Της ΝΙΝΕΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΙΑ
Δύο ακέραιοι απανθρακωμένοι καρποί ελιάς 4 χιλιάδων χρόνων που βρέθηκαν μέσα σε έναν τάφο Μεσαοελλαδικής περιόδου (2000-1650 π.Χ.) στο λόφο της Ασπίδας, στον Προφήτη Ηλία του Αργους, τεκμηριώνουν ότι καλλιεργούνταν ελαιόδενδρα στην ίδια περιοχή από τότε, όπως επίσης ότι καρποί χρησιμοποιούνταν σε τελετουργικές πράξεις.
Χρυσό περίαπτο
Από τις αρχαιολογικές έρευνες των τελευταίων χρόνων μαθαίνουμε ακόμη ότι η σύγχρονη πόλη του Αργους έχει οικοδομηθεί σε ένα βαθμό πάνω από τη μυκηναϊκή πόλη. Για την άγνωστη εν πολλοίς πρώιμη ιστορία του Αργους ξεκινώντας από την πρώτη οργανωμένη κατοίκηση της 2ης χιλιετίας στο λόφο της Ασπίδας ώς την ίδρυση της πόλης-κράτους τον 7ο αι. π.Χ. θα μιλήσει απόψε στις 6 μ.μ. στους Φίλους του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (Τοσίτσα 1) η Αννα Φίλιππα-Touchais, που μαζί με τον G. Touchais ερευνούσαν το λόφο από το 1974-1990 και από το 2005-2011 για λογαριασμό της Γαλλικής Σχολής Αθηνών. Και όπως η ίδια υποστηρίζει «το Αργος μπορεί να μην αναδείχτηκε σε ένα από τα ένδοξα μυκηναϊκά ανακτορικά κέντρα της Αργολίδας, αλλά διάνυσε τελικά μια πορεία πολύ μακρύτερη και αναδείχτηκε σε ένα δρομέα μακρών αποστάσεων».
Η πρώτη οργανωμένη κατοίκηση στο Αργος, φαίνεται πως έγινε στο λόφο της Ασπίδας λίγο μετά τις αρχές της 2ης χιλιετίας όπου συγκεντρώθηκαν ομάδες που ζούσαν σε διάφορα σημεία της σημερινής πόλης. «Ο οικισμός στην κορυφή του λόφου οργανώνεται σταδιακά στη Μεσοελλαδική περίοδο σε μια ισχυρή ακρόπολη με έναν εντυπωσιακό, περικεντρικό αρχιτεκτονικό σχεδιασμό: ένα συγκρότημα από συνεχή ορθογώνια κτήρια, καθώς και ένας εξωτερικός περίβολος περικλείουν τον οικισμό ενισχύοντας την προστασία και προβάλλοντας την ισχύ του. Κατά τις ανασκαφές των κτηρίων του οικισμού βρέθηκε ένα πλούσιο σύνολο κεραμικής που περιλαμβάνει πολλά εισηγμένα αγγεία καθώς και άλλα ευρήματα, μεταξύ των οποίων ένα χρυσό περίαπτο, τα οποία μαρτυρούν τις επαφές του οικισμού με την Κολόνα της Αίγινας αλλά και τη μινωική Κρήτη». Οι τάφοι (κιβωτιόσχημοι, απλοί λάκκοι ή μικρά πιθάρια για τα βρέφη) ήταν εντός του οικισμού. Ηταν φτωχά κτερισμένοι. Εκεί, βρέθηκαν και οι δύο καρποί ελιάς. Στα όρια του οικισμού της Ασπίδας εντοπίστηκαν 18 τάφοι, παιδιών και ενηλίκων. «Αργότερα, στην τελική Μεσοελλαδική περίοδο οι νεκροί πρέπει να θάβονταν στο εκτεταμένο νεκροταφείο που υπήρχε στις Α/ΝΑ υπώρειες του λόφου» σύμφωνα με την αρχαιολόγο.
Η πρώτη οργανωμένη κατοίκηση στο Αργος, φαίνεται πως έγινε στο λόφο της Ασπίδας λίγο μετά τις αρχές της 2ης χιλιετίας όπου συγκεντρώθηκαν ομάδες που ζούσαν σε διάφορα σημεία της σημερινής πόλης. «Ο οικισμός στην κορυφή του λόφου οργανώνεται σταδιακά στη Μεσοελλαδική περίοδο σε μια ισχυρή ακρόπολη με έναν εντυπωσιακό, περικεντρικό αρχιτεκτονικό σχεδιασμό: ένα συγκρότημα από συνεχή ορθογώνια κτήρια, καθώς και ένας εξωτερικός περίβολος περικλείουν τον οικισμό ενισχύοντας την προστασία και προβάλλοντας την ισχύ του. Κατά τις ανασκαφές των κτηρίων του οικισμού βρέθηκε ένα πλούσιο σύνολο κεραμικής που περιλαμβάνει πολλά εισηγμένα αγγεία καθώς και άλλα ευρήματα, μεταξύ των οποίων ένα χρυσό περίαπτο, τα οποία μαρτυρούν τις επαφές του οικισμού με την Κολόνα της Αίγινας αλλά και τη μινωική Κρήτη». Οι τάφοι (κιβωτιόσχημοι, απλοί λάκκοι ή μικρά πιθάρια για τα βρέφη) ήταν εντός του οικισμού. Ηταν φτωχά κτερισμένοι. Εκεί, βρέθηκαν και οι δύο καρποί ελιάς. Στα όρια του οικισμού της Ασπίδας εντοπίστηκαν 18 τάφοι, παιδιών και ενηλίκων. «Αργότερα, στην τελική Μεσοελλαδική περίοδο οι νεκροί πρέπει να θάβονταν στο εκτεταμένο νεκροταφείο που υπήρχε στις Α/ΝΑ υπώρειες του λόφου» σύμφωνα με την αρχαιολόγο.
Χρυσά κοσμήματα
Εν τω μεταξύ τα χαρακτηριστικά του οικισμού προδίδουν την ανερχόμενη ισχύ του. Και ενώ η Μεσοελλαδική περίοδος θεωρείται μια από τις πιο προβληματικές της αιγαιακής προϊστορίας, για το Αργος φαίνεται πως ήταν από τις πιο δημιουργικές.
Στην Υστεροελλαδική ή Μυκηναϊκή περίοδο (1650-1100 π.Χ.) ο οικισμός της Ασπίδας για άγνωστους λόγους εγκαταλείφθηκε. Ισως λόγω της ανάπτυξης των Μυκηνών και της συγκέντρωσης εκεί νέων δυνάμεων. Ετσι, «η κατοίκηση μεταφέρεται στις ανατολικές υπώρειες της Ασπίδας όπου υπήρχε ήδη μια συνοικία από τα τέλη της Μεσοελλαδικής. Ο χαρακτήρας του μυκηναϊκού πολίσματος δεν έχει πλήρως ερευνηθεί επειδή βρίσκεται κάτω από τη σύγχρονη πόλη» επισημαίνει η ανασκαφέας τονίζοντας πως το αρχαίο Αργος «αν και δεν εξελίσσεται σε ανακτορικό κέντρο, ωστόσο αποτελεί μια δυναμική πόλη με σημαντικά κτήρια, αλλά μάλλον δευτερεύουσα σε σχέση με τις Μυκήνες, την Τίρυνθα ή τη Μιδέα».
Στην Υστεροελλαδική ή Μυκηναϊκή περίοδο (1650-1100 π.Χ.) ο οικισμός της Ασπίδας για άγνωστους λόγους εγκαταλείφθηκε. Ισως λόγω της ανάπτυξης των Μυκηνών και της συγκέντρωσης εκεί νέων δυνάμεων. Ετσι, «η κατοίκηση μεταφέρεται στις ανατολικές υπώρειες της Ασπίδας όπου υπήρχε ήδη μια συνοικία από τα τέλη της Μεσοελλαδικής. Ο χαρακτήρας του μυκηναϊκού πολίσματος δεν έχει πλήρως ερευνηθεί επειδή βρίσκεται κάτω από τη σύγχρονη πόλη» επισημαίνει η ανασκαφέας τονίζοντας πως το αρχαίο Αργος «αν και δεν εξελίσσεται σε ανακτορικό κέντρο, ωστόσο αποτελεί μια δυναμική πόλη με σημαντικά κτήρια, αλλά μάλλον δευτερεύουσα σε σχέση με τις Μυκήνες, την Τίρυνθα ή τη Μιδέα».
Αλλάζει και ο χώρος ταφής των νεκρών. Το νέο νεκροταφείο βρίσκεται στη ρεματιά της Δειράδας (ΝΔ υπώρειες της Ασπίδας), όπου εμφανίζονται οι πρώτοι θαλαμωτοί τάφοι, λαξευμένοι στο βράχο, με πολλαπλές ταφές. Τους παλαιότερους 9 τάφους αυτού του νεκροταφείου έφερε στο φως το 1902-3 ο W. Vollgraff. Ηταν μνημειώδεις και πλούσια κτερισμένοι με χρυσά, ελεφάντινα, γυάλινα και χαλκά αντικείμενα εξαιρετικής τέχνης. Το 1954-8 ερευνήθηκαν άλλοι 30 θαλαμωτοί τάφοι από τον J. Deshayes. Τα ευρήματα των πρώτων τάφων (W. Vollgraff) φυλάσσονταν από τις αρχές του 20ού αιώνα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο χωρίς να έχουν μελετηθεί και δημοσιευθεί εκτενώς. Από το 2010, άρχισε ένα πρόγραμμα υπό τη διεύθυνση της Α. Φίλιππα-Τουσέ και του Ν. Παπαδημητρίου, επιμελητή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, για τη λεπτομερή καταγραφή των αντικειμένων (έχει ήδη ολοκληρωθεί) και τη μελέτη της τεχνολογίας τους σε συνεργασία με το Εργαστήριο Αρχαιομετρίας του ΕΚΕΦΕ στο Δημόκριτο.
Πήλινο ειδώλιο
Την επόμενη περίοδο (τέλη 8ου- 7ο αι. π.Χ.) που σημαδεύεται από την κατάρρευση του ανακτορικού συστήματος, πυκνώνει ο πληθυσμός του Αργους και οργανώνεται αρχικά σε οικιστικούς πυρήνες και στη συνέχεια γύρω από ένα αστικό κέντρο. Είναι η εποχή που το Αργος λόγω της αγροτικής ανάπτυξης, της βιοτεχνικής παραγωγής, των πολιτικών και κοινωνικών δεσμών του, αναδεικνύεται σε κέντρο όλης της Αργολίδας.
Εκείνη την εποχή ιδρύονται στο λόφο της Ασπίδας δύο ιερά (του Απόλλωνα στη δυτική πλαγιά και ένα σχεδόν άγνωστο γυναικείας θεότητας Αθηνάς ή Ηρας στην κορυφή του λόφου), γεγονός που αποδεικνύει πως ο λόφος τα τέλη του 8ου αι. π.Χ. αποκτά λατρευτική χρήση έως και την Κλασική περίοδο. Στο άγνωστο ιερό της κορυφής βρέθηκαν μικρογραφικά αγγεία, άφθονα πήλινα ειδώλια, ομοιώματα από στεφάνια ή κουλούρια (πλακούντες), ομοιώματα λουλουδιών και μεταλλικά αναθήματα. «Ανάλογα ιερά ιδρύονται την ίδια περίοδο στην κορυφή του λόφου της Λάρισας αλλά και σε άλλες θέσεις γύρω από το Αργος (Ηραίο, Κουρτάκι, Μαγούλα Κεφαλαρίου)» όπως παρατηρεί η αρχαιολόγος, τα οποία συνδέονται άρρηκτα με τη γένεση της πόλης τους Αργους στα τέλη του 8ου αιώνα.
Εκείνη την εποχή ιδρύονται στο λόφο της Ασπίδας δύο ιερά (του Απόλλωνα στη δυτική πλαγιά και ένα σχεδόν άγνωστο γυναικείας θεότητας Αθηνάς ή Ηρας στην κορυφή του λόφου), γεγονός που αποδεικνύει πως ο λόφος τα τέλη του 8ου αι. π.Χ. αποκτά λατρευτική χρήση έως και την Κλασική περίοδο. Στο άγνωστο ιερό της κορυφής βρέθηκαν μικρογραφικά αγγεία, άφθονα πήλινα ειδώλια, ομοιώματα από στεφάνια ή κουλούρια (πλακούντες), ομοιώματα λουλουδιών και μεταλλικά αναθήματα. «Ανάλογα ιερά ιδρύονται την ίδια περίοδο στην κορυφή του λόφου της Λάρισας αλλά και σε άλλες θέσεις γύρω από το Αργος (Ηραίο, Κουρτάκι, Μαγούλα Κεφαλαρίου)» όπως παρατηρεί η αρχαιολόγος, τα οποία συνδέονται άρρηκτα με τη γένεση της πόλης τους Αργους στα τέλη του 8ου αιώνα.
