Η λέξη Ηλιοστάσιο προέρχεται από το «ήλιος» και το «στέκομαι»/«στάση» επειδή κοντά στα ηλιοστάσια (λίγες ημέρες πριν ή μετά) ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει τη φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια, μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αντιστρέφεται. Έτσι ο Ήλιος φαίνεται να “στέκεται”.
Σύμφωνα με του επιστήμονες θερινό ηλιοστάσιο στο βόρειο ημισφαίριο συμβαίνει όταν ο Βόρειος Πόλος είναι πιο κεκλιμένος προς τον Ήλιο. Αυτή την ημέρα ο άξονας κλίνει 23,4 μοίρες προς το επίπεδο της τροχιάς της Γης και ο ήλιος ανατέλλει στο πιο απομακρυσμένο σημείο της γύρω από τον ανατολικό ορίζοντα έτσι το μεσημέρι ο ήλιος είναι τόσο ψηλά πάνω από τον ορίζοντα με αποτέλεσμα το φως της ημέρας να διαρκεί περισσότερο από ό, τι σε οποιαδήποτε άλλη ημέρα του έτους.
Αντίθετα στο νότιο ημισφαίριο, ο Νότιος Πόλος κλίνει μακριά από τον Ήλιο, οι ακτίνες πέφτουν πιο πλάγια, οι ημέρες έχουν μικρότερη διάρκεια και επικρατεί χειμώνας.
Παλαιότερα, το θερινό ηλιοστάσιο συνέπιπτε με την έναρξη των υψηλών θερμοκρασιών, κάτι που πλέον δεν ισχύει.
Σύμφωνα με του επιστήμονες θερινό ηλιοστάσιο στο βόρειο ημισφαίριο συμβαίνει όταν ο Βόρειος Πόλος είναι πιο κεκλιμένος προς τον Ήλιο. Αυτή την ημέρα ο άξονας κλίνει 23,4 μοίρες προς το επίπεδο της τροχιάς της Γης και ο ήλιος ανατέλλει στο πιο απομακρυσμένο σημείο της γύρω από τον ανατολικό ορίζοντα έτσι το μεσημέρι ο ήλιος είναι τόσο ψηλά πάνω από τον ορίζοντα με αποτέλεσμα το φως της ημέρας να διαρκεί περισσότερο από ό, τι σε οποιαδήποτε άλλη ημέρα του έτους.
Αντίθετα στο νότιο ημισφαίριο, ο Νότιος Πόλος κλίνει μακριά από τον Ήλιο, οι ακτίνες πέφτουν πιο πλάγια, οι ημέρες έχουν μικρότερη διάρκεια και επικρατεί χειμώνας.
Παλαιότερα, το θερινό ηλιοστάσιο συνέπιπτε με την έναρξη των υψηλών θερμοκρασιών, κάτι που πλέον δεν ισχύει.