Οι μυλόπετρες της κατάθλιψης αλέθουν την ανθρώπινη ψυχή (Μέρος 1ο)

Γράφει ο Παύλος Κουτρουφίνης

Σύμβουλος ψυχ. Υγείας – Ψυχοθεραπευτής*

 Όλο και περισσότεροι φθάνουν στο γραφείο άνθρωποι σαν όλους, που μοιάζουν κατάκοποι κυριολεκτικά αλεσμένοι από τις μυλόπετρες αυτού του ζωντανού θανάτου, της κατάθλιψης.


Η λέξη κατάθλιψη προέρχεται από το ρήμα καταθλίβω, που σημαίνει συμπιέζω κάτι μέχρι να το συντρίψω. Έτσι σύνοδες λέξεις που συνήθως λέει αυτός που υποφέρει όταν ζητάει κανείς να περιγράψει την αίσθησή του, είναι βάρος, ψυχοπλάκωμα στο στήθος, σαν να μην του φτάνει η αναπνοή του, ή πάλι σαν να εκπνέει και δεν βγάζει όλο τον αέρα, ατονία, αίσθηση κούρασης με τη παραμικρή ενασχόληση, σηκώνεται από τον ύπνο κουρασμένος, απουσία ενδιαφέροντος, αίσθηση ματαιότητας, μοναξιά, απελπισία, φόβος, απογοήτευση και άγχος που συνήθως πνίγει και πνίγεται.

Τα αίτια μπορεί να είναι ενδογενή και να αναφέρονται στην ιστορία του ατόμου, (τραυματικές εμπειρίες, κακοποίηση, συναισθηματική παραμέληση, εγκατάλειψη, απώλειες κ.α.) και εξωγενή δηλαδή περιβαλλοντικοί – κοινωνικοί παράγοντες που σε συνδυασμό με τα παραπάνω ενεργοποιούν την διαταραχή της διάθεσης όπως περιγράψαμε.

Η συγκυρία της κρίσης , πολιτικής, οικονομικής, περιβαλλοντικής, κοινωνικής και εν τέλει ανθρωπιστικής που όλοι βιώνουμε μας απειλεί και η ανασφάλεια είναι πια πλέον διάχυτη καθώς το φαντασιακό πλαίσιο μιας συνεχούς και συνεχιζόμενης σταθερότητας και εξέλιξης όπως την είχαμε πρωτίστως φανταστεί και μάθει έχει αποσαθρωθεί. Μαζί με την κατάργηση του δομικού πλαισίου πάνω στο οποίο στηρίζονται τα όνειρα, οι επιθυμίες και οι επιδιώξεις αποδυναμώνεται η άμυνα του οργανισμού, και της κοινωνίας. Οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες αποτελούν την μια μυλόπετρα, οι ανάγκες του ατόμου/οργανισμού/κοινωνίας την άλλη. Ανάμεσα σ’ αυτές τις μυλόπετρες συνθλίβεται κάθε οργανισμός (άτομο-κοινωνία) που δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις βασικές του ανάγκες (ανάγκη για εργασία, τροφή, στέγη )και εν συνέχεια τα όνειρα και τις επιθυμίες του για αυτοπραγμάτωση.

Το άτομο κουρασμένο από αυτήν την άνιση μάχη σιγά-σιγά παραιτείται, αποσύρεται και κλείνεται στον δυσβάστακτο κόσμο του. Κάθε παραίνεση, κάθε προτροπή από το περιβάλλον του ηχεί στα αυτιά του ως μια ακόμη ματαίωση αφού νιώθει πως δεν μπορεί να ανταπεξέλθει στις προτροπές να το ξεπεράσει. Έτσι σιγά σιγά το περιβάλλον νιώθει κι αυτό ανήμπορο να καταλάβει, να βοηθήσει κι έπειτα ίσως θυμώνει μαζί του, που δεν προσπαθεί. Φοβάται και θυμώνει. Πολλές φορές ο ασθενής στοχοποιείται και χαρακτηρίζεται ως τεμπέλης και θύμα. Τούτο το τελευταίο είναι και το πιο εύκολο, δηλαδή είναι ευκολότερο να πούμε «είναι καταθλιπτικός, φοβάται την ζωή, είναι θύμα, δεν κάνει τίποτε» παρά να πούμε το πεδίο της οικογένειας είναι δυσλειτουργικό, κι ακόμα το κοινωνικό πεδίο είναι άρρωστο. Ίσως φαίνεται δυσνόητο αυτό το τελευταίο, μα σκεφτείτε μια στιγμή όταν ένα λουλούδι μαραίνεται δεν ψάχνετε την αιτία στο λουλούδι, εξετάζετε το χώμα, το φως, το νερό, το περιβάλλον με άλλα λόγια. Δεν λέει κανείς πως το λουλούδι φταίει. Για την κατάθλιψη έχουν γραφεί πολλά , σκοπός του άρθρου είναι να φωτίσει τον άνθρωπο που υποφέρει και όχι την ασθένεια. Μπορείτε να βρείτε πολλές συμβουλές για το τι να κάνει ο ασθενής και πως. Τα περισσότερα είναι έτσι όπως παρουσιάζονται, το πρόβλημα είναι όμως ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να κάνει τίποτε περισσότερο από αυτό που μπορεί. Για σκεφτείτε λοιπόν, εσάς και τις δυνατότητες που νιώθετε πως έχετε, με λίγα λόγια τι μπορείτε και τι δεν μπορείτε. Σκεφτείτε, μπορείτε να κάνετε κάτι περισσότερο από αυτό που μπορείτε; H απάντηση είναι προφανής μπορείτε να κάνετε κάθε φορά αυτό που νιώθετε πως μπορείτε, έτσι και ο ασθενής κάνει το περισσότερο που μπορεί.

Οι άνθρωποι (όταν υπάρχουν) του περιβάλλοντος κάνουν κι αυτοί ότι μπορούν, με τον καλύτερο τρόπο, από αυτό που ξέρουν, γιατί τι διαφορετικό μπορεί να κάνει κανείς εκτός από αυτό που ξέρει; Είναι πράγματι σκληρό να συνειδητοποιεί κανείς πως δεν μπορεί να βοηθήσει τον δικό του άνθρωπο κάνοντας αυτό που ξέρει. Πιθανά να νιώσει κι ο ίδιος ανήμπορος, με αυτή του όμως την επίγνωση έχει ήδη κάνει μια μεγάλη αποδοχή, και τώρα είναι ήδη πιο κοντά σε αυτό που νιώθει ο ασθενής. Ήδη συναισθάνεται τον άνθρωπό του, κι αυτή η συναίσθηση παίρνει όλο και μεγαλύτερο χώρο μέχρι που μπορεί να γίνει βαθύτερη κατανόηση για τον ίδιο και τους φυσικούς του περιορισμούς. Όσο λοιπόν σημαντικό είναι για τον φροντιστή να καταλάβει ότι είναι εντάξει να μην μπορεί άλλο τόσο σημαντικό είναι για τον ασθενή να νιώσει πως είναι εντάξει και για αυτόν. Κι αυτό, γιατί πρέπει να θυμόμαστε πως κι ο ασθενής δεν θέλει να υποφέρει.

(…συνεχίζεται)

*Ο Παύλος Κουτρουφίνης είναι Σύμβουλος ψυχ. Υγείας – Ψυχοθεραπευτής εκπαιδευμένος στην Gestalt, ζει και εργάζεται στο Ναύπλιο.