Ο Φοίνικας του Καποδίστρια στο Ναύπλιο

 Στο Ναύπλιο, στη συμβολή της ακτής Μιαούλη με την οδό Θ. Κωστούρου (πλατεία «Πέντε αδέλφια»), υπάρχει από πολύ παλιά, μια ωραία, αρχιτεκτονικά ιδιότυπη έπαυλη γνωστή με το αρχαίο όνομα «Αμυμώνη». Η τελευταία, αφού επισκευάσθηκε τα νεότερα χρόνια, λειτουργεί ως μικρό ξενοδοχείο.


Στο προαύλιο της έπαυλης υπάρχει το νεκρό στέλεχος ενός φοίνικα (χουρμαδιά), χωρίς τη δέσμη των φύλλων της κορυφής.

Το φοίνικα αυτό φύτεψε, κατά την παράδοση, περί το 1830, ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδος Ιωάννης Καποδίστριας, γι’ αυτό και το δένδρο καταχωρήθηκε στον πίνακα των 51 διατηρητέων φυσικών μνημείων.

Είχε υποστεί ζημιές, κατά το βομβαρδισμό του λιμανιού του Ναυπλίου το 1941 από τα γερμανικά στούκας, ένα μάλιστα βλήμα είχε καρφωθεί στον κορμό του.

Τη μεγαλύτερη ζημιά όμως την έπαθε κατά τη νύχτα της 13ης Δεκεμβρίου του 2008, όταν μια ισχυρή καταιγίδα του έκοψε τη ροζέτα των φύλλων της κορυφής, μαζί με το μοναδικό επάκριο οφθαλμό.

Έκτοτε παραμένει στη θέση του ζωντανού φοίνικα ο νεκρός κορμός του, πάνω στον οποίο είναι στερεωμένη από παλιά μια πινακίδα που γράφει:

«ΤΟΝ ΦΟΙΝΙΚΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΘΡΥΛΟ ΦΥΤΕΨΕ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ I. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ, 1828-1831»

Η ενημερωτική πινακίδα που είναι στερεωμένη από παλιά στον κορμό του νεκρού φοίνικα.

Στα νεότερα χρόνια, όταν άρχισαν να κτίζονται οι πόλεις της ανεξάρτητης Ελλάδος, την πρωτοβουλία του Καποδίστρια ακολούθησαν πολλοί και μπροστά από τα νεοκλασικά κτίρια, φύτευαν έναν ή περισσότερους φοίνικες, αρχικά το είδος  Φοίνιξ  ο δακτυλοφόρος και αργότερα το  Φοίνιξ τον κανάριο.

Ο Φοίνικας του Καποδίστρια ήταν μια Χουρμαδιά, είδος που καλλιεργούσαν στην Ελλάδα από τη βαθιά αρχαιότητα και τον ονόμαζαν από τότε «Φοίνιξ».

Οι περισσότεροι βοτανικοί πιστεύουν ότι είναι ιθαγενές της Μεσοποταμίας και της Αραβίας.

Κατά την ελληνική μυθολογία κάτω από φοίνικα (χουρμαδιά) γέννησε η Λητώ στη Δήλο τον Απόλλωνα (Θεό του φωτός και της μουσικής) και τη δίδυμη αδελφή του Άρτεμη (Θεά του φεγγαριού και του κυνηγιού). Με φύλλα φοίνικα έστεφαν τους νικητές κατά τους αθλητικούς αγώνες στη Δήλο που ήταν αφιερωμένοι στον Απόλλωνα.

Πολλοί αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς αναφέρουν τον φοίνικα στα συγγράμματά τους, όπως οι Όμηρος, Πλάτων, Θεόφραστος, Παυσανίας κ.ά.

Στις νότιες περιοχές της Ευρώπης καλλιεργείται για καλλωπιστικούς σκοπούς, στις ζεστές όμως χώρες της Βορείου Αφρικής (από το Μαρόκο μέχρι το Πακιστάν) καλλιεργείται κυρίως ως παραγωγικό δένδρο, για τους εύγευστους καρπούς του, τους γνωστούς χουρμάδες.

Ωστόσο στη νότια και νησιωτική Ελλάδα έχουν λιγοστέψει πάρα πολύ οι χουρμαδιές, καθώς αντικαταστάθηκαν τα νεότερα χρόνια από το Φοίνικα τον κανάριο (Phoenix amariensis), που εισήχθη το 1882 από τον φυσιοδίφη Π. Γεννάδιο και διαδόθηκε γρήγορα ως πιο διακοσμητικός.

Δυστυχώς ο τελευταίος άρχισε να καταστρέφεται τα τελευταία χρόνια από το κολεόπτερο Rhynchophorus ferrugineus (κόκκινο σκαθάρι).