«Στις 7 Οκτωβρίου του 1944, ημέρα Σάββατο, οι Γερμανοί επιχείρησαν να απομακρύνουν επιπλέον 200 άνδρες (Έλληνες και Ούγγρους) που είχαν ήδη επιλεγεί για εξόντωση. Ήταν περίπου 14.30 το μεσημέρι, όταν μια ομάδα των Ες-Ες έφτασε με ονομαστικούς καταλόγους για τη δεύτερη διαλογή […] Όταν άρχισαν να εκφωνούν τα ονόματα των Ελλήνων, κανείς δεν απάντησε. Σε κάποια στιγμή μια φωνή (πιθανόν του Ιωσήφ Βαρούχ) στα ελληνικά: ‘θα γίνει ή όχι το ντου που λέγαμε;’ Αμέσως όρμησαν στους Γερμανούς φρουρούς, τους αφόπλισαν και οχυρώθηκαν μέσα στο κρεματόριο ΙΙΙ με τα λίγα όπλα που διέθεταν, αναμένοντας από τους συντρόφους τους να κινηθούν. Δυστυχώς, αν και μυημένοι στο σχέδιο της εξέγερσης, οι άνδρες στα άλλα κρεματόρια δεν κινήθηκαν [..]. Μέσα σε ελάχιστη ώρα, ισχυρές δυνάμεις της φρουράς με πολυβόλα και σκυλιά περικύκλωσαν την περιοχή και ξεκίνησε μια ηρωική αλλά απελπιστικά άνιση μάχη. […]
Από τους 300 Έλληνες Εβραίους που πήραν μέρος στην εξέγερση, επέζησαν μόνο οι 26. Οι περισσότεροι έπεσαν ηρωικά κάτω από τη βροχή σφαιρών, ενώ οι υπόλοιποι που παραδόθηκαν εκτελέστηκαν επί τόπου, όπως ο Μωύς Ααρών, ο Ιακώβ (Βίκο) Μπρούδο, ο Ισαάκ Βαρούχ (ανήκαν στο κρεματόριο IV) και ο Σαμ Καράσσο..
Όσοι Έλληνες Εβραίοι από τα άλλα κρεματόρια και το γειτονικό Kanada παρακολουθούσαν τα γεγονότα, ανήμποροι να αντιδράσουν, θυμούνται πως μέσα στους κρότους και τα ουρλιαχτά ακούγονταν ο ελληνικός Εθνικός Ύμνος.
Μπορεί η εξέγερση εκείνη να απέτυχε- αν και ποτέ δεν διαλευκάνθηκε από ποιον προδόθηκε- αλλά, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει μαρτυρία του διασωθέντα Μαρσέλ Νατζαρή: ‘Eστω και διά ολίγα λεπτά ευρέθησαν ελεύθεροι’».
[Απόσπασμα από το βιβλίο της Φωτεινής Τομαή, προϊσταμένης της Υπηρεσίας Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του Υπουργείου Εξωτερικών, «Ελληνες στο Άουσβιτς-Μπιρκενάου», εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2009 (κλικ εδώ).
Πολύ λίγες πληροφορίες και στοιχεία θα βρει όποιος ψάξει την άγνωστη αυτή ιστορία. Εκτός από το βιβλίο της Φωτεινής Τομαή, το οποίο όμως ελέγχεται σε μεγάλο βαθμό για τις ανακρίβειες και τις υπερβολές του, ο Σπύρος Κουζινόπουλος έχει αφιερώσει ένα ολιγοσέλιδο υποκεφάλαιο στο βιβλίο του «Υπόθεση Αλόις Μπρούνερ», εκδόσεις Ιανός, Θεσσαλονίκη, 2005 (κλικ εδώ) και ορισμένα στοιχεία για τους Εβραίους κρατούμενους Sonderkommando υπάρχουν στο βιβλίο του Σλόμο Βενέτσια με τίτλο «Sonderkommando», εκδόσεις Πατάκη, 2008 (κλικ εδώ).
Τα ονόματα 60 περίπου συμμετεχόντων:
Maurice Aron
Baruch Baruch (born in Arta in 1915)
Isaac Barouch
Iosif Barouch (born in Corfu)
Aaron Barzilai
Daniel Bennahmias
Matys Bitali (born in Arta in 1913)
Jacob Broudo
Henri Nehama Capon
Lean Cohen
Raoul Djahon (born in Thessaloniki in 1919)
Alberta Moissi Errera (born in Larissa)
Dario Gabai
Albert Gani (born in Preveza in 1916)
Joseph Gani (born in Preveza in 1926)
Moise Gani (born in Preveza in 1913)
Pepo Gani (born in Preveza)
Albert Jachon
Haim Cohen
Joseph Levy
Samuel Levi (born in Ioannina in 1906)
Sabetay Levis (born in Constantinople in 1910)
Mois Levy (born in Constantinople in 1914)
Michael Matsas (born in Corfu in 1909)
Elia Mazza (born in Ioannina in 1902)
Menasche (born in Xanthi in 1908)
Mechoulam Eliezer (born in Xanthi in 1908)
Abroum Meli (born in Kavala in 1902)
Haim Misan (born in Arta in 1922)
Moissis Misan (born in Arta in 1924)
Albertos Misrachi (born in Chios in 1910)
Mois Misrahis (born in Chios in 1911)
Moissis Negrin (born in Ioannina in 1909)
Dani Marc Nachmias
Yossif Namer (born in Athens in 1924)
Marcel Nadjary (born in Thessaloniki in 1917)
Eugen Nakamoulis (born in Constantinople in 1904)
David Persiadis
Salomone Pinhas (born in Thessaloniki in 1924)
Isaac Samuel Rousso
Erikos Sevillias
Selomo brothers
Moissis Serris (born in Ioannina in 1919)
Samuel Sidis (born in Trikala in 1904)
Isaac Soussis (born in Arta in 1902)
Jacques Soussis (born in Athens in 1909)
Moissis Sabbetai (born in Arta in 1909)
Giosepos Sabas (born in Arta in 1912)
Pesos Sabas (born in Arta in 1912)
Savas Sabetai (born in Trikala in 1911)
Albert Salvado
Alberto Tzachon
Joseph Varouh (born in Corfu in 1910)
Hugo Barouh Venezia
Isaak Venezia
Mois Venezia (born in Thessaloniki in 1921)
Salomone (Shlomo) Venezia (born in Thessaloniki in 1923)
Menahem Zakar (born in Patras in 1918)
Yozef Zakar (born in Arta in 1924)
Βασιλική Μετατρούλουxyzcontagion.wordpress.com
