Όντας υπέρμαχος ευρωπαϊστής, εργάστηκε σκληρά σε κοινοτικό επίπεδο για την εμπέδωση της ειρήνης και την ολοκλήρωση του οράματος της ενωμένης Ευρώπης. Μαζί με τον επίσης αμιγώς ευρωπαϊστή Πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας Βαλερί Ζισκάρ Ντ' Εσταίν έθεσαν τις βάσεις για την παγίωση της ασφάλειας και την εμπέδωση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών της Ένωσης, κάτι που αποκρυσταλλώθηκε στη σχετική «Συνδιάσκεψη» του Ελσίνκι του 1975 και μετεξελίχθηκε το 1995 στον «Οργανισμό» πια για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ). Από τον γαλλογερμανικό άξονα μεταξύ Σμιτ και Ντ’ Εσταίν, άλλωστε, διαμορφώθηκε το πεδίο για τους μετέπειτα μεγάλους Ευρωπαίους ηγέτες (Κολ, Μιτεράν και Ντελόρ) για την οικονομική και νομισματική ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος (Συνθήκη του Μάαστριχτ 1992), δίχως όμως να ληφθεί ιδιαίτερη μέριμνα για μια πραγματικά πολιτική Ένωση.
13 Νοεμβρίου 2015 : Ολόκληρος ο κόσμος συγκλονίζεται από τις διαδοχικές τρομοκρατικές επιθέσεις τζιχαντιστών στο Παρίσι. 130 νεκροί, εκατοντάδες τραυματίες στην καρδιά της γαλλικής πρωτεύουσας, λήψη μέτρων εσωτερικής ασφάλειας σε ευρωπαϊκές πόλεις και ένα πέπλο φόβου να σκεπάζει την Ευρώπη και όχι μόνο. Ένα πέπλο φόβου που σκόρπισαν εν μία πραγματικά νυχτί οι επονομαζόμενοι ως “τρελοί του Θεού-Αλλάχ”, οι μαχητές του ISIS. Μιας δηλαδή τρομοκρατικής οργάνωσης, που αξιοποιώντας μεροληπτικά και αιρετικά διδασκαλίες του Κορανίου, πολεμά για τη μετατροπή του αυτοανακηρυγμένου Χαλιφάτου του σε Ισλαμικό κράτος. Μιας οργάνωσης που, μεταξύ άλλων, στήριξαν και ευρωπαϊκά κράτη στην προσπάθεια ενίσχυσης της αντιπολίτευσης στο συριακό εμφύλιο, που βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε εξέλιξη, σπέρνοντας ανέμους και θερίζοντας πλέον θύελλες.
Φεβρουάριος 1855 : 6η επέτειος της Β’ Γαλλικής Επανάστασης. Μιας επανάστασης που μετέδωσε στον κόσμο το μήνυμα της εναντίωσης στον αυταρχισμό και στον ολοκληρωτισμό και της παγίωσης της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας. Μιας επανάστασης όμως που λίαν συντόμως οδηγήθηκε σ’ ένα φιάσκο, λόγω των ηγεμονικών-δεσποτικών χαρακτηριστικών του Προέδρου της Β’ Γαλλικής Δημοκρατίας, Λουδοβίκου Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Του ανθρώπου που τρία (3) χρόνια από την ανακήρυξη της Δημοκρατίας, το Δεκέμβριο του 1851, κατέλυσε πραξικοπηματικά το δημοκρατικό πολίτευμα, αυτοανακηρυσσόμενος “αυτοκράτωρ-Ναπολέων ο Γ’” και προβαίνοντας σε διώξεις πολιτικών του αντιπάλων. Ένας από τους διωκόμενους και εξόριστους υπήρξε ο μεγάλος λογοτέχνης Βίκτωρ Ουγκώ, του οποίου κείμενα κατά της αυταρχικής εξουσίας του Ναπολέοντα έρχονται για πρώτη φορά στο προσκήνιο για το ελληνικό κοινό μέσα από το βιβλίο των εκδόσεων «Ποικίλη Στοά».
Ο Ουγκώ αποτελεί μία από τις κορυφαίες προσωπικότητες του γαλλικού πολιτισμού. Μπορεί στη χώρα μας να τον γνωρίζουμε από τους «Αθλίους» και την «Παναγία των Παρισίων», στη Γαλλία πάντως, μεταξύ των ακαδημαϊκών κύκλων και όχι μονάχα, χαίρει βαθύτατης εκτιμήσεως μέχρι και στις μέρες μας, ελέω και της πολιτικής του δράσης και συμβολής του στα κινήματα του 19ου αιώνα για τον εκδημοκρατισμό της χώρας. Κάτι που αποτυπώνεται και σε κείμενα που περιλαμβάνονται στην εν λόγω έκδοση. Κείμενα εντός των οποίων, πλην των δημοκρατικών και αντιπολεμικών αναφορών του Γάλλου διανοητή, διατυπώνεται ευθαρσώς και ένας «Ύμνος προς την Ενωμένη Ευρώπη». Ένας ύμνος, που παρότι ήρθε στην επιφάνεια πριν από 160 χρόνια, σήμερα καθίσταται πιο επίκαιρος από ποτέ, αναλογιζόμενοι τις πάγιες πρακτικές των παρουσών ευρωπαϊκών ηγεσιών.
Για μια «Ευρώπη των λαών και όχι των βασιλέων» κάνει λόγο ο κορυφαίος οραματιστής, όπου «η αδελφοσύνη θα γεννούσε την αλληλεγγύη», τη στιγμή που οι σημερινοί της ηγέτες εθελοτυφλούσαν και συνεχίζουν να εθελοτυφλούν απέναντι σε μια πρωτοφανή ανθρωπιστική κρίση, το προσφυγικό πρόβλημα, του οποίου οι ευθύνες επιμερίζονται και στις ίδιες. Για μια Ευρώπη που «δεν θα υπήρχαν σύνορα, ούτε τελωνοφύλακες, ούτε δασμοί» και όπου θα κυριαρχούσαν «η ελευθερία του μετακινίσθαι, του συνεταιρίζεσθαι, του ιδιοκατέχειν» υπερθεματίζει, την ώρα που κατά τόπους στη γηραιά ήπειρο υψώνονται φράχτες, περιορίζονται κοινωνικά δικαιώματα και τίθεται σε αμφισβήτηση η Συνθήκη του Σένγκεν, αυτή που εξασφάλισε την ελεύθερη μετακίνηση των προσώπων εντός των κόλπων της.
«Ένα κοινό νόμισμα σε δύο μορφές, μεταλλική και χάρτινη που θα είχε για στήριγμά του το κεφάλαιο “Ευρώπη” και για κινητήριο δύναμή του την ελεύθερη εργασία» έθετε επίσης, πριν από ενάμιση αιώνα, προφητικά υπό σκέψη ο παγκόσμιος λογοτέχνης. Πράγματι, οι βάσεις για τη νομισματική ένωση τέθηκαν το 1992, όταν στο Μάαστριχτ της Ολλανδίας, υπεγράφη η ομώνυμη Συνθήκη. Βασικός της στόχος, διαμέσου του κοινού νομίσματος, ήταν η διευκόλυνση των συναλλαγών καθώς και των εμπορικών σχέσεων μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών. Παράλληλα, κινητήριος μοχλός της ήταν η εμπέδωση της επανένωσης της Γερμανίας ύστερα από την πτώση του τείχους του Βερολίνου, όταν έληξε και επίσημα ο Ψυχρός Πόλεμος, ανοίγοντας το δρόμο για την πολιτική ελευθερία, τη φιλελεύθερη αγορά, την οικονομική και πνευματική ανάπτυξη της ενωμένης Ευρώπης. Εντούτοις, η κοινή αγορά είναι σαφές πως δομήθηκε πάνω σε σαθρά θεμέλια. Δίχως δηλαδή προϋπολογισμού των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών κάθε κράτους μέλους, τήρησης των προϋποθέσεων ένταξης, μηχανισμών συντονισμού και ελέγχου αρμοζόντων σε μία πραγματική πολιτική ένωση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, αναπόφευκτη κατέστη η δομική κρίση με την οποία έρχεται αντιμέτωπη η ευρωζώνη τα τελευταία έτη, απειλώντας την ίδια της την ύπαρξη.
Τέλος, ο Ουγκώ κάνει λόγο για «ένα κολοσσιαίο κοινοβουλευτικό σώμα, η Βουλή των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, φορέας του λαμπρότερου πολιτισμού, εκλεγμένη με καθολική ψηφοφορία απ’ όλους τους λαούς της Ευρώπης που θα διαχειριζόταν και θα ρύθμιζε», προκειμένου να γινόταν πράξη το σύνθημα για ένα «όσο το δυνατόν λιγότερο κράτος», όπου οι φαύλοι νόμοι θα καταργούνταν. Σε αντιπαραβολή σχεδόν όλων τους, μπορεί μεν να υπάρχει Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δίχως όμως αποφασιστικές αρμοδιότητες, απουσιάζει παντελώς η λογοδοσία των αποφασιστικών οργάνων της Ένωσης, τα εθνικά κράτη -και δη το δικό μας- παραμένουν συγκεντρωτικά, έκδηλο δε παρά ποτέ τόσο σε κοινοτικό, όσο και σε εθνικό επίπεδο, είναι ένα σοβαρό έλλειμμα Δημοκρατίας.
Δεκέμβριος 2015 : Οι σκέψεις του μεταξύ άλλων φιλέλληνος Ουγκώ -«είναι σπουδαίο να κατάγεσαι από την Ελλάδα, τη χώρα που έδωσε το φως στον κόσμο» μαρτυρά- παρόλο που είναι αγνοημένες για το ελληνικό κοινό, παραμένουν πιο επίκαιρες από ποτέ. Γι’ αυτό και οφείλουμε να αξιοποιήσουμε την ευκαιρία που μας προσφέρεται με την έκδοση των κειμένων της εξορίας του, συνοδευόμενα από εξαιρετικές σημειώσεις και ιστορικές αναφορές, και να διδαχθούμε απ’ αυτές.
Βίκτωρ Ουγκώ
«Ύμνος στην Ενωμένη Ευρώπη.
Έργα και λόγοι από την εξορία.»
Εκδόσεις: ΠΟΙΚΙΛΗ ΣΤΟΑ
Σελ.: 112
Νίκος Σπ. Ζέρβας
Πολιτικός Επιστήμονας,
Συγγραφέας του βιβλίου «Πρωθυπουργοκεντρισμός : Η δεσπόζουσα θέση του αρχηγού της Κυβέρνησης στο πολιτικό μας σύστημα» (εκδ. Μπατσιούλας, 2014).
13 Νοεμβρίου 2015 : Ολόκληρος ο κόσμος συγκλονίζεται από τις διαδοχικές τρομοκρατικές επιθέσεις τζιχαντιστών στο Παρίσι. 130 νεκροί, εκατοντάδες τραυματίες στην καρδιά της γαλλικής πρωτεύουσας, λήψη μέτρων εσωτερικής ασφάλειας σε ευρωπαϊκές πόλεις και ένα πέπλο φόβου να σκεπάζει την Ευρώπη και όχι μόνο. Ένα πέπλο φόβου που σκόρπισαν εν μία πραγματικά νυχτί οι επονομαζόμενοι ως “τρελοί του Θεού-Αλλάχ”, οι μαχητές του ISIS. Μιας δηλαδή τρομοκρατικής οργάνωσης, που αξιοποιώντας μεροληπτικά και αιρετικά διδασκαλίες του Κορανίου, πολεμά για τη μετατροπή του αυτοανακηρυγμένου Χαλιφάτου του σε Ισλαμικό κράτος. Μιας οργάνωσης που, μεταξύ άλλων, στήριξαν και ευρωπαϊκά κράτη στην προσπάθεια ενίσχυσης της αντιπολίτευσης στο συριακό εμφύλιο, που βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε εξέλιξη, σπέρνοντας ανέμους και θερίζοντας πλέον θύελλες.
Φεβρουάριος 1855 : 6η επέτειος της Β’ Γαλλικής Επανάστασης. Μιας επανάστασης που μετέδωσε στον κόσμο το μήνυμα της εναντίωσης στον αυταρχισμό και στον ολοκληρωτισμό και της παγίωσης της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας. Μιας επανάστασης όμως που λίαν συντόμως οδηγήθηκε σ’ ένα φιάσκο, λόγω των ηγεμονικών-δεσποτικών χαρακτηριστικών του Προέδρου της Β’ Γαλλικής Δημοκρατίας, Λουδοβίκου Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Του ανθρώπου που τρία (3) χρόνια από την ανακήρυξη της Δημοκρατίας, το Δεκέμβριο του 1851, κατέλυσε πραξικοπηματικά το δημοκρατικό πολίτευμα, αυτοανακηρυσσόμενος “αυτοκράτωρ-Ναπολέων ο Γ’” και προβαίνοντας σε διώξεις πολιτικών του αντιπάλων. Ένας από τους διωκόμενους και εξόριστους υπήρξε ο μεγάλος λογοτέχνης Βίκτωρ Ουγκώ, του οποίου κείμενα κατά της αυταρχικής εξουσίας του Ναπολέοντα έρχονται για πρώτη φορά στο προσκήνιο για το ελληνικό κοινό μέσα από το βιβλίο των εκδόσεων «Ποικίλη Στοά».
Ο Ουγκώ αποτελεί μία από τις κορυφαίες προσωπικότητες του γαλλικού πολιτισμού. Μπορεί στη χώρα μας να τον γνωρίζουμε από τους «Αθλίους» και την «Παναγία των Παρισίων», στη Γαλλία πάντως, μεταξύ των ακαδημαϊκών κύκλων και όχι μονάχα, χαίρει βαθύτατης εκτιμήσεως μέχρι και στις μέρες μας, ελέω και της πολιτικής του δράσης και συμβολής του στα κινήματα του 19ου αιώνα για τον εκδημοκρατισμό της χώρας. Κάτι που αποτυπώνεται και σε κείμενα που περιλαμβάνονται στην εν λόγω έκδοση. Κείμενα εντός των οποίων, πλην των δημοκρατικών και αντιπολεμικών αναφορών του Γάλλου διανοητή, διατυπώνεται ευθαρσώς και ένας «Ύμνος προς την Ενωμένη Ευρώπη». Ένας ύμνος, που παρότι ήρθε στην επιφάνεια πριν από 160 χρόνια, σήμερα καθίσταται πιο επίκαιρος από ποτέ, αναλογιζόμενοι τις πάγιες πρακτικές των παρουσών ευρωπαϊκών ηγεσιών.
Για μια «Ευρώπη των λαών και όχι των βασιλέων» κάνει λόγο ο κορυφαίος οραματιστής, όπου «η αδελφοσύνη θα γεννούσε την αλληλεγγύη», τη στιγμή που οι σημερινοί της ηγέτες εθελοτυφλούσαν και συνεχίζουν να εθελοτυφλούν απέναντι σε μια πρωτοφανή ανθρωπιστική κρίση, το προσφυγικό πρόβλημα, του οποίου οι ευθύνες επιμερίζονται και στις ίδιες. Για μια Ευρώπη που «δεν θα υπήρχαν σύνορα, ούτε τελωνοφύλακες, ούτε δασμοί» και όπου θα κυριαρχούσαν «η ελευθερία του μετακινίσθαι, του συνεταιρίζεσθαι, του ιδιοκατέχειν» υπερθεματίζει, την ώρα που κατά τόπους στη γηραιά ήπειρο υψώνονται φράχτες, περιορίζονται κοινωνικά δικαιώματα και τίθεται σε αμφισβήτηση η Συνθήκη του Σένγκεν, αυτή που εξασφάλισε την ελεύθερη μετακίνηση των προσώπων εντός των κόλπων της.
«Ένα κοινό νόμισμα σε δύο μορφές, μεταλλική και χάρτινη που θα είχε για στήριγμά του το κεφάλαιο “Ευρώπη” και για κινητήριο δύναμή του την ελεύθερη εργασία» έθετε επίσης, πριν από ενάμιση αιώνα, προφητικά υπό σκέψη ο παγκόσμιος λογοτέχνης. Πράγματι, οι βάσεις για τη νομισματική ένωση τέθηκαν το 1992, όταν στο Μάαστριχτ της Ολλανδίας, υπεγράφη η ομώνυμη Συνθήκη. Βασικός της στόχος, διαμέσου του κοινού νομίσματος, ήταν η διευκόλυνση των συναλλαγών καθώς και των εμπορικών σχέσεων μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών. Παράλληλα, κινητήριος μοχλός της ήταν η εμπέδωση της επανένωσης της Γερμανίας ύστερα από την πτώση του τείχους του Βερολίνου, όταν έληξε και επίσημα ο Ψυχρός Πόλεμος, ανοίγοντας το δρόμο για την πολιτική ελευθερία, τη φιλελεύθερη αγορά, την οικονομική και πνευματική ανάπτυξη της ενωμένης Ευρώπης. Εντούτοις, η κοινή αγορά είναι σαφές πως δομήθηκε πάνω σε σαθρά θεμέλια. Δίχως δηλαδή προϋπολογισμού των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών κάθε κράτους μέλους, τήρησης των προϋποθέσεων ένταξης, μηχανισμών συντονισμού και ελέγχου αρμοζόντων σε μία πραγματική πολιτική ένωση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, αναπόφευκτη κατέστη η δομική κρίση με την οποία έρχεται αντιμέτωπη η ευρωζώνη τα τελευταία έτη, απειλώντας την ίδια της την ύπαρξη.
Τέλος, ο Ουγκώ κάνει λόγο για «ένα κολοσσιαίο κοινοβουλευτικό σώμα, η Βουλή των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, φορέας του λαμπρότερου πολιτισμού, εκλεγμένη με καθολική ψηφοφορία απ’ όλους τους λαούς της Ευρώπης που θα διαχειριζόταν και θα ρύθμιζε», προκειμένου να γινόταν πράξη το σύνθημα για ένα «όσο το δυνατόν λιγότερο κράτος», όπου οι φαύλοι νόμοι θα καταργούνταν. Σε αντιπαραβολή σχεδόν όλων τους, μπορεί μεν να υπάρχει Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δίχως όμως αποφασιστικές αρμοδιότητες, απουσιάζει παντελώς η λογοδοσία των αποφασιστικών οργάνων της Ένωσης, τα εθνικά κράτη -και δη το δικό μας- παραμένουν συγκεντρωτικά, έκδηλο δε παρά ποτέ τόσο σε κοινοτικό, όσο και σε εθνικό επίπεδο, είναι ένα σοβαρό έλλειμμα Δημοκρατίας.
Δεκέμβριος 2015 : Οι σκέψεις του μεταξύ άλλων φιλέλληνος Ουγκώ -«είναι σπουδαίο να κατάγεσαι από την Ελλάδα, τη χώρα που έδωσε το φως στον κόσμο» μαρτυρά- παρόλο που είναι αγνοημένες για το ελληνικό κοινό, παραμένουν πιο επίκαιρες από ποτέ. Γι’ αυτό και οφείλουμε να αξιοποιήσουμε την ευκαιρία που μας προσφέρεται με την έκδοση των κειμένων της εξορίας του, συνοδευόμενα από εξαιρετικές σημειώσεις και ιστορικές αναφορές, και να διδαχθούμε απ’ αυτές.
Βίκτωρ Ουγκώ
«Ύμνος στην Ενωμένη Ευρώπη.
Έργα και λόγοι από την εξορία.»
Εκδόσεις: ΠΟΙΚΙΛΗ ΣΤΟΑ
Σελ.: 112
Νίκος Σπ. Ζέρβας
Πολιτικός Επιστήμονας,
Συγγραφέας του βιβλίου «Πρωθυπουργοκεντρισμός : Η δεσπόζουσα θέση του αρχηγού της Κυβέρνησης στο πολιτικό μας σύστημα» (εκδ. Μπατσιούλας, 2014).
