Όταν πριν από αρκετά χρόνια ο σκηνοθέτης Μανούσος Μανουσάκης διάβασε το μυθιστόρημα «Ουζερί Τσιτσάνης» του Γιώργου Σκαμπαρδώνη, έμεινε κατάπληκτος. ΟΒασίλης Τσιτσάνης είναι ένα πρόσωπο με το οποίο ως σκηνοθέτης ο Μανουσάκης ήθελε να ασχοληθεί, όχι όμως «κάνοντας κάτι απλώς για τη ζωή του».
Με το βιβλίο του Σκαμπαρδώνη βρήκε τον άξονα που ήθελε: η ιστορία του μυθιστορήματος και εν συνεχεία της ταινίας (που αρχικώς ο Μανουσάκης ήθελε να κάνει σειρά της τηλεόρασης αλλά δεν τα κατάφερε λόγω κόστους) αναφέρεται στον έρωτα που αναπτύσσεται ανάμεσα σε έναν χριστιανό, τον Γιώργο (Χάρης Φραγκούλης), και μια Εβραία, την Εστρέα (Χριστίνα Χειλά), στη Θεσσαλονίκη στα χρόνια της Κατοχής, την ίδια εποχή που ο Βασίλης Τσιτσάνης στην ίδια πόλη μεσουρανούσε.
Οι γονείς των δύο παιδιών, η Μαρία Καβουκίδου και ο Γιάννης Στάνκογλου από πλευράς Εστρέας και ο Σταμάτης Τζελέπης (πατέρας του Γιώργου), εντείνουν την κατάσταση σε μια ιστορία αγάπης παγιδευμένη σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς και στον παραλογισμό των φυλετικών διακρίσεων.
«Το βιβλίο συνδυάζει μια εποχή που μεταφράζεται από το βλέμμα και τη μουσική του Τσιτσάνη και έναν απαγορευμένο, αβυσσαλέο έρωτα που προσπαθεί να μετατρέψει τη μοίρα του ανθρώπου» μας είπε χαρακτηριστικά ο Μανούσος Μανουσάκης πριν από λίγο καιρό στα πλατό της ταινίας. Ολες οι εσωτερικές σκηνές της «Ουζερί» γυρίζονται στο Σχολείο της Ειρήνης Παππά στην Πειραιώς που αντικαθιστά το ν. 22 της οδού Παύλου Μελά της Θεσσαλονίκης όπου βρισκόταν η Ουζερί.
Καπνίζοντας το ένα τσιγάρο μετά το άλλο ο Μανούσος Μανουσάκης θυμίζει τη γνωστή ιστορία για τη συγγραφή της «Συννεφιασμένης Κυριακής» όπως την είχε πει ο ίδιος ο Βασίλης Τσιτσάνης: «Βγαίνοντας από το ουζερί ένα βράδυ είδε σταγόνες αίματος στον δρόμο, τις ακολούθησε και βρέθηκε μπροστά σε ένα εκτελεσμένο παλικάρι. Εκεί, είπε ο Τσιτσάνης, εμπνεύστηκε τη "Συννεφιασμένη Κυριακή"». Στην ταινία, με την οποία ο Μανουσάκης παλεύει χρόνια, το γεγονός επεκτείνεται με άλλες προσλαμβάνουσες και «με τη "Συννεφιασμένη Κυριακή" ως ραχοκοκαλιά του έργου που ερμηνεύει και ηχοδοτεί τα γεγονότα».
Φορτισμένη Ιστορία
«Με την προϋπόθεση ότι χοντρικά μιλώντας ο ηθοποιός πρέπει να πείσει, εδώ έχουμε να κάνουμε με πολύ σοβαρά ζητήματα γιατί η ιστορική στιγμή της ταινίας είναι εξαιρετικά φορτισμένη» μας είπε ο Χάρης Φραγκούλης. «Δεν έχουν γίνει πολλές ταινίες σχετικές με την ιστορία μας, ακόμη και την πρόσφατη που ακόμη "καίει". Νομίζω ότι πρέπει να συνδεθούμε με αυτή τη μνήμη, όχι ντοκιμαντερίστικα, για να μάθουμε την αλήθεια, αλλά να σκάψουμε αυτή την περιοχή για να συνδεθούμε με κάτι». Ο Φραγκούλης πιστεύει επίσης ότι δυστυχώς πολύς νέος κόσμος δεν έχει επαφή με την ελληνική ιστορία, αν και «όλα τα υπόλοιπα στοιχεία της ταινίας - ο έρωτας, η περιπέτεια, η αντίσταση, το σαμποτάζ - είναι απλές θεματικές που μπορούν να αγγίξουν τον κόσμο». Από την πλευρά της, η Χριστίνα Χειλά, ενώ παραδέχθηκε ότι, αν δεν είχε μπει στη διαδικασία αυτής της ταινίας, θα ήξερε μόνο τα στοιχειώδη και τα προφανή για την εποχή, θεωρεί ότι ακριβώς επειδή «κάποια πράγματα επαναλαμβάνονται, όπως π.χ. ο ρατσισμός ή ο αντισημιτισμός», η ταινία αποκτά επικαιρότητα.
Για τον ηθοποιό και συγγραφέα Αλμπέρτο Εσκενάζυ, ο οποίος μαζί με τη Ρεγγίνα Παντελίδου υποδύονται ένα άλλο ζεύγος Εβραίων της Θεσσαλονίκης, το μεγάλο επίτευγμα του μυθιστορήματος του Γιώργου Σκαμπαρδώνη βρίσκεται στην παράλληλη καταγραφή της πορείας του Βασίλη Τσιτσάνη με το εβραϊκό Ολοκαύτωμα. «Αυτό είναι που δίνει τη δύναμη στο βιβλίο» είπε ο Εσκενάζυ. Θεσσαλονικός και Εβραίος ο ίδιος, ο Αλμπέρτο Εσκενάζυ ένιωσε πολύ περίεργα στα γυρίσματα της Θεσσαλονίκης αναγκασμένος να παίξει μέσα στο ίδιο βαγόνι του τρένου που είχε μεταφέρει τους παππούδες και τις γιαγιάδες του σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Κατοχή. «Δεν γνώρισα ούτε παππού ούτε γιαγιά ούτε θείους» είπε. «Η "Συννεφιασμένη Κυριακή" γράφτηκε πάνω στις κηλίδες του αίματος των Εβραίων και των Αρμενίων. Ο Τσιτσάνης κατά σύμπτωση γεννήθηκε το 1915, την ίδια χρονιά με τη γενοκτονία των Αρμενίων, μετά την οποία έγινε η γενοκτονία των Εβραίων ακριβώς επειδή η πρώτη δεν πήρε μεγάλη διάσταση».
Η συμμετοχή του κόσμου της Θεσσαλονίκης
Ολοι όσοι συμμετείχαν στα γυρίσματα της Θεσσαλονίκης, τα οποία διήρκεσαν περίπου επτά ημέρες σε τέσσερα διαφορετικά σημεία της πόλης (Αγορά, Συναγωγή, σταθμός τρένου και λιμάνι), συμφώνησαν στο ότι η εμπειρία υπήρξε συγκλονιστική, τόσο λόγω της ανατριχιαστικής αναπαράστασης όσο και σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή του ανώνυμου πλήθους. Το σοκ που η Παντελίδου ένιωσε μέσα στο βαγόνι ήταν τόσο μεγάλο που «δεν το χαλάλισα για τον ρόλο, δεν το έδωσα ως ηθοποιός στον Μανούσο» όπως είπε. Οσο για το πλήθος, «όλες τις μέρες οι άνθρωποι ήταν... εκεί!» είπε η Μαρία Καβουκίδου, κόρη του διευθυντή φωτογραφίας Νίκου Καβουκίδη που υποδύεται τη μητέρα της Εστρέας (δίπλα στον Γιάννη Στάνκογλου που υποδύεται τον πατέρα). «Ο κόσμος της Θεσσαλονίκης είναι πιο διψασμένος» πιστεύει ο Χ. Φραγκούλης. «Είναι κόσμος πιο ζωντανός μα και αισιόδοξος εν αντιθέσει προς την Αθήνα, όπου έχει πέσει μια μουργέλα...».
Ερμηνεύοντας έναν θρύλο
«Προσπαθώ να μην το σκέφτομαι» απάντησε χαμογελώντας ο ηθοποιός Ανδρέας Κωνσταντίνου στην ερώτηση αν το φορτίο του ρόλου του Βασίλη Τσιτσάνη είναι βαρύ.«Δεν σκέφτομαι την ιστορία του, δεν σκέφτομαι την εποχή. Οχι βέβαια ότι δεν υπάρχει φόβος, απλώς δεν τον σκέφτομαι. Το μόνο που σκέφτομαι είναι ότι ο Βασίλης Τσιτσάνης ήταν ένας κανονικός άνθρωπος, με ένα όραμα». Σε αυτό συμφωνεί και ο Μανούσος Μανουσάκης. «Δεν χρειάζεται να μεγαλοποιούμε τα πράγματα» είπε ο σκηνοθέτης. «Ο Βασίλης Τσιτσάνης ήταν ένας άνθρωπος με τις αδυναμίες του, τις δυνάμεις του, την έμπνευσή του, τις καλές στιγμές του. Και έρωτα έκανε με τη γυναίκα του και παιδιά έκανε. Ενας μεγαλοφυής άνθρωπος που μπορεί να ερμηνευθεί από έναν άλλον άνθρωπο».
Στην ταινία, μεταξύ άλλων, ρόλους επίσης κρατούν οι Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, Βασιλική Τρουφάκου, Γιάννης Αϊβάζης, Νίκος Ιωαννίδης, Μιχάλης Αεράκης και σε φιλική συμμετοχή ο έμπειρος Λάκης Κομνηνός.
Μοντελιστές, κομπάρσοι και ιστορική αναβίωση
Οι γερμανοί στρατιώτες που εμφανίζονται στην ταινία είναι μοντελιστές αφιερωμένοι στην ιστορική αναβίωση, η οποία άρχισε το 1976 στην Αμερική και στη δεκαετία του 1980 στην Αγγλία. «Εμείς ξεκινήσαμε έχοντας φάει την πετριά των περιοδικών "Μάχη", "Κράνος", "Δράση"» μας είπε ο κ. Σπυρίδων Κυριακός, ο οποίος πέρυσι στο Αργος, υπό την αιγίδα του δημάρχου Αργους και Μυκηνών κ. Καμπόσου, δημιούργησε το πρώτο σόου ιστορικής αναβίωσης και εφέτος ακολουθεί ένα δεύτερο στις 24-25 Οκτωβρίου.
πότε & πού:
Η ταινία «Ουζερί Τσιτσάνης» είναι προγραμματισμένη να προβληθεί στις αίθουσες το Φθινόπωρο του 2015 σε διανομή Feelgood Entertainment
«Το βιβλίο συνδυάζει μια εποχή που μεταφράζεται από το βλέμμα και τη μουσική του Τσιτσάνη και έναν απαγορευμένο, αβυσσαλέο έρωτα που προσπαθεί να μετατρέψει τη μοίρα του ανθρώπου» μας είπε χαρακτηριστικά ο Μανούσος Μανουσάκης πριν από λίγο καιρό στα πλατό της ταινίας. Ολες οι εσωτερικές σκηνές της «Ουζερί» γυρίζονται στο Σχολείο της Ειρήνης Παππά στην Πειραιώς που αντικαθιστά το ν. 22 της οδού Παύλου Μελά της Θεσσαλονίκης όπου βρισκόταν η Ουζερί.
Καπνίζοντας το ένα τσιγάρο μετά το άλλο ο Μανούσος Μανουσάκης θυμίζει τη γνωστή ιστορία για τη συγγραφή της «Συννεφιασμένης Κυριακής» όπως την είχε πει ο ίδιος ο Βασίλης Τσιτσάνης: «Βγαίνοντας από το ουζερί ένα βράδυ είδε σταγόνες αίματος στον δρόμο, τις ακολούθησε και βρέθηκε μπροστά σε ένα εκτελεσμένο παλικάρι. Εκεί, είπε ο Τσιτσάνης, εμπνεύστηκε τη "Συννεφιασμένη Κυριακή"». Στην ταινία, με την οποία ο Μανουσάκης παλεύει χρόνια, το γεγονός επεκτείνεται με άλλες προσλαμβάνουσες και «με τη "Συννεφιασμένη Κυριακή" ως ραχοκοκαλιά του έργου που ερμηνεύει και ηχοδοτεί τα γεγονότα».
Φορτισμένη Ιστορία
«Με την προϋπόθεση ότι χοντρικά μιλώντας ο ηθοποιός πρέπει να πείσει, εδώ έχουμε να κάνουμε με πολύ σοβαρά ζητήματα γιατί η ιστορική στιγμή της ταινίας είναι εξαιρετικά φορτισμένη» μας είπε ο Χάρης Φραγκούλης. «Δεν έχουν γίνει πολλές ταινίες σχετικές με την ιστορία μας, ακόμη και την πρόσφατη που ακόμη "καίει". Νομίζω ότι πρέπει να συνδεθούμε με αυτή τη μνήμη, όχι ντοκιμαντερίστικα, για να μάθουμε την αλήθεια, αλλά να σκάψουμε αυτή την περιοχή για να συνδεθούμε με κάτι». Ο Φραγκούλης πιστεύει επίσης ότι δυστυχώς πολύς νέος κόσμος δεν έχει επαφή με την ελληνική ιστορία, αν και «όλα τα υπόλοιπα στοιχεία της ταινίας - ο έρωτας, η περιπέτεια, η αντίσταση, το σαμποτάζ - είναι απλές θεματικές που μπορούν να αγγίξουν τον κόσμο». Από την πλευρά της, η Χριστίνα Χειλά, ενώ παραδέχθηκε ότι, αν δεν είχε μπει στη διαδικασία αυτής της ταινίας, θα ήξερε μόνο τα στοιχειώδη και τα προφανή για την εποχή, θεωρεί ότι ακριβώς επειδή «κάποια πράγματα επαναλαμβάνονται, όπως π.χ. ο ρατσισμός ή ο αντισημιτισμός», η ταινία αποκτά επικαιρότητα.
Για τον ηθοποιό και συγγραφέα Αλμπέρτο Εσκενάζυ, ο οποίος μαζί με τη Ρεγγίνα Παντελίδου υποδύονται ένα άλλο ζεύγος Εβραίων της Θεσσαλονίκης, το μεγάλο επίτευγμα του μυθιστορήματος του Γιώργου Σκαμπαρδώνη βρίσκεται στην παράλληλη καταγραφή της πορείας του Βασίλη Τσιτσάνη με το εβραϊκό Ολοκαύτωμα. «Αυτό είναι που δίνει τη δύναμη στο βιβλίο» είπε ο Εσκενάζυ. Θεσσαλονικός και Εβραίος ο ίδιος, ο Αλμπέρτο Εσκενάζυ ένιωσε πολύ περίεργα στα γυρίσματα της Θεσσαλονίκης αναγκασμένος να παίξει μέσα στο ίδιο βαγόνι του τρένου που είχε μεταφέρει τους παππούδες και τις γιαγιάδες του σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Κατοχή. «Δεν γνώρισα ούτε παππού ούτε γιαγιά ούτε θείους» είπε. «Η "Συννεφιασμένη Κυριακή" γράφτηκε πάνω στις κηλίδες του αίματος των Εβραίων και των Αρμενίων. Ο Τσιτσάνης κατά σύμπτωση γεννήθηκε το 1915, την ίδια χρονιά με τη γενοκτονία των Αρμενίων, μετά την οποία έγινε η γενοκτονία των Εβραίων ακριβώς επειδή η πρώτη δεν πήρε μεγάλη διάσταση».
Η συμμετοχή του κόσμου της Θεσσαλονίκης
Ολοι όσοι συμμετείχαν στα γυρίσματα της Θεσσαλονίκης, τα οποία διήρκεσαν περίπου επτά ημέρες σε τέσσερα διαφορετικά σημεία της πόλης (Αγορά, Συναγωγή, σταθμός τρένου και λιμάνι), συμφώνησαν στο ότι η εμπειρία υπήρξε συγκλονιστική, τόσο λόγω της ανατριχιαστικής αναπαράστασης όσο και σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή του ανώνυμου πλήθους. Το σοκ που η Παντελίδου ένιωσε μέσα στο βαγόνι ήταν τόσο μεγάλο που «δεν το χαλάλισα για τον ρόλο, δεν το έδωσα ως ηθοποιός στον Μανούσο» όπως είπε. Οσο για το πλήθος, «όλες τις μέρες οι άνθρωποι ήταν... εκεί!» είπε η Μαρία Καβουκίδου, κόρη του διευθυντή φωτογραφίας Νίκου Καβουκίδη που υποδύεται τη μητέρα της Εστρέας (δίπλα στον Γιάννη Στάνκογλου που υποδύεται τον πατέρα). «Ο κόσμος της Θεσσαλονίκης είναι πιο διψασμένος» πιστεύει ο Χ. Φραγκούλης. «Είναι κόσμος πιο ζωντανός μα και αισιόδοξος εν αντιθέσει προς την Αθήνα, όπου έχει πέσει μια μουργέλα...».
Ερμηνεύοντας έναν θρύλο
«Προσπαθώ να μην το σκέφτομαι» απάντησε χαμογελώντας ο ηθοποιός Ανδρέας Κωνσταντίνου στην ερώτηση αν το φορτίο του ρόλου του Βασίλη Τσιτσάνη είναι βαρύ.«Δεν σκέφτομαι την ιστορία του, δεν σκέφτομαι την εποχή. Οχι βέβαια ότι δεν υπάρχει φόβος, απλώς δεν τον σκέφτομαι. Το μόνο που σκέφτομαι είναι ότι ο Βασίλης Τσιτσάνης ήταν ένας κανονικός άνθρωπος, με ένα όραμα». Σε αυτό συμφωνεί και ο Μανούσος Μανουσάκης. «Δεν χρειάζεται να μεγαλοποιούμε τα πράγματα» είπε ο σκηνοθέτης. «Ο Βασίλης Τσιτσάνης ήταν ένας άνθρωπος με τις αδυναμίες του, τις δυνάμεις του, την έμπνευσή του, τις καλές στιγμές του. Και έρωτα έκανε με τη γυναίκα του και παιδιά έκανε. Ενας μεγαλοφυής άνθρωπος που μπορεί να ερμηνευθεί από έναν άλλον άνθρωπο».
Στην ταινία, μεταξύ άλλων, ρόλους επίσης κρατούν οι Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, Βασιλική Τρουφάκου, Γιάννης Αϊβάζης, Νίκος Ιωαννίδης, Μιχάλης Αεράκης και σε φιλική συμμετοχή ο έμπειρος Λάκης Κομνηνός.
Μοντελιστές, κομπάρσοι και ιστορική αναβίωση
Οι γερμανοί στρατιώτες που εμφανίζονται στην ταινία είναι μοντελιστές αφιερωμένοι στην ιστορική αναβίωση, η οποία άρχισε το 1976 στην Αμερική και στη δεκαετία του 1980 στην Αγγλία. «Εμείς ξεκινήσαμε έχοντας φάει την πετριά των περιοδικών "Μάχη", "Κράνος", "Δράση"» μας είπε ο κ. Σπυρίδων Κυριακός, ο οποίος πέρυσι στο Αργος, υπό την αιγίδα του δημάρχου Αργους και Μυκηνών κ. Καμπόσου, δημιούργησε το πρώτο σόου ιστορικής αναβίωσης και εφέτος ακολουθεί ένα δεύτερο στις 24-25 Οκτωβρίου.
πότε & πού:
Η ταινία «Ουζερί Τσιτσάνης» είναι προγραμματισμένη να προβληθεί στις αίθουσες το Φθινόπωρο του 2015 σε διανομή Feelgood Entertainment
