Του Γαβριήλ Μπομπέτση
Είμαστε ή δεν είμαστε άραγε ο εαυτός μας; Ένα ερώτημα άκρως επίκαιρο σε μία εποχή που η ομοιομορφία έχει καταντήσει συνώνυμο της προοδευτικότητας. Όπως και να ‘χει η απάντηση αφορά στον καθένα προσωπικά.
Μία ματιά γύρω μας δείχνει πως η κοινωνίας μας «προτείνει» ως στάση ζωής τον κομφορμισμό. Τη συμμόρφωση, δηλαδή, με τις αντιλήψεις και τις συνήθειες της ομάδας, της κοινωνίας όπου ανήκουμε. Πότε, όμως, η συμμόρφωση αυτή θεωρείται αρνητική; Όταν οι αντιλήψεις κι οι συνήθειες της ομάδας, της κοινωνίας δεν μας εκφράζουν, όταν μας επιβάλλονται – τις περισσότερες φορές – έμμεσα. Κι η επιβολή αυτή έχει να κάνει με όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής, από την ομιλία ως το φαγητό, το ντύσιμο, τον καλλωπισμό, τη διασκέδαση…
Συχνότερα θύματα του κομφορμισμού είναι οι νέοι, και κυρίως οι έφηβοι. Κι αυτό, διότι οι νέοι, οι έφηβοι είναι εκείνοι που συχνότερα περνούν τη λεγόμενη «κρίση ταυτότητας». Απέξω απέξω η «κρίση» αυτή έχει να κάνει με το εξής δίλημμα: «ποιος είμαι;» και «ποιος πρέπει να είμαι;». Έτσι στην προσπάθεια τους να κάνουν φιλίες(κάτι απόλυτα φυσιολογικό ιδιαίτερα σ’ αυτήν την ηλικία!) – έστω κι ασυναίσθητα – ενδέχεται να υποκύψουν στον κομφορμισμό και τελικά να υιοθετήσουν το «ποιος πρέπει να είμαι».
Γιατί, όμως, κάποιος να φτάσει στο σημείο να απαρνηθεί τα ιδανικά του, τις απόψεις του, τις συνήθειές του; Οι λόγοι είναι αρκετοί και αλληλένδετοι. Η επιθυμία κυρίως των νέων να ενταχθούν σε κάποια ομάδα, να έχουν ένα μεγάλο κύκλο φίλων, να απολαμβάνουν την εκτίμηση, την αναγνώριση των συνομηλίκων αλλά και ο φόβος να μην τους δαχτυλοδείχνουν οι τελευταίοι μπορούν «κάλλιστα» να οδηγήσουν στον κομφορμισμό.
Ο κομφορμισμός δεν είναι εντούτοις ανώδυνος. Σταδιακά μπορεί να οδηγήσει στην αλλοτρίωση, στην αποξένωση, με άλλα λόγια, του ανθρώπου από τον ίδιο τον εαυτό του σίγουρα κάτι το φρικτό. Ο άνθρωπος μπορεί, ακόμη, να γίνει μία θλιμμένη και διχασμένη προσωπικότητα. Μια προσωπικότητα που παλεύει εσωτερικά ανάμεσα στο «εἴναι» και στο «φαίνεσθαι». Ένας τέτοιος άνθρωπος δεν είναι συνήθως πραγματικά ευτυχισμένος. Είναι ένας ακόμη «κλώνος» που έχει αναπαράγει η κοινωνία, ένας άνθρωπος που έχει χάσει το δικαίωμα στη διαφορετικότητα.
Η κοινωνία μας προτείνει λοιπόν τον κομφορμισμό. Εμείς τι αντιπροτείνουμε; Με μία λέξη την αντίσταση. Την αντίσταση στο ρεύμα της κοινωνίας, της εποχής. Είναι πραγματικά ωραίο να είμαστε ο εαυτός μας. Να μην προσποιούμε, δηλαδή, αλλά να δείχνουμε προς τα έξω αλλά ίσως και προς τα μέσα αυτό που όντως είμαστε. Όχι μόνο όταν είμαστε μόνοι μας αλλά κι όταν είμαστε με παρέα να συμπεριφερόμαστε δίχως να μας νοιάζει τι θα πουν οι άλλοι. Αυτό δε λέγεται εγωισμός. Λέγεται ηρωισμός. Μπορεί να ακούγεται εύκολο στα λόγια, μα στην πράξη είναι απ’ ότι φαίνεται δύσκολο.
Πώς, ωστόσο, μπορούμε να είμαστε ο εαυτός μας; Κυρίως με το αν τα ‘χουμε βρει με τον ίδιο μας τον εαυτό. Κι αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να κομπάζουμε για την προσωπικότητα που έχουμε χτίσει. Σημαίνει πως έχουμε αυτογνωσία, πως ξέρουμε – όσο είναι δυνατόν – ποια είναι τα καλά και ποια τα αρνητικά στοιχεία του χαρακτήρα μας. Τ’ αρνητικά στοιχεία του χαρακτήρα του εννοείται πως όποιος θέλει προσπαθεί να τα διορθώσει.
Κλείνοντας έρχεται ο Oscar Wilde να μας πει: «Να είσαι ο εαυτός σου, όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι».
