Χρόνια είχα να δω Πασχαλίτσα (σχεδόν από μικρό παιδί) πίστευα πως είχαν εξαφανιστεί από τα φυτοφάρμακα. Εντύπωση μου έκανε που την συνάντησα στην βόλτα μου, ενώ όπως αντιλήφθηκα οι αγροί γύρω από το Ναύπλιο έχουν αρκετά από τα συμπαθητικά αυτά κολεόπτερα έντομα.
Πολλοί της παλαιότερης γενιάς το γνωρίζουν ως λαμπρίτσα. Αν και δεν αγαπούν όλοι τα σκαθάρια, οι πασχαλίτσες γενικά αντιμετωπίζονται με συμπάθεια . Συναρπάζουν τα παιδιά, ενώ οι κηπουροί και οι αγρότες τις υποδέχονται με ανοιχτές αγκάλες. Τι τις κάνει τόσο αγαπητές;
Γιατί Είναι Αγαπητές
Στα περισσότερα είδη αυτού του φιλικού μικρού σκαθαριού αρέσει να τρώνε μελίγκρες (δείτε φωτογραφία αριστερά), αυτά τα μικροσκοπικά έντομα με το μαλακό σώμα που καταστρέφουν τους κήπους και τις σοδειές των γεωργών. Μερικές ενήλικες πασχαλίτσες μπορούν να καταναλώσουν αρκετές χιλιάδες μελίγκρες στη διάρκεια της ζωής τους—ενώ και οι προνύμφες τους έχουν επίσης ακόρεστη όρεξη. Επιπλέον, αυτό το σκαθάρι τρέφεται με πολλά άλλα βλαβερά έντομα, και μερικά είδη του τρώνε ακόμη και μύκητες που βλάπτουν τα φυτά. Δεν είναι καθόλου παράξενο που οι κηπουροί και οι αγρότες καλοδέχονται την πασχαλίτσα!
Στα τέλη του 19ου αιώνα, κάποια έντομα που λέγονται κοχενίλλες εισάχθηκαν κατά λάθος από την Αυστραλία στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ. Τα βλαβερά αυτά έντομα πολλαπλασιάστηκαν τόσο γρήγορα ώστε απειλούσαν να εξαλείψουν όλους τους οπωρώνες εσπεριδοειδών καταστρέφοντας τη συστηματική καλλιέργειά τους. Ένας εντομολόγος, γνωρίζοντας ότι στη χώρα από την οποία καταγόταν αυτό το έντομο δεν απειλούσε τις σοδειές, πήγε στην Αυστραλία αναζητώντας το φυσικό εχθρό του. Διαπίστωσε ότι ήταν μια πασχαλίτσα, το είδοςRodolia cardinalis. Έστειλε στην Καλιφόρνια περίπου 500 σκαθάρια, και μέσα σε έναν χρόνο οι κοχενίλλες είχαν σχεδόν εξαλειφθεί. Οι οπωρώνες με τα εσπεριδοειδή σώθηκαν.
Ένας Χρόνος από τη Ζωή της Πασχαλίτσας
Το ελκυστικό αυτό μικρό σκαθάρι έχει στρογγυλό ή ωοειδές θολωτό σώμα, ενώ η κάτω του πλευρά είναι επίπεδη. Αν και αδηφάγο, τα περισσότερα είδη του έχουν μήκος μικρότερο των 12 χιλιοστών. Τα σκληρά, γυαλιστερά καλύμματα των φτερών του, τα λεγόμενα έλυτρα, προστατεύουν τα λεπτεπίλεπτα φτερά του και του δίνουν το ζωηρό χρώμα του. Όταν το έντομο πετάει, τα έλυτρα ανοίγουν και ανασηκώνονται κάνοντας στην άκρη. Μολονότι οι πασχαλίτσες απεικονίζονται συνήθως ως κόκκινες με μαύρα στίγματα, τα περίπου 5.000 είδη στην πραγματικότητα παρουσιάζουν ποικιλία συνδυασμών όσον αφορά το χρώμα και τα στίγματα. Μερικά είδη είναι πορτοκαλί ή κίτρινα με μαύρα στίγματα. Άλλα είναι μαύρα με κόκκινα στίγματα. Υπάρχουν και λίγα που δεν έχουν καθόλου στίγματα. Άλλα πάλι φέρουν στίγματα που θυμίζουν σκακιέρα.
Πολλά είδη έχουν διάρκεια ζωής ενός έτους. Το χειμώνα, τα ενήλικα πέφτουν σε νάρκη σε ξερά και προστατευμένα σημεία. Καθώς οι μέρες γίνονται πιο ζεστές, ξυπνούν και αρχίζουν να πετούν αναζητώντας φυτά που έχουν πληγεί από μελίγκρα. Το θηλυκό, μετά το ζευγάρωμα, εναποθέτει ένα «τσαμπί» από μικροσκοπικά κίτρινα αβγά (φαίνονται δεξιά) στην κάτω πλευρά κάποιου φύλλου κοντά στο οποίο υπάρχει μεγάλη ποσότητα από μελίγκρες. Από κάθε αβγό εκκολάπτεται μια προνύμφη με έξι πόδια, η οποία μοιάζει περισσότερο με άγριο μικρό αλιγάτορα (φαίνεται αριστερά) παρά με μελλοντική πασχαλίτσα. Εφόσον η προνύμφη περνάει την ώρα της τρώγοντας μελίγκρες, σύντομα αναπτύσσεται τόσο πολύ ώστε δεν χωράει πια στο δέρμα της. Αφού αλλάξει δέρμα αρκετές φορές, προσκολλάται σε κάποιο φυτό όπου παράγει ένα κουκούλι. Μέσα στο κουκούλι, η προνύμφη εξακολουθεί να αναπτύσσεται μέχρις ότου παρουσιαστεί τελικά ως ενήλικο έντομο. Αυτό στην αρχή είναι απαλό και ωχρό, και παραμένει στο φυτό καθώς σκληραίνει το σώμα του. Μέσα σε μια μέρα εμφανίζονται τα διακριτικά του σημάδια.
Οι εχθροί μαθαίνουν να αποφεύγουν τη ζωηρόχρωμη πασχαλίτσα. Όταν απειλείται, εκκρίνει από τις αρθρώσεις της ένα κίτρινο, δύσοσμο υγρό με απαίσια γεύση. Τα αρπακτικά, όπως πουλιά και αράχνες, δεν ξεχνούν ποτέ την πρώτη τους δυσάρεστη συνάντηση, ενώ το έντονο χρώμα του εντόμου αποτελεί διαρκή υπενθύμιση.
Μια Προβληματική Πασχαλίτσα
Ένα είδος πασχαλίτσας, το οποίο αρχικά χρησιμοποιούνταν για τον έλεγχο των βλαβερών εντόμων, αποδεικνύεται κατά κάποιον τρόπο βλαβερό έντομο και το ίδιο. Η πασχαλίτσα αρλεκίνος, μια ασιατική πασχαλίτσα που συναντάται σε πολλά χρώματα, ζει αρμονικά μαζί με άλλα είδη πασχαλίτσας στο φυσικό της περιβάλλον στη βορειοανατολική Ασία. Λόγω της εντυπωσιακής της όρεξης για μελίγκρες και άλλα βλαβερά έντομα, εισάχθηκε πρόσφατα στη Βόρεια Αμερική και στην Ευρώπη. Δυστυχώς, έχει απειλήσει τα ντόπια είδη πασχαλίτσας επειδή τρώει όλη την τροφή τους. Εκτός αυτού, όταν εξαντλείται η αγαπημένη της τροφή—και ελλείψει των φυσικών εχθρών της που ελέγχουν τον πληθυσμό της—η πεινασμένη πασχαλίτσα αρχίζει να καταβροχθίζει τις τοπικές πασχαλίτσες και άλλα ωφέλιμα έντομα. Οι εντομολόγοι ανησυχούν για το μέλλον, προβλέποντας την εξαφάνιση μερικών ειδών πασχαλίτσας. Η πασχαλίτσα αρλεκίνος είναι επίσης ανεπιθύμητη επειδή καταβροχθίζει ώριμους καρπούς έτοιμους για συγκομιδή και εισβάλλει στα σπίτια σε μεγάλους αριθμούς το φθινόπωρο για να γλιτώσει το κρύο του χειμώνα.
Υπάρχουν και λίγα ακόμη είδη πασχαλίτσας που τρώνε πολύτιμες σοδειές αντί για βλαβερά έντομα. Ευτυχώς, όμως, οι περισσότερες είναι πολύ επιθυμητές στους κηπουρούς.
Το ελκυστικό αυτό μικρό σκαθάρι έχει στρογγυλό ή ωοειδές θολωτό σώμα, ενώ η κάτω του πλευρά είναι επίπεδη. Αν και αδηφάγο, τα περισσότερα είδη του έχουν μήκος μικρότερο των 12 χιλιοστών. Τα σκληρά, γυαλιστερά καλύμματα των φτερών του, τα λεγόμενα έλυτρα, προστατεύουν τα λεπτεπίλεπτα φτερά του και του δίνουν το ζωηρό χρώμα του. Όταν το έντομο πετάει, τα έλυτρα ανοίγουν και ανασηκώνονται κάνοντας στην άκρη. Μολονότι οι πασχαλίτσες απεικονίζονται συνήθως ως κόκκινες με μαύρα στίγματα, τα περίπου 5.000 είδη στην πραγματικότητα παρουσιάζουν ποικιλία συνδυασμών όσον αφορά το χρώμα και τα στίγματα. Μερικά είδη είναι πορτοκαλί ή κίτρινα με μαύρα στίγματα. Άλλα είναι μαύρα με κόκκινα στίγματα. Υπάρχουν και λίγα που δεν έχουν καθόλου στίγματα. Άλλα πάλι φέρουν στίγματα που θυμίζουν σκακιέρα.
Πολλά είδη έχουν διάρκεια ζωής ενός έτους. Το χειμώνα, τα ενήλικα πέφτουν σε νάρκη σε ξερά και προστατευμένα σημεία. Καθώς οι μέρες γίνονται πιο ζεστές, ξυπνούν και αρχίζουν να πετούν αναζητώντας φυτά που έχουν πληγεί από μελίγκρα. Το θηλυκό, μετά το ζευγάρωμα, εναποθέτει ένα «τσαμπί» από μικροσκοπικά κίτρινα αβγά (φαίνονται δεξιά) στην κάτω πλευρά κάποιου φύλλου κοντά στο οποίο υπάρχει μεγάλη ποσότητα από μελίγκρες. Από κάθε αβγό εκκολάπτεται μια προνύμφη με έξι πόδια, η οποία μοιάζει περισσότερο με άγριο μικρό αλιγάτορα (φαίνεται αριστερά) παρά με μελλοντική πασχαλίτσα. Εφόσον η προνύμφη περνάει την ώρα της τρώγοντας μελίγκρες, σύντομα αναπτύσσεται τόσο πολύ ώστε δεν χωράει πια στο δέρμα της. Αφού αλλάξει δέρμα αρκετές φορές, προσκολλάται σε κάποιο φυτό όπου παράγει ένα κουκούλι. Μέσα στο κουκούλι, η προνύμφη εξακολουθεί να αναπτύσσεται μέχρις ότου παρουσιαστεί τελικά ως ενήλικο έντομο. Αυτό στην αρχή είναι απαλό και ωχρό, και παραμένει στο φυτό καθώς σκληραίνει το σώμα του. Μέσα σε μια μέρα εμφανίζονται τα διακριτικά του σημάδια.
Οι εχθροί μαθαίνουν να αποφεύγουν τη ζωηρόχρωμη πασχαλίτσα. Όταν απειλείται, εκκρίνει από τις αρθρώσεις της ένα κίτρινο, δύσοσμο υγρό με απαίσια γεύση. Τα αρπακτικά, όπως πουλιά και αράχνες, δεν ξεχνούν ποτέ την πρώτη τους δυσάρεστη συνάντηση, ενώ το έντονο χρώμα του εντόμου αποτελεί διαρκή υπενθύμιση.
Μια Προβληματική Πασχαλίτσα
Ένα είδος πασχαλίτσας, το οποίο αρχικά χρησιμοποιούνταν για τον έλεγχο των βλαβερών εντόμων, αποδεικνύεται κατά κάποιον τρόπο βλαβερό έντομο και το ίδιο. Η πασχαλίτσα αρλεκίνος, μια ασιατική πασχαλίτσα που συναντάται σε πολλά χρώματα, ζει αρμονικά μαζί με άλλα είδη πασχαλίτσας στο φυσικό της περιβάλλον στη βορειοανατολική Ασία. Λόγω της εντυπωσιακής της όρεξης για μελίγκρες και άλλα βλαβερά έντομα, εισάχθηκε πρόσφατα στη Βόρεια Αμερική και στην Ευρώπη. Δυστυχώς, έχει απειλήσει τα ντόπια είδη πασχαλίτσας επειδή τρώει όλη την τροφή τους. Εκτός αυτού, όταν εξαντλείται η αγαπημένη της τροφή—και ελλείψει των φυσικών εχθρών της που ελέγχουν τον πληθυσμό της—η πεινασμένη πασχαλίτσα αρχίζει να καταβροχθίζει τις τοπικές πασχαλίτσες και άλλα ωφέλιμα έντομα. Οι εντομολόγοι ανησυχούν για το μέλλον, προβλέποντας την εξαφάνιση μερικών ειδών πασχαλίτσας. Η πασχαλίτσα αρλεκίνος είναι επίσης ανεπιθύμητη επειδή καταβροχθίζει ώριμους καρπούς έτοιμους για συγκομιδή και εισβάλλει στα σπίτια σε μεγάλους αριθμούς το φθινόπωρο για να γλιτώσει το κρύο του χειμώνα.
Υπάρχουν και λίγα ακόμη είδη πασχαλίτσας που τρώνε πολύτιμες σοδειές αντί για βλαβερά έντομα. Ευτυχώς, όμως, οι περισσότερες είναι πολύ επιθυμητές στους κηπουρούς.
Καλοδεχτείτε την Πασχαλίτσα
Πώς μπορείτε να προσελκύσετε πασχαλίτσες στον κήπο σας; Τα ενδημικά ανθοφόρα φυτά προσφέρουν γύρη και νέκταρ τα οποία τις ελκύουν. Κάτι άλλο που θα τις δελεάσει είναι λίγα αγριόχορτα μαζί με ένα ρηχό πιάτο νερό. Αν είναι δυνατόν, μη χρησιμοποιείτε χημικά παρασιτοκτόνα. Μερικά νεκρά φύλλα αφημένα πάνω σε φυτά ή στο έδαφος στη διάρκεια του χειμώνα θα τους προσφέρουν έναν ζεστό τόπο διαχείμασης. Προσπαθήστε να μη συνθλίβετε τα σκαθάρια και τα αβγά που βρίσκετε στον κήπο σας. Ίσως έτσι σκοτώνετε την επόμενη γενιά αυτών των εντόμων.
Να θυμάστε ότι λίγα μόνο από αυτά τα ελκυστικά μικρά έντομα θα σας βοηθήσουν να διατηρείτε υπό έλεγχο τα παράσιτα του κήπου σας χωρίς τη χρήση βλαβερών παρασιτοκτόνων. Αν προσέχετε κατάλληλα τις πασχαλίτσες, αυτές θα σας ανταμείψουν για τη φροντίδα σας.
Πώς μπορείτε να προσελκύσετε πασχαλίτσες στον κήπο σας; Τα ενδημικά ανθοφόρα φυτά προσφέρουν γύρη και νέκταρ τα οποία τις ελκύουν. Κάτι άλλο που θα τις δελεάσει είναι λίγα αγριόχορτα μαζί με ένα ρηχό πιάτο νερό. Αν είναι δυνατόν, μη χρησιμοποιείτε χημικά παρασιτοκτόνα. Μερικά νεκρά φύλλα αφημένα πάνω σε φυτά ή στο έδαφος στη διάρκεια του χειμώνα θα τους προσφέρουν έναν ζεστό τόπο διαχείμασης. Προσπαθήστε να μη συνθλίβετε τα σκαθάρια και τα αβγά που βρίσκετε στον κήπο σας. Ίσως έτσι σκοτώνετε την επόμενη γενιά αυτών των εντόμων.
Να θυμάστε ότι λίγα μόνο από αυτά τα ελκυστικά μικρά έντομα θα σας βοηθήσουν να διατηρείτε υπό έλεγχο τα παράσιτα του κήπου σας χωρίς τη χρήση βλαβερών παρασιτοκτόνων. Αν προσέχετε κατάλληλα τις πασχαλίτσες, αυτές θα σας ανταμείψουν για τη φροντίδα σας.
Το αγαπημένο αυτό έντομο, που έλκει την προσοχή μας με το κόκκινο συνήθως χρώμα του και τις μαύρες βούλες, είναι αγαπητό σε πολλούς τόπους.
Στην Άπω Ανατολή, θεωρούν πως αν τις συλλάβουν και τις αφήσουν στην συνέχεια ελεύθερες, θα πετούν προς την αληθινή αγάπη του ενδιαφερομένου, μεταφέροντας το μήνυμά του. Ο αριθμός των κηλίδων στην πλάτη της πασχαλίτσας, θεωρείται πως συμβολίζει τον αριθμό των μηνών που θα παρέλθουν προκειμένου να πραγματοποιηθεί η ευχή της αγάπης.
Οι αγρότες πάντα την θεωρούσαν θετικό οιωνό.
Σύμφωνα με κάποιες παραδόσεις φέρνει γούρι και είναι από τα ελάχιστα έντομα που επιθυμεί κάποιος να κρατήσει στο χέρι του.
Στην Ιταλία, όταν μια πασχαλίτσα πετά στο υπνοδωμάτιο, λέγεται πως θα φέρει φέρει καλή τύχη , και σε άλλους τόπους όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες, στη Δανία και στη Ρωσία, έχει απαθανατιστεί σε παιδικά βιβλία.
Υπάρχει ένας θρύλος που τη συνδέει με την θρησκεία και πρέπει να ξεκίνησε κατά την περίοδο τουΜεσαίωνα. Ο θρύλος λέει ότι κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου, οι αγρότες προσευχήθηκαν στην Παναγία να σώσει τις καλλιέργειές τους από επιδρομή παράσιτων εντόμων. Σύντομα, κατέφθασαν σμήνη από πασχαλίτσες και εξολόθρευσαν τα παράσιτα, σώζοντας τις καλλιέργειες. Έκτοτε, η πασχαλίτσα έγινε γνωστή ως «σκαθάρι της Παναγίας». Μάλιστα λέγεται πως τα χρώματά της εκδηλώνουν τα συναισθήματα της Παναγίας, άλλοτε χαρούμενα (κόκκινο ή πορτοκαλί) κι άλλοτε πένθιμα για το θάνατο του Ιησού (μαύρες βούλες).
Είναι γνωστή στους χριστιανούς και ως το «Πουλί της Παναγίας» ή «Μικρή Αγελάδα του Θεού», ή το «Ζώο του Κυρίου μας».
Στις μουσουλμανικές περιοχές λέγεται ότι είναι συνώνυμο της τύχης.
Σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, η θέα μιας πασχαλίτσα είναι είτε μια πρόσκληση για να κάνει κάποιος μια ευχή ή ένα σημάδι ότι μια ευχή σύντομα θα εκπληρωθεί.
Τα χρώματά της συνδέονται με την περίοδο του Πάσχα, τα κόκκινα αυγά και το πένθος, εξ ου και μία ακόμη πιθανή εκδοχή με την ονομασία της.
