Του Γ. Στείρη
επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας ΕΚΠΑ
Όλη η Ελλάδα και μεγάλο μέρος της παγκόσμιας κοινής γνώμης αγωνιούν για το αν θα ευδοκιμήσει η διαπραγμάτευση μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και της τρόικα. Η έμφαση έχει δοθεί στο πως θα επιτευχθεί η λύση, ποια θα πρέπει να είναι και πως αυτή θα νομιμοποιηθεί κομματικά και κοινοβουλευτικά. Χωρίς να παραβλέπω την χρονική προτεραιότητα και την σημασία αυτών των ζητημάτων, θεωρώ μείζον το αν και πως θα εφαρμοστεί η όποια λύση προκριθεί, είτε είναι αποτέλεσμα συμφωνίας με την τρόικα είτε ρήξης.
Ο Μέγας Ναπολέων είχε υποστηρίξει ότι η πρώτη αρετή ενός στρατιώτη είναι η αντοχή στην κούραση, ενώ το θάρρος είναι απλώς η δεύτερη αρετή. Δυστυχώς, η ελληνική κοινωνία μοιάζει υπερβολικά κουρασμένη. Ακόμα και στο ευτυχέστερο των ενδεχομένων, τόσο η ελληνική κυβέρνηση και η κρατική μηχανή όσο και οι έλληνες πολίτες δεν μοιάζουν ικανοί να φέρουν εις πέρας τα όποια συμφωνηθέντα.
Η κυβέρνηση προφανέστατα δεν χαρακτηρίζεται από στοχοπροσήλωση, το κοινοβουλευτικό προσωπικό είναι απελπιστικά μέτριο, ο κρατικός μηχανισμός διαλυμένος και ανίκανος να ανταποκριθεί στις υψηλές απαιτήσεις των περιστάσεων, το μεγαλύτερο μέρος του λαού συναισθηματικά ανώριμο, εξαντλημένο ψυχολογικά και έρμαιο ιδεοληψιών. Κάθε απόθεμα δύναμης που είχε απομείνει στην κοινωνία, κάθε υλική και ψυχική εφεδρεία, δαπανήθηκε ασυλλόγιστα τους τελευταίους έξι μήνες, από τη στιγμή που λήφθηκε η απόφαση των πρόωρων εκλογών. Ενδεικτικό σύμπτωμα είναι το ότι σε πολίτευμα αντιπροσωπευτικό, σαν και αυτό που έχουμε, οι βουλευτές και η κυβέρνηση δεν θέλουν να πάρουν την ευθύνη της όποιας απόφασης και ονειρεύονται δημοψηφίσματα ή εκλογές. Κάποιος να τους πει επειγόντως ότι δεν έχουμε άμεση δημοκρατία, δεν βρισκόμαστε στην Αθήνα του 5ου αιώνα. Ο λαός εξέλεξε τους βουλευτές για να σκέφτονται (βουλεύονται) και να αναλαμβάνουν ευθύνες, όχι για να μεταθέτουν τις αρμοδιότητές τους ενώ διατηρούν θέση και προνόμια. Είναι ολοφάνερο ότι όταν τελειώσει η διαπραγμάτευση και παρθεί η όποια απόφαση, τότε δεν θα υπάρχει η παραμικρή ικμάδα, σε οποιοδήποτε επίπεδο, για να υποστηριχθεί και να εφαρμοστεί. Και τότε θα βρεθούμε σε ακόμη χειρότερη θέση. Όπως εύστοχα αναφέρει σε ένα στίχο του ο Πωλ Ελυάρ, σωριαστήκαμε από την οργή μας και η κούραση μας παραμορφώνει.
Η πλειοψηφία της ηγεσίας και των Ελλήνων πολιτών μοιάζουν να επιδιώκουν μια διέξοδο, όποια και αν είναι αυτή. Μια λύτρωση από το άχθος που νιώθουν πάνω τους. Επί δεκαετίες ο ελληνικός λαός και η ηγεσία του ανατράφηκαν πιστεύοντας ότι μπορούν και δικαιούνται να αποτελούν εξαίρεση στην διεθνή πραγματικότητα. Ότι μπορούν να συνδυάζουν τις πλέον αντιφατικές συμπεριφορές χωρίς κανένα κόστος. Όσο ζούσαμε εκτός ΕΕ και ευρώ, χωρίς μέτρο σύγκρισης με τους υπόλοιπους ευρωπαίους, κρύβαμε την γύμνια μας και βολευόμασταν σε μια κατάσταση ανορθολογισμού και υστέρησης. Τώρα, σε μια ΕΕ που τα κριτήρια είναι διαφανή, γνωστά και ίδια για όλους αποδεικνύεται το έλλειμμα μας.
Επιλέξαμε να αναθρέψουμε τις μεταπολιτευτικές γενιές με την Αντιγόνη του Σοφοκλή και όχι με την Απολογία του Σωκράτη ή τον Κρίτωνα, περνώντας το παραφθαρμένο μήνυμα ότι δεν προέχει η υπακοή στους νόμους, αλλά ότι καθένας έχει δικαίωμα να θέτει αρχές υπεράνω των νόμων. Διδάξαμε την ιστορία επιλεκτικά, ως μεμονωμένα επεισόδια, ώστε να πεισθεί η νέα γενιά ότι η παγκόσμια ιστορία κινείται με άξονα την Ελλάδα και ο Έλληνας, όποτε το αποφασίσει, μπορεί να καταφέρει ό,τι θέλει. Αν δεν το επιτύχει, φταίει μονίμως η επέμβαση των κακών ξένων που μας εποφθαλμιούν επειδή είμαστε ο σπουδαιότερος λαός στην ιστορία και ζούμε στο ωραιότερο οικόπεδο του πλανήτη. Υπερθεματίζουμε για ένα θεσμό, αυτό των ΠανελλαδικώνΕξετάσεων, που μαθαίνει τα παιδιά μας να παπαγαλίζουν, να μεταφέρουν δουλικά τις σκέψεις άλλων, να μην σκέφτονται, να μην διαθέτουν κριτικό λόγο. Είμαστε λαός με ελλειμματική αυτογνωσία και ανύπαρκτη ετερογνωσία. Στα σχολεία μας προτιμούμε να διδάσκεται η ποίηση του Τέλου Άγρα αλλά όχι εκείνη του Σαίξπηρ, μαθαίνουμε επιδερμικά τον Πλάτωνα αλλά ούτε λόγος για τον Καντ. Αντί να αξιοποιήσουμε τις ευκαιρίες που απλόχερα μας πρόσφερε η ΕΕ και να ανοιχθούμε στο διεθνές περιβάλλον, βυθιζόμαστε από επιλογή όλο και περισσότερο στον μίζερο επαρχιωτισμό μας. Ένας λαός εθισμένος σε στερεότυπα, τα οποία αναπαράγουν πολιτικοί και δημοσιογράφοι ολημερίς και ολονυχτίς, δεν μπορεί παρά να θεωρεί ότι τον επιβουλεύονται οι κακοί Γερμανοί, ότι θέλουν εκδικητικά να τον τιμωρήσουν οι ξένοι, ότι υπάρχει συνωμοτικό σχέδιο εξόντωσης του ελληνισμού, ότι αν επιλέξουμε το απονενοημένο διάβημα της πτώχευσης θα καταστρέψουμε την υφήλιο, ότι αν φύγουμε από το ευρώ και ακολουθήσουμε άλλους δρόμους, θα βρούμε συμπαράσταση και σε λίγο καιρό θα ανακάμψουμε, σχεδόν μαγικά. Η εκπαίδευση στην άρνηση, στο αντιμνημόνιο, που μαγικά ένωσε δεξιά και αριστερά, είναι το μόνο πολιτικό σχέδιο που καρποφόρησε τα τελευταία έτη, μόνο που οι καρποί του είναι ζιζάνια.
Όποια κατάληξη και αν έχει η διαπραγμάτευση, η πλειοψηφία του ελληνικού λαού και της ηγεσίας του, τη δεδομένη ιστορική στιγμή, δεν θέλει και δεν μπορεί να βαδίσει τον όποιο δρόμο χαραχθεί. Οι σχετικά υγιείς και δυναμικές ομάδες σε όλους τους κοινωνικούς, πολιτικούς και πνευματικούς χώρους αποτελούν μια ηττημένη μειοψηφία. Σπαταλήσαμε το ούτως ή άλλως φτωχό μας κεφάλαιο σε αυτό που ξέρουμε άριστα, τα λόγια, και δεν μας μένει δύναμη για αυτό που υστερούμε, τα έργα.
