Του Χρυσοβαλάντη Μπούτσικου
Εδώ και λίγο καιρό σε ένα μπαλκόνι στο Ναύπλιο φιγουράρει ένα ξύλινο ποδήλατο. Ασφαλώς, ενδέχεται να μην είναι το πρώτο ξύλινο ποδήλατο που βλέπετε – ειλικρινά σας εύχομαι να μην είναι ούτε και το τελευταίο σας! Είναι όμως ένα ξύλινο ποδήλατο που κατασκευάστηκε από κάποιον με μετριοφροσύνη τόση, ώστε να μην ομολογεί πως ο «ερασιτεχνισμός» του συγκατοικεί με προδιαγραφές επαγγελματικού επιπέδου.
Αλλά ας αφήσουμε την ηθική διάσταση που κρύβεται πίσω από τη σκιά του ξύλινου ποδηλάτου μας. Κι ας έρθουμε να μιλήσουμε για ό,τι περιλούζει αυτάρεσκα το αργολικό φως. Ο Νίκος δεν είναι ξυλουργός αλλά από τότε (1996) που τον γνώρισα, διατεινόταν με συγκίνηση πως ήθελε να γίνει. Πάντα θυμάμαι να μου περιγράφει με ποιητικά φορτισμένο λόγο και με ένα σωρό πρωτόγνωρες χειρονομίες της γλώσσας του σώματος πως θα ήθελε πολύ να του δοθεί η ευκαιρία να ασχοληθεί συστηματικά με την τέχνη του ξύλου. Τελικά, για λόγους που ποτέ δεν κατοικούν στα παραμύθια, ο Νίκος δεν έγινε ένας εμπνευσμένος ξυλουργός αλλά ένας αφοσιωμένος εκπαιδευτικός. Από τα τέλη του 20ού αιώνα εργάζεται στην ιδιωτική εκπαίδευση – ειλικρινά δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω για πόσους αιώνες σχεδιάζει ακόμα να θητεύσει… Τουλάχιστον, μπορώ να του ευχηθώ να βρει κάποτε την ευκαιρία να επεξεργαστεί ευρέως το ξύλο με την ίδια ευαισθησία που διαχειρίζεται τις ανθρώπινες ψυχές μέσα κι έξω από τις αίθουσες διδασκαλίας.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που θαυματούργησε ξύνοντας ροκανίδια. Κατά το πρόσφατο παρελθόν πειραματιζόταν με ξύλινες προσωπογραφίες αγαπημένων του προσώπων και ήδη οι τοίχοι του σπιτιού του είναι γεμάτοι με συμβολικά προσωπογραφικά σύννεφα. Στο μπαλκόνι, απέναντι από το ποδήλατο που βλέπετε, δεσπόζει μια φιλόξενη ξύλινη πολυθρόνα, από αυτές που βλέπεις και αρχίζεις να αμφιβάλλεις, γιατί δεν είσαι σίγουρος αν τέτοια πολυθρόνα πρωτοείδες στο παραμύθι της Χιονάτης ή αυτό της Σταχτοπούτας. Ο μικρός μου γιος ήδη κρατάει στα χέρια του ένα χειροποίητο ξύλινο σπαθί και τα απογεύματα ζει τον δικό του μύθο καβαλώντας τη ράχη τού καναπέ, στον οποίο εμείς οι μεγάλοι δυσκολευόμαστε να αναγνωρίσουμε το άσπρο του άλογο. Και σε λίγο καιρό, όταν θα επισκεφτούμε τον Νίκο στο σπίτι του, μάλλον θα σβερκοκολληθούμε, καθώς θα προσπαθούμε να καμαρώσουμε το περίτεχνο φωτιστικό που ετοιμάζει.
Για το ποδήλατο άρχισε να μελετά εγχειρίδια κατασκευής από την περασμένη άνοιξη. Δούλεψε θεωρητικά αρκετές από τις τεχνικές λεπτομέρειες του σκελετού, «έγινε ο στενός κορσές» ενός φίλου του που ασχολείται επαγγελματικά με την επισκευή ποδηλάτων, προμηθεύτηκε τα αναγκαία μεταλλικά εξαρτήματα, κλείστηκε στο εργαστήρι του κι αφού για κάποιες μέρες κατάντησε μακρινή ανάμνηση για τις γυναίκες της ζωής του, βγήκε κρατώντας αυτό που μας δείχνει η φωτογραφία. Αφού ρυθμίστηκαν και οι τελευταίες λεπτομέρειες, το ποδήλατο δοκιμάστηκε και, σύμφωνα με εξακριβωμένες πληροφορίες, η οδήγησή του είναι μια εξαιρετική εμπειρία.
Απάντηση στην αναμενόμενη απορία τού σπαζοκλαμπάνια – όλοι είχαμε από έναν τέτοιο στα παιδικά μας χρόνια: και σε τι διαφέρει ένα ξύλινο ποδήλατο από ένα μεταλλικό; Κατ’ αρχάς, ένα ξύλινο ποδήλατο δεν είναι μόνο ποδήλατο. Είναι επιπλέον ένα προσωπικό αντικείμενο χρήσης που λόγω της φύσης των υλικών του δένει τον χρήστη κυρίως με την αίσθηση της αφής. Το ξύλο, ακόμα και το επεξεργασμένο, κουβαλά μέσα του ζωή. Κι ο ποδηλάτης ενός ξύλινου ποδηλάτου μπορεί αυτή την αλήθεια να την επιβεβαιώσει απερίφραστα. Αν ο σπαζοκλαμπάνιας ακόμα δεν έχει κατανοήσει την απάντηση, του ζητάμε ταπεινά συγγνώμη: έσφαλλε που μπήκε στον κόπο να διαβάσει ένα κείμενο σε άγνωστη γι’ αυτόν γλώσσα…
Ο Νίκος κατά πάσα πιθανότητα τώρα ροκανίζει το κούτσουρο που σε λίγο καιρό θα κρεμαστεί στο σαλόνι του σπιτιού του. Σε εκείνο το ζεστό σαν χώμα σαλόνι, σε εκείνο το σπίτι, σε εκείνη τη γειτονιά του Ναυπλίου κατοικούν άνθρωποι στους οποίους το μεράκι ψιθυρίζει ακόμα ήχους παράξενους στα αυτιά τους. Στόχος αυτού του κειμένου, περαστικέ αναγνώστη, δεν ήταν η διαφήμιση ενός ξύλινου ποδηλάτου. Στόχος αυτού του κειμένου ήταν να σε υποψιάσει για τα ανθρώπινα συστατικά με τα οποία μπολιάζεται κάθε χειροποίητη ανθρώπινη κατασκευή. Εσύ θα κρίνεις, αν το πέτυχε.
Εδώ και λίγο καιρό σε ένα μπαλκόνι στο Ναύπλιο φιγουράρει ένα ξύλινο ποδήλατο. Ασφαλώς, ενδέχεται να μην είναι το πρώτο ξύλινο ποδήλατο που βλέπετε – ειλικρινά σας εύχομαι να μην είναι ούτε και το τελευταίο σας! Είναι όμως ένα ξύλινο ποδήλατο που κατασκευάστηκε από κάποιον με μετριοφροσύνη τόση, ώστε να μην ομολογεί πως ο «ερασιτεχνισμός» του συγκατοικεί με προδιαγραφές επαγγελματικού επιπέδου.
Αλλά ας αφήσουμε την ηθική διάσταση που κρύβεται πίσω από τη σκιά του ξύλινου ποδηλάτου μας. Κι ας έρθουμε να μιλήσουμε για ό,τι περιλούζει αυτάρεσκα το αργολικό φως. Ο Νίκος δεν είναι ξυλουργός αλλά από τότε (1996) που τον γνώρισα, διατεινόταν με συγκίνηση πως ήθελε να γίνει. Πάντα θυμάμαι να μου περιγράφει με ποιητικά φορτισμένο λόγο και με ένα σωρό πρωτόγνωρες χειρονομίες της γλώσσας του σώματος πως θα ήθελε πολύ να του δοθεί η ευκαιρία να ασχοληθεί συστηματικά με την τέχνη του ξύλου. Τελικά, για λόγους που ποτέ δεν κατοικούν στα παραμύθια, ο Νίκος δεν έγινε ένας εμπνευσμένος ξυλουργός αλλά ένας αφοσιωμένος εκπαιδευτικός. Από τα τέλη του 20ού αιώνα εργάζεται στην ιδιωτική εκπαίδευση – ειλικρινά δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω για πόσους αιώνες σχεδιάζει ακόμα να θητεύσει… Τουλάχιστον, μπορώ να του ευχηθώ να βρει κάποτε την ευκαιρία να επεξεργαστεί ευρέως το ξύλο με την ίδια ευαισθησία που διαχειρίζεται τις ανθρώπινες ψυχές μέσα κι έξω από τις αίθουσες διδασκαλίας.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που θαυματούργησε ξύνοντας ροκανίδια. Κατά το πρόσφατο παρελθόν πειραματιζόταν με ξύλινες προσωπογραφίες αγαπημένων του προσώπων και ήδη οι τοίχοι του σπιτιού του είναι γεμάτοι με συμβολικά προσωπογραφικά σύννεφα. Στο μπαλκόνι, απέναντι από το ποδήλατο που βλέπετε, δεσπόζει μια φιλόξενη ξύλινη πολυθρόνα, από αυτές που βλέπεις και αρχίζεις να αμφιβάλλεις, γιατί δεν είσαι σίγουρος αν τέτοια πολυθρόνα πρωτοείδες στο παραμύθι της Χιονάτης ή αυτό της Σταχτοπούτας. Ο μικρός μου γιος ήδη κρατάει στα χέρια του ένα χειροποίητο ξύλινο σπαθί και τα απογεύματα ζει τον δικό του μύθο καβαλώντας τη ράχη τού καναπέ, στον οποίο εμείς οι μεγάλοι δυσκολευόμαστε να αναγνωρίσουμε το άσπρο του άλογο. Και σε λίγο καιρό, όταν θα επισκεφτούμε τον Νίκο στο σπίτι του, μάλλον θα σβερκοκολληθούμε, καθώς θα προσπαθούμε να καμαρώσουμε το περίτεχνο φωτιστικό που ετοιμάζει.
Για το ποδήλατο άρχισε να μελετά εγχειρίδια κατασκευής από την περασμένη άνοιξη. Δούλεψε θεωρητικά αρκετές από τις τεχνικές λεπτομέρειες του σκελετού, «έγινε ο στενός κορσές» ενός φίλου του που ασχολείται επαγγελματικά με την επισκευή ποδηλάτων, προμηθεύτηκε τα αναγκαία μεταλλικά εξαρτήματα, κλείστηκε στο εργαστήρι του κι αφού για κάποιες μέρες κατάντησε μακρινή ανάμνηση για τις γυναίκες της ζωής του, βγήκε κρατώντας αυτό που μας δείχνει η φωτογραφία. Αφού ρυθμίστηκαν και οι τελευταίες λεπτομέρειες, το ποδήλατο δοκιμάστηκε και, σύμφωνα με εξακριβωμένες πληροφορίες, η οδήγησή του είναι μια εξαιρετική εμπειρία.
Απάντηση στην αναμενόμενη απορία τού σπαζοκλαμπάνια – όλοι είχαμε από έναν τέτοιο στα παιδικά μας χρόνια: και σε τι διαφέρει ένα ξύλινο ποδήλατο από ένα μεταλλικό; Κατ’ αρχάς, ένα ξύλινο ποδήλατο δεν είναι μόνο ποδήλατο. Είναι επιπλέον ένα προσωπικό αντικείμενο χρήσης που λόγω της φύσης των υλικών του δένει τον χρήστη κυρίως με την αίσθηση της αφής. Το ξύλο, ακόμα και το επεξεργασμένο, κουβαλά μέσα του ζωή. Κι ο ποδηλάτης ενός ξύλινου ποδηλάτου μπορεί αυτή την αλήθεια να την επιβεβαιώσει απερίφραστα. Αν ο σπαζοκλαμπάνιας ακόμα δεν έχει κατανοήσει την απάντηση, του ζητάμε ταπεινά συγγνώμη: έσφαλλε που μπήκε στον κόπο να διαβάσει ένα κείμενο σε άγνωστη γι’ αυτόν γλώσσα…
Ο Νίκος κατά πάσα πιθανότητα τώρα ροκανίζει το κούτσουρο που σε λίγο καιρό θα κρεμαστεί στο σαλόνι του σπιτιού του. Σε εκείνο το ζεστό σαν χώμα σαλόνι, σε εκείνο το σπίτι, σε εκείνη τη γειτονιά του Ναυπλίου κατοικούν άνθρωποι στους οποίους το μεράκι ψιθυρίζει ακόμα ήχους παράξενους στα αυτιά τους. Στόχος αυτού του κειμένου, περαστικέ αναγνώστη, δεν ήταν η διαφήμιση ενός ξύλινου ποδηλάτου. Στόχος αυτού του κειμένου ήταν να σε υποψιάσει για τα ανθρώπινα συστατικά με τα οποία μπολιάζεται κάθε χειροποίητη ανθρώπινη κατασκευή. Εσύ θα κρίνεις, αν το πέτυχε.
