Η μυθιστορία της διπλοπροδομένης επαναστάτριας του 1821 κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κέδρος δια χειρός Ειρήνης Νικολάκη-Καλαμάρη. Τίτλος, «Μαντώ Μαυρογένους». Της προδομένης από το επηρμένο βαυαρικό κράτος του Όθωνα αλλά και από τον αγαπημένο της Δημήτρη Υψηλάντη, στρατιωτικό αρχηγό τους ξεσηκωμού.
Η Χιώτισσα πεζογράφος έρχεται να μας θυμίσει τη θρυλική μορφή της γυναίκας που με σημερινούς όρους θα την λέγαμε ακτιβίστρια για την ελευθερία αλλά και φεμινίστρια, καθώς είναι γνωστή όχι μόνο γιατί γεννημένη το 1796 από πλούσια οικογένεια της Τεργέστης έφθασε στη Μύκονο για να ξεσηκώσει τους ραγιάδες, να εξοπλίσει πλοία με δικά της έξοδα και να πολεμήσει στο Πήλιο, στη Φθιώτιδα, στη Λειβαδιά αλλά και γιατί, έχοντας γαλλική μόρφωση, έγινε γνωστή στην Ευρώπη με τη γραπτή έκκλησή της προς τις γυναίκες της Γαλλίας να συμπαρασταθούν στον ελληνικό αγώνα.
Το βιβλίο είναι γραμμένο ως αναμνήσεις από πιστή παραμάνα της ηρωίδας, την Περεζιά, που αποτελεί λογοτεχνικό προσωπείο της συγγραφέως, η οποία βασίστηκε σε ιστορικά στοιχεία και κυρίως στο ομώνυμο βιβλίο του συγγραφέα ερευνητή Μανουήλ Τασούλα που εκδόθηκε από τον Δήμο Μυκονίων το 1995.
Χρησιμοποιώντας κλασικά αφηγηματικά στοιχεία, με ένα έντονο υπερσυναισθηματισμό, η συγγραφέας αναπλάθει την ατμόσφαιρα της εποχής, σκιαγραφεί τα πρόσωπα, αναπτύσσει τους διαλόγους, αναδεικνύει τις ψυχικές καταστάσεις και διανθίζει την μυθιστορία της με τεκμήρια.
Όπως αναφέρει στον πρόλογό του ο ιστορικός Σαράντος Καργάκος, ο αναγνώστης διαβάζοντας το βιβλίο θα νιώσει πως «η Πάρος, που έκλεισε στην αγκαλιά της τη Μαντώ, και η Μύκονος δεν είναι μόνο ωραιονήσια για τουρισμό αλλά και ηρωονήσια για προσκυνημό».
Το πρώτο κεφάλαιο ξεκινάει από το τέλος της ζωής της ηρωίδας και από το δεύτερο κεφάλαιο ακολουθείται η χρονολογική πορεία: Τα παιδικά χρόνια στην Τεργέστη, η μύηση στην Φιλική Εταιρεία, η επαναστατική δράση, ο επεισοδιακός έρωτας με τον Υψηλάντη, η συκοφαντία που οδήγησε σε ένα βαθύτατο μίσος -κάτι σαν λαβ στόρι μέσα στην επανάσταση.
Ένα από τα ντοκουμέντα που σπάει το υπερ-περιγραφικό ύφος είναι η επιστολή της απόμαχης και αποτραβηγμένης στην Πάρο αγωνίστριας. Την έστειλε προς τον βασιλιά Όθωνα ζητώντας του να την σώσει από την οικονομική εξαθλίωση αφού τα είχε δώσει όλα για την επανάσταση.
«Μεγαλειότατε,
Εις την εν Ναυπλίω εξεταστικήν επιτροπήν είχα δώσει τα έγγραφα των Στρατιωτικών μου εκδουλεύσεων και των Χρηματικών θυσιών μου, τας οποίας επρόσφερα δια την ανεξαρτησίαν της Πατρίδος […]. Η Επιτροπή εις απάντησιν, ως βεβαιούμαι, επρότεινε να μοι δωθή ικανή Χρηματική ποσώτης, ή εις Χρήματα, ή εις γην, και ενός βραβείου, όπως η Υ.Μ. ήθελε εγκρίνει. Αλλ' έκτοτε μέχρι σήμερον δεν είδον ούτε βραβείον ούτε Χρηματικήν αποζημίωσιν ούτε εις γην, ούτε εις Χρήματα, παρά μόνο μίαν μικράν σύνταξιν, ικανή να πληρώνω το Μηνιαίον της υπηρέτηδός μου […] Μεγαλειότατε, ούτε Χήρα ήμουν ποτέ αλλ' ούτε υπανδρευμένη διά να είναι δυνατόν να κατασταθώ χήρα […] Η Γραμματεία έπρεπε να με θεωρήση ως αγωνισαμένην προσωπικώς κατά των εχθρών της Πατρίδος, ως θυσιάσασαν υπερόγκους Χρηματικάς ποσώτητας ιδικάς μας, ως Στρατολογήσασαν Στρατιώτας και εκστρατεύσασαν κατά των εχθρών της Πατρίδος και εκπληρώσασαν καθήκοντα Στρατιωτικά κατά τε ξηράν και θάλασσαν, και τότε βέβαια δεν ήθελεν εξοκίλει εις το μέγα λάθος, του να με εκλάβη ως Χήραν και ως απόμαχον».
Όσον αφορά το μεγάλο ερωτικό σκάνδαλο που έγινε… «talk of the town» στην πουριτανική κοινωνία της επανάστασης η αφηγήτρια-παραμάνα περιγράφει την ψιλόλιγνη σιλουέτα του Άγγλου Εδουάρδου Μπλάκιερ, φιλέλληνα και φίλου του Υψηλάντη, μεσολαβητή για να πάρει η Ελλάδα δάνειο, να επισκέπτεται τη Μαντώ στο σπίτι της λειτουργώντας ως μεσίτρια του δανείου που είχε τόση ανάγκη η επανάσταση. Οι φθονερές φήμες, τα χοντροκομμένα υπονοούμενα και τα ψιθυρίσματα φούντωσαν τη διαβολή σπιλώνοντας το όνομά της. Αποτέλεσμα, ο Υψηλάντης να την κατακεραυνώσει και το Εκτελεστικό της επανάστασης να διατάξει την έξωσή της από το οίκημα που της είχε δώσει, με το δικαιολογητικό ότι εκεί θα εγκαθίστατο φρουρά.
«Γενναίος στη μάχη, δειλός στην αγάπη ο Υψηλάντης». Είναι η φράση της ηρωίδας σαν έμαθε το θάνατο του αγαπημένου της που τον βρήκε στα 39 του χρόνια βαριά άρρωστο από στηθικό νόσημα στο Ναύπλιο.
