην Ελλάδα έχει καταγραφεί 6 φορές (Επιτροπή Αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων)
7) Διπλοκεφαλάς του Νότου Lanius meridionalis
Η φυλή L.m. meridionalis έχει κατανομή την νοτιοανατολική Ευρώπη (Ισπανία και Πορτογαλία) και την βόρεια Αφρική. Είναι μικρότερος και ποιο σκούρος από τον Διπλοκεφαλά (Lanius excubitor) και προτιμά τις ανοιχτές ξηρές περιοχές. Στην Ελλάδα έχει καταγραφεί 3 φορές (Επιτροπή Αξιολόγησης Ορνιθολογικών Παρατηρήσεων)
