Στις 5 αρχαιολογικές ανακαλύψεις που ξεχώρισαν το 2015 ο βυθισμένος προϊστορικός οικισμός στη Κοιλάδα

 Το 2015 ηταν μια από τις πιο ενδιαφέρουσες χρονιές στην αρχαιολογία στην Ελλάδα: ευρήματα σπάνια και αναπάντεχα, ανακαλύψεις που πλουτίζουν τις γνώσεις μας κυρίως για το μακρινό, προϊστορικό παρελθόν του ελληνικού χώρου.
Στην αναδρομή του το ΑΠΕ-ΜΠΕ στέκεται όχι μόνο σε πέντε μεγάλης σημασίας ανακαλύψεις, αλλά και σε αποφάσεις που έθεσαν νέα δεδομένα στην διατήρηση μνημείων, όπως αυτή που αφορά τα αρχαία στο σταθμό του Μετρό στη Θεσσαλονίκη. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει όμως και για τις μαύρες σελίδες, την δολοφονία του σύρου αρχαιολόγου Χαλέντ Αλ Aσάαντ και τη καταστροφή των μνημείων της Παλμύρας και άλλων περιοχών από τους τζιχαντιστές του ISIS, μνημεία που προστάτευε μέχρι τέλους ο Μπασάρ αλ Ασάντ.

Το νεαρό ζευγάρι, όπως βρέθηκαν στον τάφο στον Διρό (Intimenews/ΥΠΠΟ)

Στις 12 Φεβρουαρίου 2015 ανακοινώθηκε η ανακάλυψη – δύο χρόνια νωρίτερα – ενός τάφου ενός νεαρού άνδρα και μιας νεαρής γυναίκας που είχαν ταφεί σε στάση εναγκαλισμού περίπου το 3800 π. Χ. Ο τάφος βρέθηκε στη θέση Ξαγκουνάκι, περίπου 200 μέτρα από το σπήλαιο Αλεπότρυπα, στον Διρό της Λακωνίας. Οι διπλές ταφές σε στάση εναγκαλισμού είναι εξαιρετικά σπάνιες και αυτή στον Διρό είναι από τις αρχαιότερες, αν όχι η αρχαιότερη του κόσμου.

Το πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε υπό τη διεύθυνση του επίτιμου εφόρου αρχαιοτήτων δρ. Γ.Α. Παπαθανασόπουλου, από διεπιστημονική ομάδα της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας, σε συνεργασία με Ελληνες και ξένους επιστήμονες υπό την εποπτεία των αρμόδιων Εφορειών Αρχαιοτήτων

Μέρος του προϊστορικού οικισμού που σήμερα είναι κάτω από τη θάλασσα (Intimenews/ΥΠΠΟ)

Φως στην πρωτοελλαδική περίοδο στην Ελλάδα, δηλαδή γύρω στα μέσα της 3ης χιλιετίας π. Χ, ρίχνει ο εντοπισμός ενός τεράστιο οικισμού που σήμερα βρίσκεται κάτω από τη θάλασσα στον όρμο Κοιλάδας στην Αργολίδα, στην παραλία Λαμπαγιαννά. Ο οικισμός έχει μεγάλη έκταση ενώ σε αυτόν βρέθηκαν τουλάχιστον τρία πολύ μεγάλα κτίρια (18χ10μ) που πιθανόν ήταν πύργοι στη γραμμή του τείχους. Συλλέχθηκε ακόμη πληθώρα κεραμικών που βοηθά στη χρονολόγηση του χώρου περίπου στο 2500 π. Χ.

Η έρευνα ξεκίνησε από το 2014 στη θαλάσσια περιοχή του σπηλαίου Φράγχθι με την αποστολή Terra Submersa και το ηλιακό σκάφος Planet Solar, διεξάγεται υπό την διεύθυνση της Προϊσταμένης της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων (ΕΕΑ) Δρ. Αγγελικής Γ. Σίμωσι και του Διευθυντή της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής καθηγητή Καρλ Ρέμπερ, με υπεύθυνους επί τόπου, εκτός από τον κ. Μπεκ, την αρχαιολόγο της ΕΕΑ Δέσποινα Κουτσούμπα.

Το μυκηναϊκό ανάκτορο στη Λακωνία (Intimenews/ΥΠΠΟ)

Στο μυκηναϊκό ανάκτορο στον Αγιο Βασίλειο Ξηροκαμπίου Λακωνίας εντοπίστηκαν πινακίδες Γραμμικής Β’ της αρχαιότερης γραφής της ελληνικής γλώσσας. Στην περιοχή γίνονται έρευνες απλό το 2009, υπό τη διεύθυνση της επίτιμης εφόρου αρχαιοτήτων Αδαμαντίας Βασιλογάμβρου.

Σε ό,τι αφορά το ανάκτορο, «η κύρια αρχιτεκτονική φάση ανήκει στον πρώτο ανακτορικό αιώνα, τον 14 αι. π.Χ., στον οποίο χρονολογείται και το αρχείο [των πινακίδων], είναι δηλαδή παλαιότερο από της Πύλου, κατά τουλάχιστον ένα αιώνα» ανέφερε η έφορος τον Αύγουστο.

Το στόμιο του πηγαδιού στον Κεραμεικό (Intimenews/ΥΠΠΟ)

Τον ίδιο μήνα, τον Αύγουστο, ανακοινώθηκε ο εντοπισμός στον Κεραμεικό μιας επιγραφής στο στόμιο πηγαδιού στην αυλή του ιερού του Εκατείου. «ΕΛΘΕ ΜΟΙ Ω ΠΑΙΑΝ ΦΕΡΩΝ ΤΟ ΜΑΝΤΕΙΟΝ ΑΛΗΘΕC» («Ελα σε μένα, ω Παιάνα [Απόλλωνα], φέρνοντας τον αληθινό χρησμό»). Το μοναδικής σημασίας εύρημα ταυτίζει τη συγκεκριμένη θέση ως το πρώτο και μοναδικό μαντείο του Απόλλωνα στην Αθήνα, επιβεβαιώνει τη λατρεία του θεού μαζί με την αδελφή του Αρτεμη και αποκαθιστά την ορθή ερμηνεία του χώρου ως τεμένους που στο τέλος του 19ου αι. είχε αποδοθεί από τον Κ. Μυλωνά και σε μια τρίτη θεότητα, την Εκάτη».

Η ανακάλυψη, που έγινε κατά τις ανασκαφές του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου υπό τη διεύθυνση της Δρ. Γιούτα Στρόσεκ και την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών.

Η εντυπωσιακότερη ίσως ανακάλυψη της χρονιάς που φεύγει είναι ένας ασύλητος, πλούσια κτερισμένος λακκοειδής τάφος πολεμιστή (ή και ιερέα) του 1500 π. Χ. που ήρθε στο φως το καλοκαίρι (αλλά για ευνόητους λόγους ανακοινώθηκε τον Οκτώβριο) στην Πύλο, κοντά στο μυκηναϊκό ανάκτορο του Νέστορα, στον Ανω Εγκλιανό.

Ασύλητος, πλούσια κτερισμένος, λακκοειδής τάφος ανακαλύφθηκε το καλοκαίρι, δίπλα στο μυκηναϊκό ανάκτορο του Νέστορος

Δίπλα στον πολεμιστή βρέθηκαν, μεταξύ άλλων, ένα χάλκινο σπαθί με επιχρυσωμένη ελεφαντοστέινη λαβή, χρυσά σφραγιστικά δακτυλίδια και κύπελλα, μια σπάνια χρυσή αλυσίδα, ασημένια κύπελλα (ορισμένα με χρυσά χείλη), χάλκινα αγγεία και κύπελλα, περισσότεροι από πενήντα σφραγιδόλιθοι και περισσότερες από 1.000 ψήφους από πολύτιμους λίθους. Τα αντικείμενα που βρέθηκαν -πολλά από τα οποία είναι έργα μινωικής τεχνοτροπίας- πιστοποιούν ότι ο τάφος «αποτελεί την πιο εντυπωσιακή περίπτωση επίδειξης προϊστορικού πλούτου σε ταφικά μνημεία της ηπειρωτικής Ελλάδας, που έχει έρθει στο φως τα τελευταία εξήντα πέντε χρόνια», όπως πληροφορούσε το υπουργείο, αλλά και οι ανασκαφείς του, Τζακ Ντέιβις και Σάρον Στόκερ από το Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι (το ερευνητικό πρόγραμμα διεξήχθη από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών κατόπιν άδειας του ΥΠΠΟΑ).