«Μπούρτζι» ονομάζεται το θαλάσσιο ενετικό κάστρο που βρίσκεται μπροστά από το λιμάνι του Ναυπλίου. Η λέξη προέρχεται από την αραβική γλώσσα και σημαίνει το φρούριο που είναι ενσωματωμένο σε νησί.
Αρχικά ονομαζόταν από τους ναυτικούς νησάκι του Αγίου Θεοδώρου, αλλά μετά την αποχώρηση του Μαχμούτ Πασά, οι Ενετοί το οχύρωσαν με πύργο και από τότε ονομάστηκε Καστέλλι ή Μπούρτζι. Μετά την έλευση του βασιλιά Γεωργίου Α”, το οχυρό αφοπλίστηκε και έγινε τόπος διαμονής του δήμιου της γκιλοτίνας.
Η ονομασία «Μπούρτζι» όμως, δεν συναντάται μόνο στο Ναύπλιο, αλλά και σε παρόμοια κτίσματα ανά την Ελλάδα που βρίσκονται σε παραθαλάσσιες πόλεις και νησιά.
Στην Ελλάδα υπάρχουν και άλλα με την ονομασία «Μπούρτζι», τα οποία χωρίζονται σε επιθαλάσσια και παραθαλάσσια, δηλαδή σε εκείνα που βρέχονται από τη θάλασσα και σε εκείνα που χτίστηκαν πάνω σε νησί, όπως στο Ναύπλιο και τον Πόρο.
Τα περισσότερα δημιουργήθηκαν την περίοδό της πρώτης Ενετοκρατίας, ενώ υπάρχουν και μερικά που προέρχονται από παλαιοτέρα χρόνια. Η θέση τους ήταν στρατηγικής σημασίας και είχαν οχυρωματικό χαρακτήρα.
Στην ουσία χρησίμευαν ως «προωθημένοι προμαχώνες» και λειτουργούσαν ως πρώτη γραμμής άμυνας στις θαλάσσιες επιθέσεις. Γι” αυτό τον λόγο ήταν εξοπλισμένα με πυροβόλα και είχαν ισχυρές οχυρώσεις.
Πολλά από αυτά έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στα χέρια των επαναστατημένων Ελλήνων στις μάχες που δόθηκαν κατά τον απελευθερωτικό αγώνα. Μερικά χτίστηκαν σε λιμάνια, ώστε να τα προστατεύουν και να ελέγχουν την κίνηση των πλοίων και μερικά είχαν πολυγωνικό σχήμα για να ελέγχουν τον θαλάσσιο χώρο κατά 360 μοίρες. Άλλα διατηρούνται σε καλή κατάσταση και άλλα κινδυνεύουν με κατάρρευση και αφανισμό.
Παρακάτω σας παρουσιάζουμε τα υπόλοιπα επτά οχυρά που φέρουν την ονομασία «Μπούρτζι» ανά την Ελλάδα..
Μπούρτζι Πόρου. Χτισμένο το 1826 από τον Βαυαρό Φον Εϋδεκ, σε ένα μικρό νησάκι ανατολικά του λιμανιού του Πόρου. Χρησιμοποιήθηκε σαν ναυτική βάση από το βυζαντινό στόλο κατά των Σαρακηνών. To κάστρο έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανταρσία του Μιαούλη κατά του Καποδίστρια το 1831.
Μπούρτζι Καρύστου. Ενετικό κάστρο του 1350 μ.Χ. και βρίσκεται στην πόλη της Καρύστου. Είναι διώροφο, εξαγωνικού σχήματος με πολλές πολεμίστρες και 24 μπουκαπόρτες.
Μπούρτζι Αγίας Μαρίνας. Βρίσκεται στη Λέρο στη νότια είσοδο του κόλπου και κατασκευάστηκε την περίοδο της ρωμαϊκής κυριαρχίας.
Μπούρτζι Χίου. Από τα παλαιότερα φρούρια. “Ηταν χτισμένο στο λιμάνι και κατασκευάστηκε κατά την οθωμανική περίοδο. Αντιπροσωπεύει ένα μικρό αμυντικό οχυρό που βρίσκεται στα βόρεια της άκρης του μώλου, στα δεξιά καθώς μπαίνεις στο λιμάνι. Το ‘Μπούρτζι’ αποτελεί προέκταση του μεγαλεπίβολου Κάστρου της Χίου.
Μπούρτζι Σκιάθου. Βρίσκεται σε ένα λόφο που χωρίζει το λιμάνι της Σκιάθου στα δύο. Πιθανή χρονολογία κατασκευής είναι η περίοδος της Πρώτης Ενετοκρατίας από την οικογένεια Γκίζι. Μεγάλο μέρος του καταστράφηκε το 1660 όταν κατέλαβε το νησί ο Ενετός ναύαρχος Γραγκίσκος Μοροζίνι
Μπούρτζι Αυλίδος, Βρίσκεται στην Εύβοια και χτίστηκε πριν το 14ο αιώνα, πιθανόν για να να επιτηρούν το στενό της Αυλίδος.
Μπούρτζι Μεθώνης. Ένας οκτάγωνος πύργος που χτίστηκε σε ένα μικρό νησάκι κατά την Α’ Ενετοκρατία και ενώνεται με το μεσαιωνικό κάστρο μέσω μιας πέτρινης γέφυρας.
Αυτά που χάθηκαν στη νεώτερη Ελλάδα
Το Μπούρτζι της Αίγινας βρισκόταν στο λιμάνι του νησιού. Ήταν ένας πέτρινος τετράγωνος πύργος που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην επανάσταση και κατεδαφίστηκε το 1905.
Μπούρτζι είχε και η Χαλκίδα, πριν κατεδαφιστεί το περίφημο βενετσιάνικο κάστρο...
