Το «Underground», το οποίο βραβεύτηκε με το Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ των Καννών το 1995, περιγράφει την απίστευτη ιστορία μιας κοινότητας ανθρώπων, που μένει κρυμμένη σε ένα υπόγειο στο Βελιγράδι, από το 1943 μέχρι το 1991.
Πενήντα χρόνια από την Ιστορία της πρώην Γιουγκοσλαβίας, από τη γερμανική εισβολή μέχρι τον κατακερματισμό, μέσα από μια αλληγορία που, παρά τη σοβαρότητα του θέματος, διατηρεί από την αρχή μέχρι το τέλος έναν πανηγυρικό χαρακτήρα.
Η Ιστορία της χώρας του είναι για τον Κουστουρίτσα μια φάρσα, μια αυταπάτη, σαν αυτή του υπογείου όπου ζει για δεκαπέντε χρόνια μια κοινότητα παρτιζάνων, η οποία παράγει όπλα για το παραεμπόριο των κομματικών του Τίτο νομίζοντας ότι ο πόλεμος συνεχίζεται. Αλλά και όταν, μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, οι έγκλειστοι βγαίνουν στο φως, η ψευδαίσθηση συνεχίζεται μέσω της προπαγάνδας του τιτοϊκού καθεστώτος και, αργότερα, με τις νέες αυταπάτες του εθνικισμού.
Στο τρίτο και συγκλονιστικότερο μέρος της ταινίας, είναι αδύνατο πια να γελάσεις με τους ήρωες. Πάλι όμως ο Κουστουρίτσα παρακάμπτει την τραγικότητα και μας ξεγελά: η ζωή είναι αυταπάτη αλλά κι ένα παγανιστικό πανηγύρι. Οι ήρωες δίνουν ραντεβού σ’ έναν φανταστικό παράδεισο, οι άγγελοι παίζουν τη μουσική του Μπρέγκοβιτς και τα παραμύθια λένε ότι «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια χώρα».
