Στο υπουργείο Περιβάλλοντος έχουν ήδη κατατεθεί οι πρώτες 23 μελέτες για τους οικισμούς που θα αποτελέσουν αντικείμενο διαβούλευσης με τους τοπικούς φορείς έως το τέλος Μαρτίου
Ριζικές αλλαγές στους όρους δόμησης και τους συντελεστές, όπου κριθεί απαραίτητο, για περίπου 13.000 οικισμούς με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων προωθεί το υπουργείο Περιβάλλοντος, το οποίο έχει λάβει ήδη τις πρώτες 23 μελέτες, οι οποίες θα αποτελέσουν αντικείμενο διαβούλευσης με τους τοπικούς φορείς έως το τέλος Μαρτίου.
Από τα στοιχεία και τις αναλύσεις αυτών των μελετών θα προκύψει έως το τέλος του χρόνου το ηλεκτρονικό μητρώο των οικισμών στην Ελλάδα που θα αποτελεί και τη χαρτογράφησή τους, όπως σημείωσε η γενική γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού, Ρένα Κλαμπατσέα. Στο μητρώο αυτό θα προστεθούν αργότερα τα στοιχεία που θα προκύψουν για τις υπόλοιπες περιοχές της Ελλάδας.
Χθες, κατά τη διάρκεια συνάντησης εργασίας με τους φορείς αρχιτεκτόνων και πολιτικών μηχανικών, συμφωνήθηκε ότι οι κανόνες που είχαν θεσμοθετηθεί παλαιότερα με ΠΔ που είχαν βγει από το 1982 και μετά δεν μπορούν να συνεχίσουν να ισχύουν, δεδομένου ότι, όπως ειπώθηκε, δημιουργούν απλά αντίγραφα, τα οποία με την πάροδο των χρόνων ουσιαστικά θα ακυρώσουν τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα.
Οι μελέτες
Σύμφωνα με τον καθηγητή του ΕΜΠ και συντονιστή του προγράμματος, Βασίλη Γκανιάτσα, η πρόταση είναι, αφού ολοκληρωθεί και το δεύτερο κύμα μελετών για τους υπόλοιπους οικισμούς της χώρας (απομένουν άλλες 28 και εξαιρούνται η Αττική και η Θεσσαλονίκη), να υπάρξει ένας νέος νόμος, ο οποίος θα καταργεί όλα τα ΠΔ και θα ορίζει γενικούς όρους.
Ωστόσο θα συμπεριλάβει εξειδικευμένα σχέδια ανά Περιφέρεια, τα οποία θα λαμβάνουν υπόψη τους τη φυσιογνωμία των οικισμών, την ιστορική τους ταυτότητα, την αρχιτεκτονική έκφραση αλλά και τη δυναμική του καθενός, καθώς επίσης το αν αυτός κατοικείται ή έχει εγκαταλειφθεί.
Μέχρι τώρα έχουν ολοκληρωθεί οι μελέτες για οικισμούς σε 23 περιοχές. Αυτές είναι τα Δωδεκάνησα, η Μεσσηνία, τα Τρίκαλα, η Καρδίτσα, η Ημαθία, η Μαγνησία, η Αχαΐα, η Αργολίδα, η Αρκαδία, ο Εβρος, η Χαλκιδική, η Πιερία, η Αιτωλοακαρνανία, η Δράμα, η Ηλεία, η Περιφέρεια Ιονίων (Ζάκυνθος, Λευκάδα, Ιθάκη), Καβάλα-Θάσος, Κεφαλονιά, Κέρκυρα, Κυκλάδες, Ξάνθη, Πέλλα και Σέρρες.
Θα ακολουθήσει διαβούλευση με επιτόπου παρουσιάσεις τους επόμενους δύο μήνες, ενώ στη συνέχεια οι παρατηρήσεις που θα προκύψουν θα αξιολογηθούν και θα ενσωματωθούν στις μελέτες, οι οποίες θα αξιολογηθούν από επιστημονική επιτροπή.
«Θα πρέπει να αποφασίσουμε τι θέλουμε στην Ελλάδα. Θέλουμε μια Disneyland διεσπαρμένη σε 13.000 οικισμούς σε όλη τη χώρα που λειτουργεί για δύο μήνες τον χρόνο και μετά οι κάτοικοι παραμένουν εκεί 10 μήνες ουσιαστικά ως τουρίστες στον τόπο τους;» αναρωτήθηκε ο κ. Γκανιάτσας φέρνοντας ως παραδείγματα «θεματικά χωριά» στην Ταϊλάνδη και την Κίνα, τα οποία λειτουργούν για τουριστικούς λόγους έχοντας αντιγράψει την αρχιτεκτονική της Σαντορίνης.
Προσέθεσε μάλιστα ότι με τέτοιες πρακτικές και πιστή ακολουθία μορφολογικών κανόνων, «ενώ επιχειρείται να προστατευθούν μορφές, το μόνο που επιτυγχάνεται είναι να διατηρηθούν εικόνες, καρικατούρες, όχι ο χαρακτήρας».
Τα κριτήρια
Γι΄αυτό και οι μελέτες που θα ακολουθήσουν θα πραγματοποιηθούν με διαφορετικά κριτήρια που θα καθορίζουν εξειδικευμένα μέτρα για την ανάπτυξη του κάθε οικισμού. «Η νέα αντίληψη είναι κοινωνική ανάγκη» σημείωσε η Τόνια Κατερίνη, πρόεδρος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων.
Σήμερα στην Ελλάδα, από τους 13.000 οικισμούς που υπάρχουν, περί τους 12.000 χαρακτηρίζονται «ουδέτεροι», 850 παραδοσιακοί και περίπου 110 εγκαταλελειμμένοι.
Βάσει των μελετών που έχουν ήδη εκπονηθεί, τρεις είναι οι βασικοί λόγοι της καταστροφής των ελληνικών οικισμών:
Η εγκατάλειψη.
Η άκριτη μεταφορά αστικών προτύπων.
Η αυθαίρετη και βεβιασμένη ανάπτυξή τους βάσει μορφολογικών κανόνων για τουριστική κατανάλωση.
ΤΟ ΠΟΡΙΣΜΑ
Προτάσεις για την προστασία των οικισμών
Η μορφή του ιστού, δηλαδή το δίκτυο δρόμων και πεζοδρόμων, οι ελεύθεροι χώροι, τα δημόσια κτίρια σε σχέση με το τοπικό φυσικό ανάγλυφο και το ευρύτερο τοπίο, οι χρήσεις γης, η οικοδομική κατάτμηση ενός οικισμού με διάκριση δημόσιων και ιδιωτικών οικοπέδων, τα όρια ύψους και απόστασης των κτιρίων ακόμα και τα υλικά κατασκευής και το χρώμα συγκαταλέγονται στα στοιχεία που προτείνει το πόρισμα της Επιστημονικής Επιτροπής για το γενικό πλαίσιο δόμησης των μικρών οικισμών.
Ενα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στους μικρούς οικισμούς της χώρας είναι, σύμφωνα με την αρχιτέκτονα και μέλος της Επιτροπής, Μαρία Φραντζή, η ύπαρξη πολλών «νεοπαραδοσιακών» κτιρίων που μιμούνται ανεπιτυχώς το αρχιτεκτονικό ύφος του οικισμού.
Την ίδια στιγμή δεν είναι λίγα τα χωριά, στα οποία «ξεφυτρώνουν» μικρές πολυκατοικίες ή τριώροφα που δεν έχουν καμία σχέση με τον παραδοσιακό χαρακτήρα του οικισμού, ενώ πολλά μονοπάτια ή μικροί δρόμοι έχουν καταστραφεί στα χρόνια που πέρασαν με μόνο στόχο να αντικατασταθούν από μεγαλύτερους δρόμους ώστε να είναι προσβάσιμα με αυτοκίνητο.
Ρυθμίσεις
Η επιστημονική επιτροπή έχει προτείνει σειρά αλλαγών, μεταξύ των οποίων:
-Ρυθμίσεις που θα απαγορεύουν, αποτρέπουν ή θα αποθαρρύνουν αποτελεσματικά τη δημιουργία ψευτοπαραδοσιακών μορφών, όπως είναι τα προκάτ παραδοσιακά.
-Ρυθμίσεις που θα ενισχύσουν την αναζήτηση της αυθεντικότητας των επιμέρους χαρακτηριστικών υλικών και άυλων. Σύμφωνα με το πόρισμα της Επιτροπής, οι ελληνικοί οικισμοί έγιναν άσχημοι γιατί χάθηκαν τα παλιά κτίριά τους που είχαν απλά σχήματα και αντικαταστάθηκαν από νεότερα που είχαν ως βασικό στόχο τον εντυπωσιασμό.
-Ρυθμίσεις που θα διαχωρίζουν την αρχιτεκτονική στέγασης ειδικών χρήσεων, π.χ. δημαρχεία, μουσεία κλπ. Αυτά θα πρέπει να προσαρμόζονται στην κλίμακα του οικισμού.
