Για την ελληνική οικονομία η αφύπνιση του πολιτιστικού τομέα ως παραγωγικής πηγής και «προσοδοφόρου αγαθού» είναι ένα στοίχημα. Οι τρέχουσες ανάγκες δε, καθιστούν επιτακτική ανάγκη την αναπτυξιακή του πλευρά και τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας με την εκπόνηση σχεδίου αξιοποίησης, ανάδειξης και προβολής του εγχώριου πολιτιστικού κεφαλαίου και των υποδομών. Εξάλλου ως σήμερα η προσέγγιση στον πολιτισμό απέχει από την οικονομική διάσταση και την έννοια της «αγοράς».
Τα έσοδα του τομέα κυμαίνονται στα 40 εκατ. ευρώ, όμως θα μπορούσαν να φθάσουν και τα 300 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με μελέτη της εταιρείας McKinsey «Σχεδιασμός Στρατηγικής του ΤΑΠΑ με στόχο την προβολή και αξιοποίηση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς», η οποία εκπονήθηκε και υποβλήθηκε πριν από τρία χρόνια στο υπουργείο Πολιτισμού.
Το στοίχημα
«Η ορθή αξιοποίηση πολιτιστικής κληρονομιάς μπορεί να τροφοδοτήσει τον πολιτισμό» λέει ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού κ. Νίκος Ξυδάκης. «Το στοίχημα είναι να γίνει ο πολιτισμός παραγωγική μηχανή» τονίζει και προσθέτει ότι «ο πολιτισμός μπορεί να δώσει πολλές δουλειές».
Ενας άμεσος στόχος είναι η πιλοτική εφαρμογή του συστήματος ηλεκτρονικών εισιτηρίων με χορηγικούς πόρους, διαδικασία που προωθεί το υπουργείο στους πρώτους επτά αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας (Ακρόπολη, Ολυμπιείο, Αρχαία Αγορά, Βιβλιοθήκη Αδριανού, Ρωμαϊκή Αγορά, Κεραμεικός, Θέατρο Διονύσου). Σύμφωνα με πληροφορίες ο πρώτος μειοδοτικός διαγωνισμός κηρύχθηκε άγονος λόγω χαμηλής προσέλευσης.
Στην Ελλάδα τα εισιτήρια των αρχαιολογικών χώρων και μουσείων συνεισφέρουν το 86% των εσόδων, έναντι περίπου 30% σε χώρες του εξωτερικού, λόγω μη ανάπτυξης άλλων πηγών εσόδων, όπως χορηγικών πακέτων, υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας, πακέτων συνδρομών/μελών. Επίσης δεν υπάρχει επίσημο μέσο προβολής της πολιτιστικής κληρονομιάς.
«Υπάρχει μια πολιτιστική κληρονομιά η οποία μπορεί να επιφέρει άμεση παραγωγή πλούτου» και τη διαχειρίζεται το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων (ΤΑΠΑ), υπογραμμίζει ο αναπληρωτής υπουργός, επισημαίνοντας δράσεις που δρομολογεί προς την κατεύθυνση αυτή.
Ο ίδιος αναφέρεται στον κύκλο εργασιών του ΤΑΠΑ, ο οποίος υπολογίζεται στα 70 εκατ. ευρώ. Από αυτά, τα 57 εκατ. ευρώ είναι από πωλήσεις στα πωλητήρια. «Ομως στο ΤΑΠΑ δεν υπάρχει ούτε ένας λογιστής» σημειώνει. Γι’ αυτό και η αξιοποίηση των πωλητέων ειδών, που αποτελεί branding για την ελληνική πολιτιστική κληρονομιά, είναι στις πρώτες προτεραιότητες του νέου διοικητικού συμβουλίου του ΤΑΠΑ. Ενώ και η διαδικασία προμηθειών «είναι πολύ γραφειοκρατική και αποτρεπτική για να γεμίσουν τα πωλητήρια» συμπληρώνει, εστιάζοντας και στα αναψυκτήρια.
Σημαντικό ρόλο στην αναπτυξιακή πτυχή του πολιτισμού έχει η Δημιουργική (Πορτοκαλί) Οικονομία, για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών που βασίζονται στη γνώση, στην καινοτομία και στον πολιτισμό. Ενώ ο κ. Ξυδάκης δίνει έμφαση και στη διάθεση χώρων και δημοσιότητας σε καλλιτεχνικές ομάδες.
Εν τω μεταξύ, στο πλαίσιο του νέου ΕΣΠΑ 2014-2020, τον Οκτώβριο θα εξειδικευθούν οι δράσεις για το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (ΠΕΠ), καθώς υπάρχουν διαθέσιμα οκτώ εκατ. ευρώ για τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου. Στόχος είναι τα κονδύλια αυτά να διατεθούν με διασπορά στα νησιά και ήδη το υπουργείο έχει συμφωνήσει κάποιες δράσεις με τον Δήμο Θήρας.
«Ολοι οι λαοί θέλουν να περάσουν από τα πιο σημαντικά αρχαιολογικά μνημεία» λέει ο διευθύνων σύμβουλος του Kentavros Travel και μέλος της Γενικής Πανελλαδικής Ομοσπονδίας Επιχειρήσεων Τουρισμού (ΓΕΠΟΕΤ) κ. Μάριος Τριβυζάς, προσθέτοντας ότι αυτό που διαφέρει ανά χώρα προέλευσης είναι «το είδος της ξενάγησης που επιθυμούν. Είναι σαφώς ενισχυμένο το ενδιαφέρον όσων έρχονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα για να πάνε στην Ακρόπολη. Το 50% αυτών θα επισκεφθούν και το Μουσείο της Ακρόπολης» εκτιμά.
«Πάνω από το 50% των εισερχόμενων τουριστών διαλέγουν πενθήμερες εκδρομές σε πολιτιστικά μνημεία» που περιλαμβάνουν την κλασική Ελλάδα και τα Μετέωρα, περνώντας από Ολυμπία, Δελφούς, την Αργολίδα (Ναύπλιο, Μυκήνες) και Καλαμπάκα, λέει. Ο ίδιος αναφέρεται στους 10.000 πελάτες που έρχονται κάθε χρόνο κυρίως από ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία και Κίνα, οι οποίοι από τις εννιά – δέκα ημέρες διαμονής τους στην Ελλάδα, αφιερώνουν τις μισές σε περιήγηση και πολιτισμό. «Συγκινούνται πολύ από την αρχαία ελληνική Ιστορία» συμπληρώνει ο κ. Τριβυζάς.
Στην αύξηση της επισκεψιμότητας στους αρχαιολογικούς χώρους συμβάλλουν τα διευρυμένα ωράρια των μουσείων. Ωστόσο, ο ίδιος επισημαίνει την ανάγκη η μετάβαση από το χειμερινό στο θερινό ωράριο να γίνεται νωρίτερα από τον Μάιο.
Κινηματογράφηση
Αναφερόμενος σε παραδείγματα του εξωτερικού, ο ίδιος σημειώνει το μεγάλο μερίδιο στα έσοδα από τον πολιτισμό, από τις κινηματογραφήσεις αρχαιολογικών χώρων. Αντίθετα, όσον αφορά την Ελλάδα επισημαίνει τη γραφειοκρατία, λέγοντας ότι «καθυστερούν πολύ οι απαντήσεις στα αιτήματα, ενώ δεν είναι πάντα σταθερές με βάση ένα πλαίσιο».
Για το θέμα αυτό της κινηματογράφησης σε αρχαιολογικούς χώρους ο κ. Ξυδάκης δηλώνει ότι είναι έτοιμη νομοθετική ρύθμιση και θα προωθηθεί ανάλογα με τη θερινή λειτουργία της Βουλής. Σύμφωνα με αυτή, τα περισσότερα αιτήματα θα κατατίθενται και θα αξιολογούνται από τις κατά τόπους Εφορείες Αρχαιοτήτων, αντί του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ). Εξαίρεση θα αποτελούν υψηλής σημασίας αρχαιολογικοί χώροι, μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς της Unesco. Μάλιστα, θα προβλέπεται συγκεκριμένο χρονικό διάστημα για να δοθεί απάντηση.
Εχοντας μόλις κλείσει έξι χρόνια λειτουργίας το Μουσείο της Ακρόπολης αποτελεί ένα επιτυχημένο πείραμα. «Παρά τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση ο αριθμός των επισκεπτών του Μουσείου όχι μόνο δεν μειώθηκε αλλά αυξήθηκε κατά 12% τους πέντε πρώτους μήνες του 2015, σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι. Ασφαλώς σημαντικό ρόλο έπαιξε η γενική αύξηση του τουρισμού στη χώρα αλλά και οι συνεχώς βελτιούμενες υπηρεσίες του Μουσείου» τονίζει ο πρόεδρος του Μουσείου της Ακρόπολης, καθηγητής κ. Δημήτριος Παντερμαλής. Για να δημιουργηθεί ενδιαφέρον για σημαντικούς τόπους της χώρας αλλά και για τη συντήρηση, παρουσίαση των έργων, το Μουσείο καθιερώνει σειρά εκθέσεων από την ελληνική περιφέρεια, ξεκινώντας από τη Σαμοθράκη.
Σύμφωνα με τα στοιχεία επισκεψιμότητας του Μουσείου της Ακρόπολης, το διάστημα 2014-2015 υποδέχθηκε 1.460.135 επισκέπτες, από τους οποίους 73% μεμονωμένοι (1.065.868) και 27% σε ομάδες (394.267). Μεταξύ των επισκεπτών, ποσοστό 42% (406.190) ήταν Ελληνες, ενώ 13% (129.001) από ΗΠΑ, 7% (67.002) Γάλλοι, 5% (49.604) Βρετανοί, 4% (39.510) Ιταλοί, 3% (30.719) Γερμανοί, 3% (27.570) Ισπανοί, 3% (25.199) Αυστραλοί, 2% Καναδοί (18.800) και 1% (14.665) Ρώσοι.
«Η ορθή αξιοποίηση πολιτιστικής κληρονομιάς μπορεί να τροφοδοτήσει τον πολιτισμό» λέει ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού κ. Νίκος Ξυδάκης. «Το στοίχημα είναι να γίνει ο πολιτισμός παραγωγική μηχανή» τονίζει και προσθέτει ότι «ο πολιτισμός μπορεί να δώσει πολλές δουλειές».
Ενας άμεσος στόχος είναι η πιλοτική εφαρμογή του συστήματος ηλεκτρονικών εισιτηρίων με χορηγικούς πόρους, διαδικασία που προωθεί το υπουργείο στους πρώτους επτά αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας (Ακρόπολη, Ολυμπιείο, Αρχαία Αγορά, Βιβλιοθήκη Αδριανού, Ρωμαϊκή Αγορά, Κεραμεικός, Θέατρο Διονύσου). Σύμφωνα με πληροφορίες ο πρώτος μειοδοτικός διαγωνισμός κηρύχθηκε άγονος λόγω χαμηλής προσέλευσης.
Στην Ελλάδα τα εισιτήρια των αρχαιολογικών χώρων και μουσείων συνεισφέρουν το 86% των εσόδων, έναντι περίπου 30% σε χώρες του εξωτερικού, λόγω μη ανάπτυξης άλλων πηγών εσόδων, όπως χορηγικών πακέτων, υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας, πακέτων συνδρομών/μελών. Επίσης δεν υπάρχει επίσημο μέσο προβολής της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ούτε ένας λογιστής
«Υπάρχει μια πολιτιστική κληρονομιά η οποία μπορεί να επιφέρει άμεση παραγωγή πλούτου» και τη διαχειρίζεται το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων (ΤΑΠΑ), υπογραμμίζει ο αναπληρωτής υπουργός, επισημαίνοντας δράσεις που δρομολογεί προς την κατεύθυνση αυτή.
Ο ίδιος αναφέρεται στον κύκλο εργασιών του ΤΑΠΑ, ο οποίος υπολογίζεται στα 70 εκατ. ευρώ. Από αυτά, τα 57 εκατ. ευρώ είναι από πωλήσεις στα πωλητήρια. «Ομως στο ΤΑΠΑ δεν υπάρχει ούτε ένας λογιστής» σημειώνει. Γι’ αυτό και η αξιοποίηση των πωλητέων ειδών, που αποτελεί branding για την ελληνική πολιτιστική κληρονομιά, είναι στις πρώτες προτεραιότητες του νέου διοικητικού συμβουλίου του ΤΑΠΑ. Ενώ και η διαδικασία προμηθειών «είναι πολύ γραφειοκρατική και αποτρεπτική για να γεμίσουν τα πωλητήρια» συμπληρώνει, εστιάζοντας και στα αναψυκτήρια.
Διάθεση χώρων
Σημαντικό ρόλο στην αναπτυξιακή πτυχή του πολιτισμού έχει η Δημιουργική (Πορτοκαλί) Οικονομία, για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών που βασίζονται στη γνώση, στην καινοτομία και στον πολιτισμό. Ενώ ο κ. Ξυδάκης δίνει έμφαση και στη διάθεση χώρων και δημοσιότητας σε καλλιτεχνικές ομάδες.
Εν τω μεταξύ, στο πλαίσιο του νέου ΕΣΠΑ 2014-2020, τον Οκτώβριο θα εξειδικευθούν οι δράσεις για το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (ΠΕΠ), καθώς υπάρχουν διαθέσιμα οκτώ εκατ. ευρώ για τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου. Στόχος είναι τα κονδύλια αυτά να διατεθούν με διασπορά στα νησιά και ήδη το υπουργείο έχει συμφωνήσει κάποιες δράσεις με τον Δήμο Θήρας.
«Ολοι οι λαοί θέλουν να περάσουν από τα πιο σημαντικά αρχαιολογικά μνημεία» λέει ο διευθύνων σύμβουλος του Kentavros Travel και μέλος της Γενικής Πανελλαδικής Ομοσπονδίας Επιχειρήσεων Τουρισμού (ΓΕΠΟΕΤ) κ. Μάριος Τριβυζάς, προσθέτοντας ότι αυτό που διαφέρει ανά χώρα προέλευσης είναι «το είδος της ξενάγησης που επιθυμούν. Είναι σαφώς ενισχυμένο το ενδιαφέρον όσων έρχονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα για να πάνε στην Ακρόπολη. Το 50% αυτών θα επισκεφθούν και το Μουσείο της Ακρόπολης» εκτιμά.
«Πάνω από το 50% των εισερχόμενων τουριστών διαλέγουν πενθήμερες εκδρομές σε πολιτιστικά μνημεία» που περιλαμβάνουν την κλασική Ελλάδα και τα Μετέωρα, περνώντας από Ολυμπία, Δελφούς, την Αργολίδα (Ναύπλιο, Μυκήνες) και Καλαμπάκα, λέει. Ο ίδιος αναφέρεται στους 10.000 πελάτες που έρχονται κάθε χρόνο κυρίως από ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία και Κίνα, οι οποίοι από τις εννιά – δέκα ημέρες διαμονής τους στην Ελλάδα, αφιερώνουν τις μισές σε περιήγηση και πολιτισμό. «Συγκινούνται πολύ από την αρχαία ελληνική Ιστορία» συμπληρώνει ο κ. Τριβυζάς.
Στην αύξηση της επισκεψιμότητας στους αρχαιολογικούς χώρους συμβάλλουν τα διευρυμένα ωράρια των μουσείων. Ωστόσο, ο ίδιος επισημαίνει την ανάγκη η μετάβαση από το χειμερινό στο θερινό ωράριο να γίνεται νωρίτερα από τον Μάιο.
Κινηματογράφηση
Αναφερόμενος σε παραδείγματα του εξωτερικού, ο ίδιος σημειώνει το μεγάλο μερίδιο στα έσοδα από τον πολιτισμό, από τις κινηματογραφήσεις αρχαιολογικών χώρων. Αντίθετα, όσον αφορά την Ελλάδα επισημαίνει τη γραφειοκρατία, λέγοντας ότι «καθυστερούν πολύ οι απαντήσεις στα αιτήματα, ενώ δεν είναι πάντα σταθερές με βάση ένα πλαίσιο».
Για το θέμα αυτό της κινηματογράφησης σε αρχαιολογικούς χώρους ο κ. Ξυδάκης δηλώνει ότι είναι έτοιμη νομοθετική ρύθμιση και θα προωθηθεί ανάλογα με τη θερινή λειτουργία της Βουλής. Σύμφωνα με αυτή, τα περισσότερα αιτήματα θα κατατίθενται και θα αξιολογούνται από τις κατά τόπους Εφορείες Αρχαιοτήτων, αντί του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ). Εξαίρεση θα αποτελούν υψηλής σημασίας αρχαιολογικοί χώροι, μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς της Unesco. Μάλιστα, θα προβλέπεται συγκεκριμένο χρονικό διάστημα για να δοθεί απάντηση.
Το επιτυχημένο πείραμα στο Μουσείο της Ακρόπολης
Εχοντας μόλις κλείσει έξι χρόνια λειτουργίας το Μουσείο της Ακρόπολης αποτελεί ένα επιτυχημένο πείραμα. «Παρά τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση ο αριθμός των επισκεπτών του Μουσείου όχι μόνο δεν μειώθηκε αλλά αυξήθηκε κατά 12% τους πέντε πρώτους μήνες του 2015, σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι. Ασφαλώς σημαντικό ρόλο έπαιξε η γενική αύξηση του τουρισμού στη χώρα αλλά και οι συνεχώς βελτιούμενες υπηρεσίες του Μουσείου» τονίζει ο πρόεδρος του Μουσείου της Ακρόπολης, καθηγητής κ. Δημήτριος Παντερμαλής. Για να δημιουργηθεί ενδιαφέρον για σημαντικούς τόπους της χώρας αλλά και για τη συντήρηση, παρουσίαση των έργων, το Μουσείο καθιερώνει σειρά εκθέσεων από την ελληνική περιφέρεια, ξεκινώντας από τη Σαμοθράκη.
Σύμφωνα με τα στοιχεία επισκεψιμότητας του Μουσείου της Ακρόπολης, το διάστημα 2014-2015 υποδέχθηκε 1.460.135 επισκέπτες, από τους οποίους 73% μεμονωμένοι (1.065.868) και 27% σε ομάδες (394.267). Μεταξύ των επισκεπτών, ποσοστό 42% (406.190) ήταν Ελληνες, ενώ 13% (129.001) από ΗΠΑ, 7% (67.002) Γάλλοι, 5% (49.604) Βρετανοί, 4% (39.510) Ιταλοί, 3% (30.719) Γερμανοί, 3% (27.570) Ισπανοί, 3% (25.199) Αυστραλοί, 2% Καναδοί (18.800) και 1% (14.665) Ρώσοι.
