Γράφει ο χειρούργος – ουρολόγος – ανδρολόγος
Στέλιος Κοντός
Η ακράακρατειατεια ούρων είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται, για να περιγράψει οποιαδήποτε ανεπιθύμητη απώλεια ούρων. Δεν πρόκειται για μία νόσο, αλλά για ένα σύμπτωμα, αποτελεσμα αλληλεπιδρασης ποικίλων παθοφυσιολογικών, ψυχοκινητικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Παρα το γεγονος ότι η ακράτεια δεν απειλεί άμεσα τη ζωη, εντούτοις μπορεί να προκαλέσει σημαντικού βαθμού νοσηρότητα και σοβαρές αρνητικές επιδράσεις στην ποιότητα ζωής των πασχόντων γυναίκων.
Σε ποιους εμφανίζεται η ακράτεια;
Οι γυναίκες έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν ακράτεια συγκριτικά με τους άντρες. Η πιθανότητα να εμφανιστεί ακράτεια αυξάνεται σημαντικά με την αύξηση της ηλικίας, χωρίς να θεωρείται φυσιολογική συνέπεια της ηλικίας. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 1 στις 10 γυναίκες 40-65 ετών και 3 στις 10 γυναίκες άνω των 65 ετών αντιμετωπίζουν το πρόβλημα αυτό. Ο αριθμός αυτός είναι ακόμα μεγαλύτερος, αν αναλογιστεί κανείς ότι πολλές γυναίκες δεν αναφέρουν καν το πρόβλημά τους στον ιατρό, εξαιτίας του φόβου ή της ντροπής. Επίσης αρκετές γυναίκες έχουν τη λανθασμένη εντύπωση ότι η ακράτεια είναι φυσιολογική στη μεγάλη ηλικία και ότι είναι αθεράπευτη, κάτι που είναι λάθος.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής;
Η ακράτεια ούρων συνοδεύεται από συναισθήματα ντροπής, μείωση της αυτοπεποίθησης και μείωση της σεξουαλικής και κοινωνικής δραστηριότητας. Η γυναίκα ή ο άντρας με πρόβλημα καταλήγει να ζει με πάνες, που πέρα από τα ζητήματα υγιεινής και τα ιατρικά προβλήματα που δημιουργούν, όπως ουρολοιμώξεις, κολπίτιδες και δερματοπάθειες, οδηγούν τον ασθενή σε κοινωνική απομόνωση. Συχνά, η ακράτεια οδηγεί σε κατάθλιψη, με δραματικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής τόσο των ασθενών όσο και των οικείων τους. Δυστυχώς, ενώ περισσότερες από 7 στις 10 περιπτώσεις ακράτειας μπορούν να αντιμετωπιστούν επιτυχώς, πάνω από τις μισές πάσχουσες δεν αναζητούν ιατρική βοήθεια, αλλά περιορίζονται σε μη ιατρικές πηγές ενημέρωσης και στη χρήση πάνας ακράτειας!
Πώς γίνεται η διάγνωση της ακράτειας;
Η διάγνωση του προβλήματος θα ξεκινήσει με τη λήψη του ιατρικού ιστορικού. Το είδος των ενοχλημάτων και της ακράτειας, το πόσο σοβαρά είναι, ο χρόνος εμφάνισής τους και η συχνότητά τους στη διάρκεια του 24ώρου είναι βασικές ερωτησεις που θα βοηθησουν στη διαγνωση και θεραπεια. Υπαρχουν ειδικά ερωτηματολόγια- ημερολόγια ούρησης, όπου η καταγραφή των προσλαμβανόμενων υγρών και των αποβαλλόμενων ούρων παρεχουν πληροφοριες για το προβλημα. Ακολουθεί η κλινική εξέταση που περιλαμβάνει τη γυναικολογική εξέταση στις γυναίκες και τη δακτυλική εξέταση του προστάτη στους άντρες, καθώς και αδρή νευρολογική εκτίμηση. Χρησιμες ειναι παρακλινικες εξετασεις οπως γενική και καλλιέργεια ούρων, και ίσως κάποιες εξετάσεις αίματος.
Συχνά, ο έλεγχος συμπληρώνεται με υπερηχογράφημα των νεφρών, της ουροδόχου κύστης και των γεννητικών οργάνων. Σε κάποιες περιπτώσεις, γίνεται μία ενδοσκοπική εξέταση, η κυστεοσκόπηση. Τέλος, σε ειδικές περιπτώσεις χρησιμοποιείται και ακτινολογικός έλεγχος, όπως η κυστεο-ουρηθρογραφία και η αξονική τομογραφία.
Τι είναι ο ουροδυναμικός έλεγχος;
Η πιο εξειδικευμένη εξέταση για την ακράτεια είναι ο ουροδυναμικός έλεγχος. Είναι μία εξέταση που έχει ως στόχο να μελετήσει με ακρίβεια τη λειτουργία της κύστης και της ουρήθρας, πραγματοποιώντας προσομοίωση της διαδικασίας γεμίσματος και αδειάσματος της ουροδόχου κύστης. Γίνεται με τη βοήθεια ειδικού μηχανήματος και με την τοποθέτηση ειδικού καθετήρα στην κύστη, που μετράει τις πιέσεις μέσα στην κύστη και στην ουρήθρα. Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο σκοπός όλων των εξετάσεων είναι να διακρίνει ο γιατρός τον τύπο της ακράτειας ούρων, καθώς και το αίτιό της, ώστε να μπορέσει να καθορίσει τη σωστή θεραπευτική στρατηγική.
Ποιοι τύποι ακράτειας υπάρχουν;
Υπάρχουν 3 είδη ακράτειας, που διαφέρουν τόσο στον μηχανισμό που την προκαλεί και στον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνεται όσο και στην αντιμετώπιση.
Τα 3 είδη είναι:
Ακράτεια κατά την προσπάθεια
Ακράτεια επιτακτικού τύπου
Ακράτεια από υπερπλήρωση
Α.Η ακράτεια κατά την προσπάθεια (stress incontinence)
Είναι η απώλεια ούρων που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της προσπάθειας, όπως για παράδειγμα με κινήσεις του σώματος, με βήχα ή με φτάρνισμα. Συμβαίνει χωρίς να θέλουμε να ουρήσουμε, επειδή αυξάνουμε την πίεση μέσα στην κοιλιά μας, με αποτέλεσμα μια ποσότητα ούρων να διαφεύγουν προς τα έξω. Καθημερινές καταστάσεις, όπου αυξάνουμε την πίεση στην κοιλιά μας, είναι:
όταν προσπαθούμε να σηκωθούμε από το κρεβάτι ή από ένα χαμηλό κάθισμα,
όταν σηκώνουμε βάρη, για παράδειγμα σακούλες με τα καθημερινά ψώνια ή κρατώντας αγκαλιά ένα μικρό παιδί,
όταν ανεβαίνουμε σκάλες,
με τη γυμναστική, τον χορό ή ακόμη κατά τη σεξουαλική επαφή,
ακόμη και όταν γελάμε ή βήχουμε.
Β. Επιτακτική ακράτεια (urge incontinence)
H γυναίκα αισθάνεται έντονη επιθυμία για ούρηση, την οποία αδυνατεί να αναστείλει με αποτέλεσμα την απώλεια ουρων. Η γυναίκα χαρακτηριστικά αναφέρει οτι δεν προλαβαίνει να φτάσει στην τουαλέτα και “βρέχεται”. Η επιτακτική ακράτεια στις γυναίκες μπορεί να συνοδεύεται από συχνοουρία, πόνο κατά την ούρηση, πόνο υπερηβικά ή στο περινέο, αιματουρία κ.α.
Γ. Μικτή ακράτεια (mixed incontinence)
Οι γυναίκες που πάσχουν από μικτή ακράτεια “χάνουν” ούρα ταυτόχρονα λόγω φυσικής δραστηριότητας και λόγω επιτακτικής ούρησης. Στην περίπτωση αυτή, ο εξειδικευμένος ουρολόγος πρέπει να διακρίνει ποιός τύπος ακράτειας είναι ο πιο σημαντικος και να αντιμετωπιστεί πρώτος.
Ο ρόλος της εγκυμοσύνης στην ακράτεια
Στις αλλαγές αυτές, μπορούν να συμβάλουν προηγούμενες εγκυμοσύνες, αφού το έμβρυο μεγαλώνει μέσα στην πύελο και πιέζει τα όργανα της κοιλιάς και της πυέλου. Κατά τον τοκετό, μαζί με τον κόλπο διατείνονται και οι μύες του πυελικού εδάφους και μπορεί να χαλαρώσουν. Έτσι, αλλάζει η θέση της ουρήθρας, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρείται και πτώση των οργάνων της πυέλου, η λεγόμενη πρόπτωση. Όταν υπάρχει πρόπτωση της κύστης, μιλάμε για κυστεοκήλη• όταν υπάρχει πρόπτωση του τμήματος του εντέρου που λέγεται ορθό, μιλάμε για ορθοκήλη και, όταν αυτά συνυπάρχουν, μιλάμε για κυστεο-ορθοκήλη. Γι’ αυτό και οι γυναίκες, τόσο κατά την εγκυμοσύνη όσο και αμέσως μετά τον τοκετό, πρέπει να ακολουθούν ειδικό πρόγραμμα ασκήσεων, με σκοπό την αποκατάσταση των μυών του πυελικού εδάφους και την πρόληψη της ακράτειας.
Η εμμηνόπαυση
Την εγκράτεια των ούρων, επίσης, επηρεάζουν αρνητικά οι επιπτώσεις από τις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά την εμμηνόπαυση, αφού η έλλειψη οιστρογόνων ξηραίνει τον κόλπο, που χάνει σιγά σιγά την ελαστικότητά του με επιπτώσεις και στην υπερκείμενη ουρήθρα. Τέλος, η παχυσαρκία, το κάπνισμα και ο χρόνιος βήχας ευνοούν την εμφάνιση ή επιδείνωση της ακράτειας.
Θεραπεία ακράτειας από προσπάθεια
Η θεραπεία για την αντιμετώπιση της ακράτειας από προσπάθεια εξαρτάται από τη σοβαρότητα του προβλήματος, την αιτία που την προκαλεί αλλά και τις προσδοκίες των ασθενών. Υπάρχουν λιγότερο και περισσότερο επεμβατικές τεχνικές, ενώ συχνά χρησιμοποιείται και συνδυασμός θεραπειών.
Φυσικοθεραπεία και ασκήσεις πυελικού εδάφους
Με τη φυσικοθεραπεία, σε συνδυασμό με τη βιοανάδραση, επιδιώκεται η ενδυνάμωση των μυών που στηρίζουν την ουρήθρα και την κύστη, δηλαδή των μυών του πυελικού εδάφους. Σε ήπιες και μέτριες μορφές ακράτειας, η φυσικοθεραπεία μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα της ακράτειας. Καλό είναι η φυσικοθεραπεία να γίνει με τη βοήθεια εξειδικευμένου φυσικοθεραπευτή. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με φάρμακα που βοηθούν τη σύσπαση του σφιγκτήρα.
Η χειρουργική λύση της τοποθέτησης ταινίας χωρίς τάση
Όταν αποτύχει η συντηρητική αντιμετώπιση, καθώς και στις περιπτώσεις σοβαρής ακράτειας, προχωρούμε στη χειρουργική αντιμετώπιση. Η επέμβαση εκλογής θεωρείται, σήμερα, η τοποθέτηση κάτω από την ουρήθρα της λεγόμενης «κολπικής ταινίας χωρίς τάση». Χρησιμοποιείται μία λωρίδα σαν ταινία, η οποία στηρίζει την περιοχή όπου η κύστη ενώνεται με την ουρήθρα. Η ταινία αυτή μπορεί να είναι φτιαγμένη από φυσικό ή τεχνητό υλικό. Στο 80-90% των περιπτώσεων, θεραπεύεται η ακράτεια. Πιθανές παρενέργειες περιλαμβάνουν την υποτροπή και αλλαγές στην ούρηση. Η τοποθέτηση ταινίας κάτω από την ουρήθρα χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια και στην αντρική ακράτεια κατά την προσπάθεια, κυρίως ύστερα από προστατεκτομή. Σε περίπτωση όπου υπάρχει και πρόπτωση της κύστης ή του ορθού μέσα στον κόλπο, χρησιμοποιούνται ειδικά πλέγματα που τοποθετούνται μέσα από τον κόλπο, όπως και οι ταινίες χωρίς τάση.
Ο τεχνητός σφιγκτήρας
Τέλος, σε περιπτώσεις σοβαρής βλάβης του σφιγκτήρα, η μόνη αποτελεσματική λύση είναι η τοποθέτηση τεχνητού σφιγκτήρα. Πρόκειται για ένα μηχανισμό που τοποθετείται χειρουργικά γύρω από τον σφιγκτήρα και συνδέεται με μία αντλία νερού. Έτσι, ο ασθενής μηχανικά μπορεί να αδειάζει και να γεμίζει τον τεχνητό αυτόν μηχανισμό εγκράτειας, ελέγχοντας την ούρησή του. Ο τεχνητός σφιγκτήρας συνήθως χρησιμοποιείται σε άντρες με ακράτεια ύστερα από επέμβαση στον προστάτη.
Αντιμετώπιση ακράτειας επιτακτικού τύπου
Η αντιμετώπιση της ακράτειας από έπειξη είναι φαρμακευτική. Σήμερα, υπάρχουν ειδικά φάρμακα που σταματούν τις ακούσιες συσπάσεις της κύστης. Τα φάρμακα αυτά λέγονται αντιχολινεργικά.
Πώς δρουν τα αντιχολινεργικά φάρμακα;
Η λειτουργία της κύστης ελέγχεται από νεύρα που καταλήγουν στο τοίχωμά της. Στις απολήξεις αυτές των νεύρων, εκκρίνονται ουσίες που προκαλούν είτε χαλάρωση στη φάση, όπου η κύστη γεμίζει, είτε σύσπαση του μυός της κύστης, στη φάση της ούρησης. Στις ειδικές, λοιπόν, αυτές νευρικές απολήξεις, που λέγονται υποδοχείς, δρουν τα φάρμακα, τα οποία δίνουμε, για να μεταβάλουμε τη λειτουργία της κύστης. Τα αντιχολινεργικά φάρμακα, επομένως, δρουν στους νευρικούς υποδοχείς της κύστης και σταματούν τις ακούσιες συσπάσεις της.
Είναι αποτελεσματικά και ασφαλή τα αντιχολινεργικά;
Τα φάρμακα αυτά είναι πολύ αποτελεσματικά και πολύ ασφαλή. Κύριες παρενέργειες είναι η ξηροστομία και η δυσκοιλιότητα, αλλά τα σύγχρονα φαρμακευτικά σκευάσματα έχουν λιγότερες παρενέργειες, με τουλάχιστον το ίδιο καλή αποτελεσματικότητα με τα παλαιότερα.
Όταν τα φάρμακα από το στόμα δεν είναι αποτελεσματικά
Για τις περιπτώσεις που δεν ανταποκρίνονται στα φάρμακα από το στόμα, μπορεί να εφαρμοστούν οι ενέσεις αλλαντικής τοξίνης ή ο ηλεκτρικός νευροερεθισμός. Η αλλαντική τοξίνη, που είναι γνωστή με το εμπορικό όνομα «Βotox», έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως διεθνώς με μεγάλη αποτελεσματικότητα και καλή ασφάλεια. Η φαρμακευτική ουσία, στην περίπτωση αυτή, χορηγείται μέσω ειδικού ενδοσκοπίου, του κυστεοσκοπίου, οπότε με ειδική βελόνα ενίουμε το φάρμακο σε συγκεκριμένα σημεία της κύστης. Το φάρμακο διακόπτει τη λειτουργία των νεύρων που ευθύνονται για τις ακούσιες συσπάσεις της κύστης. Η θεραπεία αυτή πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε 6-12 μήνες.
Τέλος, στον νευροερεθισμό τροποποιείται η λειτουργία των νεύρων της κύστης, με τη διοχέτευση ρεύματος στη σπονδυλική στήλη από μία μπαταρία που εμφυτεύεται στον γλουτό. Η θεραπεία είναι αποτελεσματική σε 7 στους 10 ασθενείς. Η μπαταρία πρέπει να αντικαθίσταται κάθε 7 χρόνια.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η ακράτεια ούρων δεν ειναι νόσος, αλλά ένα σύμπτωμα, με μεγαλα ποσοστα θεραπευτικης αντιμετωπισης τοσο συντηρητικα οσο και χειρουργικα, γιαυτο και ειναι σημαντικο οι πασχουσες να αναζητούν ιατρική βοήθεια και να μην περιορίζονται σε μη ιατρικές πηγές ενημέρωσης και στη χρήση πάνας ακράτειας!
«ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ»
Σπούδασα στην Ιατρική Σχολή Θεσσαλονίκης, από όπου αποφοίτησα το 2002 με «άριστα» και αφού υπηρέτησα το αγροτικό μου και τη στρατιωτική μου θητεια πηρα την ειδικοτητα της Ουρολογιας το 2011στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Πειραιώς, προσφέροντας τις υπηρεσίες μου και σε αρκετούς Χιώτες, μόνιμους κατοίκους Αθηνών.
Το 2011 απέκτησα το δίπλωμα του Κολλεγίου των Ευρωπαίων Ουρολόγων (FEBU), ενώ την ίδια χρονιά ανακηρύσσομαι διδάκτορας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών.
Μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ενδοουρολογίας-λιθιασης ουροποιητικού από το 2006 συνεχίζω την μετεκπαίδευση μου στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Γλασκόβης από το 2012 έως το 2015, στην ομάδα του Καθηγητή της Ουρολογίας Ian Dunn, οπου εξειδικεύτηκα στη λαπαροσκοπική χειρουργική του ανώτερου ουροποιητικού (όγκοι νεφρών με πάνω από 40 επεμβάσεις) αλλά και στη λιθίαση του ουροποιητικού με ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές (minimal invasive). Ήμουν από τους πρώτους που εφάρμοσε την τεχνική της διαδερμικής νεφρολιθοτριψίας για την αντιμετώπιση μεγάλων λίθων του νεφρού, χωρίς τομή.
Κατά τη διάρκεια της μετεκπαίδευσης μου απέκτησα πλούσια εμπειρία στην αντιμετώπιση της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη με σύγχρονες τεχνικές αντιμετώπισης, όπως TURis και Green light laser, και με πάνω από 4000 επεμβάσεις αντιμετώπισης της ανδρικής και γυναικείας ακράτειας.
Είμαι επίτιμο μέλος του Βασιλικού Κολλεγίου Ουρολόγων Χειρουργών του Ηνωμένου Βασιλείου και έχω πλούσια συγγραφική δραστηριότητα σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά.
Μου προσφέρθηκε μόνιμη θέση στην Πανεπιστημιακή Ουρολογική Κλινική στη Σκωτία, την οποία και αρνήθηκα, γιατί οι δεσμοί μου με την Ελλάδα και ειδικά με τη Χίο είναι πολύ ισχυροί, για αυτό και ένιωσα την ανάγκη να προσφέρω στην πατρίδα μου σε μια εποχή δύσκολη για όλους.
Η ακράακρατειατεια ούρων είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται, για να περιγράψει οποιαδήποτε ανεπιθύμητη απώλεια ούρων. Δεν πρόκειται για μία νόσο, αλλά για ένα σύμπτωμα, αποτελεσμα αλληλεπιδρασης ποικίλων παθοφυσιολογικών, ψυχοκινητικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Παρα το γεγονος ότι η ακράτεια δεν απειλεί άμεσα τη ζωη, εντούτοις μπορεί να προκαλέσει σημαντικού βαθμού νοσηρότητα και σοβαρές αρνητικές επιδράσεις στην ποιότητα ζωής των πασχόντων γυναίκων.
Σε ποιους εμφανίζεται η ακράτεια;
Οι γυναίκες έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν ακράτεια συγκριτικά με τους άντρες. Η πιθανότητα να εμφανιστεί ακράτεια αυξάνεται σημαντικά με την αύξηση της ηλικίας, χωρίς να θεωρείται φυσιολογική συνέπεια της ηλικίας. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 1 στις 10 γυναίκες 40-65 ετών και 3 στις 10 γυναίκες άνω των 65 ετών αντιμετωπίζουν το πρόβλημα αυτό. Ο αριθμός αυτός είναι ακόμα μεγαλύτερος, αν αναλογιστεί κανείς ότι πολλές γυναίκες δεν αναφέρουν καν το πρόβλημά τους στον ιατρό, εξαιτίας του φόβου ή της ντροπής. Επίσης αρκετές γυναίκες έχουν τη λανθασμένη εντύπωση ότι η ακράτεια είναι φυσιολογική στη μεγάλη ηλικία και ότι είναι αθεράπευτη, κάτι που είναι λάθος.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής;
Η ακράτεια ούρων συνοδεύεται από συναισθήματα ντροπής, μείωση της αυτοπεποίθησης και μείωση της σεξουαλικής και κοινωνικής δραστηριότητας. Η γυναίκα ή ο άντρας με πρόβλημα καταλήγει να ζει με πάνες, που πέρα από τα ζητήματα υγιεινής και τα ιατρικά προβλήματα που δημιουργούν, όπως ουρολοιμώξεις, κολπίτιδες και δερματοπάθειες, οδηγούν τον ασθενή σε κοινωνική απομόνωση. Συχνά, η ακράτεια οδηγεί σε κατάθλιψη, με δραματικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής τόσο των ασθενών όσο και των οικείων τους. Δυστυχώς, ενώ περισσότερες από 7 στις 10 περιπτώσεις ακράτειας μπορούν να αντιμετωπιστούν επιτυχώς, πάνω από τις μισές πάσχουσες δεν αναζητούν ιατρική βοήθεια, αλλά περιορίζονται σε μη ιατρικές πηγές ενημέρωσης και στη χρήση πάνας ακράτειας!
Πώς γίνεται η διάγνωση της ακράτειας;
Η διάγνωση του προβλήματος θα ξεκινήσει με τη λήψη του ιατρικού ιστορικού. Το είδος των ενοχλημάτων και της ακράτειας, το πόσο σοβαρά είναι, ο χρόνος εμφάνισής τους και η συχνότητά τους στη διάρκεια του 24ώρου είναι βασικές ερωτησεις που θα βοηθησουν στη διαγνωση και θεραπεια. Υπαρχουν ειδικά ερωτηματολόγια- ημερολόγια ούρησης, όπου η καταγραφή των προσλαμβανόμενων υγρών και των αποβαλλόμενων ούρων παρεχουν πληροφοριες για το προβλημα. Ακολουθεί η κλινική εξέταση που περιλαμβάνει τη γυναικολογική εξέταση στις γυναίκες και τη δακτυλική εξέταση του προστάτη στους άντρες, καθώς και αδρή νευρολογική εκτίμηση. Χρησιμες ειναι παρακλινικες εξετασεις οπως γενική και καλλιέργεια ούρων, και ίσως κάποιες εξετάσεις αίματος.
Συχνά, ο έλεγχος συμπληρώνεται με υπερηχογράφημα των νεφρών, της ουροδόχου κύστης και των γεννητικών οργάνων. Σε κάποιες περιπτώσεις, γίνεται μία ενδοσκοπική εξέταση, η κυστεοσκόπηση. Τέλος, σε ειδικές περιπτώσεις χρησιμοποιείται και ακτινολογικός έλεγχος, όπως η κυστεο-ουρηθρογραφία και η αξονική τομογραφία.
Τι είναι ο ουροδυναμικός έλεγχος;
Η πιο εξειδικευμένη εξέταση για την ακράτεια είναι ο ουροδυναμικός έλεγχος. Είναι μία εξέταση που έχει ως στόχο να μελετήσει με ακρίβεια τη λειτουργία της κύστης και της ουρήθρας, πραγματοποιώντας προσομοίωση της διαδικασίας γεμίσματος και αδειάσματος της ουροδόχου κύστης. Γίνεται με τη βοήθεια ειδικού μηχανήματος και με την τοποθέτηση ειδικού καθετήρα στην κύστη, που μετράει τις πιέσεις μέσα στην κύστη και στην ουρήθρα. Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο σκοπός όλων των εξετάσεων είναι να διακρίνει ο γιατρός τον τύπο της ακράτειας ούρων, καθώς και το αίτιό της, ώστε να μπορέσει να καθορίσει τη σωστή θεραπευτική στρατηγική.
Ποιοι τύποι ακράτειας υπάρχουν;
Υπάρχουν 3 είδη ακράτειας, που διαφέρουν τόσο στον μηχανισμό που την προκαλεί και στον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνεται όσο και στην αντιμετώπιση.
Τα 3 είδη είναι:
Ακράτεια κατά την προσπάθεια
Ακράτεια επιτακτικού τύπου
Ακράτεια από υπερπλήρωση
Α.Η ακράτεια κατά την προσπάθεια (stress incontinence)
Είναι η απώλεια ούρων που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της προσπάθειας, όπως για παράδειγμα με κινήσεις του σώματος, με βήχα ή με φτάρνισμα. Συμβαίνει χωρίς να θέλουμε να ουρήσουμε, επειδή αυξάνουμε την πίεση μέσα στην κοιλιά μας, με αποτέλεσμα μια ποσότητα ούρων να διαφεύγουν προς τα έξω. Καθημερινές καταστάσεις, όπου αυξάνουμε την πίεση στην κοιλιά μας, είναι:
όταν προσπαθούμε να σηκωθούμε από το κρεβάτι ή από ένα χαμηλό κάθισμα,
όταν σηκώνουμε βάρη, για παράδειγμα σακούλες με τα καθημερινά ψώνια ή κρατώντας αγκαλιά ένα μικρό παιδί,
όταν ανεβαίνουμε σκάλες,
με τη γυμναστική, τον χορό ή ακόμη κατά τη σεξουαλική επαφή,
ακόμη και όταν γελάμε ή βήχουμε.
Β. Επιτακτική ακράτεια (urge incontinence)
H γυναίκα αισθάνεται έντονη επιθυμία για ούρηση, την οποία αδυνατεί να αναστείλει με αποτέλεσμα την απώλεια ουρων. Η γυναίκα χαρακτηριστικά αναφέρει οτι δεν προλαβαίνει να φτάσει στην τουαλέτα και “βρέχεται”. Η επιτακτική ακράτεια στις γυναίκες μπορεί να συνοδεύεται από συχνοουρία, πόνο κατά την ούρηση, πόνο υπερηβικά ή στο περινέο, αιματουρία κ.α.
Γ. Μικτή ακράτεια (mixed incontinence)
Οι γυναίκες που πάσχουν από μικτή ακράτεια “χάνουν” ούρα ταυτόχρονα λόγω φυσικής δραστηριότητας και λόγω επιτακτικής ούρησης. Στην περίπτωση αυτή, ο εξειδικευμένος ουρολόγος πρέπει να διακρίνει ποιός τύπος ακράτειας είναι ο πιο σημαντικος και να αντιμετωπιστεί πρώτος.
Ο ρόλος της εγκυμοσύνης στην ακράτεια
Στις αλλαγές αυτές, μπορούν να συμβάλουν προηγούμενες εγκυμοσύνες, αφού το έμβρυο μεγαλώνει μέσα στην πύελο και πιέζει τα όργανα της κοιλιάς και της πυέλου. Κατά τον τοκετό, μαζί με τον κόλπο διατείνονται και οι μύες του πυελικού εδάφους και μπορεί να χαλαρώσουν. Έτσι, αλλάζει η θέση της ουρήθρας, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρείται και πτώση των οργάνων της πυέλου, η λεγόμενη πρόπτωση. Όταν υπάρχει πρόπτωση της κύστης, μιλάμε για κυστεοκήλη• όταν υπάρχει πρόπτωση του τμήματος του εντέρου που λέγεται ορθό, μιλάμε για ορθοκήλη και, όταν αυτά συνυπάρχουν, μιλάμε για κυστεο-ορθοκήλη. Γι’ αυτό και οι γυναίκες, τόσο κατά την εγκυμοσύνη όσο και αμέσως μετά τον τοκετό, πρέπει να ακολουθούν ειδικό πρόγραμμα ασκήσεων, με σκοπό την αποκατάσταση των μυών του πυελικού εδάφους και την πρόληψη της ακράτειας.
Η εμμηνόπαυση
Την εγκράτεια των ούρων, επίσης, επηρεάζουν αρνητικά οι επιπτώσεις από τις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά την εμμηνόπαυση, αφού η έλλειψη οιστρογόνων ξηραίνει τον κόλπο, που χάνει σιγά σιγά την ελαστικότητά του με επιπτώσεις και στην υπερκείμενη ουρήθρα. Τέλος, η παχυσαρκία, το κάπνισμα και ο χρόνιος βήχας ευνοούν την εμφάνιση ή επιδείνωση της ακράτειας.
Θεραπεία ακράτειας από προσπάθεια
Η θεραπεία για την αντιμετώπιση της ακράτειας από προσπάθεια εξαρτάται από τη σοβαρότητα του προβλήματος, την αιτία που την προκαλεί αλλά και τις προσδοκίες των ασθενών. Υπάρχουν λιγότερο και περισσότερο επεμβατικές τεχνικές, ενώ συχνά χρησιμοποιείται και συνδυασμός θεραπειών.
Φυσικοθεραπεία και ασκήσεις πυελικού εδάφους
Με τη φυσικοθεραπεία, σε συνδυασμό με τη βιοανάδραση, επιδιώκεται η ενδυνάμωση των μυών που στηρίζουν την ουρήθρα και την κύστη, δηλαδή των μυών του πυελικού εδάφους. Σε ήπιες και μέτριες μορφές ακράτειας, η φυσικοθεραπεία μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα της ακράτειας. Καλό είναι η φυσικοθεραπεία να γίνει με τη βοήθεια εξειδικευμένου φυσικοθεραπευτή. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με φάρμακα που βοηθούν τη σύσπαση του σφιγκτήρα.
Η χειρουργική λύση της τοποθέτησης ταινίας χωρίς τάση
Όταν αποτύχει η συντηρητική αντιμετώπιση, καθώς και στις περιπτώσεις σοβαρής ακράτειας, προχωρούμε στη χειρουργική αντιμετώπιση. Η επέμβαση εκλογής θεωρείται, σήμερα, η τοποθέτηση κάτω από την ουρήθρα της λεγόμενης «κολπικής ταινίας χωρίς τάση». Χρησιμοποιείται μία λωρίδα σαν ταινία, η οποία στηρίζει την περιοχή όπου η κύστη ενώνεται με την ουρήθρα. Η ταινία αυτή μπορεί να είναι φτιαγμένη από φυσικό ή τεχνητό υλικό. Στο 80-90% των περιπτώσεων, θεραπεύεται η ακράτεια. Πιθανές παρενέργειες περιλαμβάνουν την υποτροπή και αλλαγές στην ούρηση. Η τοποθέτηση ταινίας κάτω από την ουρήθρα χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια και στην αντρική ακράτεια κατά την προσπάθεια, κυρίως ύστερα από προστατεκτομή. Σε περίπτωση όπου υπάρχει και πρόπτωση της κύστης ή του ορθού μέσα στον κόλπο, χρησιμοποιούνται ειδικά πλέγματα που τοποθετούνται μέσα από τον κόλπο, όπως και οι ταινίες χωρίς τάση.
Ο τεχνητός σφιγκτήρας
Τέλος, σε περιπτώσεις σοβαρής βλάβης του σφιγκτήρα, η μόνη αποτελεσματική λύση είναι η τοποθέτηση τεχνητού σφιγκτήρα. Πρόκειται για ένα μηχανισμό που τοποθετείται χειρουργικά γύρω από τον σφιγκτήρα και συνδέεται με μία αντλία νερού. Έτσι, ο ασθενής μηχανικά μπορεί να αδειάζει και να γεμίζει τον τεχνητό αυτόν μηχανισμό εγκράτειας, ελέγχοντας την ούρησή του. Ο τεχνητός σφιγκτήρας συνήθως χρησιμοποιείται σε άντρες με ακράτεια ύστερα από επέμβαση στον προστάτη.
Αντιμετώπιση ακράτειας επιτακτικού τύπου
Η αντιμετώπιση της ακράτειας από έπειξη είναι φαρμακευτική. Σήμερα, υπάρχουν ειδικά φάρμακα που σταματούν τις ακούσιες συσπάσεις της κύστης. Τα φάρμακα αυτά λέγονται αντιχολινεργικά.
Πώς δρουν τα αντιχολινεργικά φάρμακα;
Η λειτουργία της κύστης ελέγχεται από νεύρα που καταλήγουν στο τοίχωμά της. Στις απολήξεις αυτές των νεύρων, εκκρίνονται ουσίες που προκαλούν είτε χαλάρωση στη φάση, όπου η κύστη γεμίζει, είτε σύσπαση του μυός της κύστης, στη φάση της ούρησης. Στις ειδικές, λοιπόν, αυτές νευρικές απολήξεις, που λέγονται υποδοχείς, δρουν τα φάρμακα, τα οποία δίνουμε, για να μεταβάλουμε τη λειτουργία της κύστης. Τα αντιχολινεργικά φάρμακα, επομένως, δρουν στους νευρικούς υποδοχείς της κύστης και σταματούν τις ακούσιες συσπάσεις της.
Είναι αποτελεσματικά και ασφαλή τα αντιχολινεργικά;
Τα φάρμακα αυτά είναι πολύ αποτελεσματικά και πολύ ασφαλή. Κύριες παρενέργειες είναι η ξηροστομία και η δυσκοιλιότητα, αλλά τα σύγχρονα φαρμακευτικά σκευάσματα έχουν λιγότερες παρενέργειες, με τουλάχιστον το ίδιο καλή αποτελεσματικότητα με τα παλαιότερα.
Όταν τα φάρμακα από το στόμα δεν είναι αποτελεσματικά
Για τις περιπτώσεις που δεν ανταποκρίνονται στα φάρμακα από το στόμα, μπορεί να εφαρμοστούν οι ενέσεις αλλαντικής τοξίνης ή ο ηλεκτρικός νευροερεθισμός. Η αλλαντική τοξίνη, που είναι γνωστή με το εμπορικό όνομα «Βotox», έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως διεθνώς με μεγάλη αποτελεσματικότητα και καλή ασφάλεια. Η φαρμακευτική ουσία, στην περίπτωση αυτή, χορηγείται μέσω ειδικού ενδοσκοπίου, του κυστεοσκοπίου, οπότε με ειδική βελόνα ενίουμε το φάρμακο σε συγκεκριμένα σημεία της κύστης. Το φάρμακο διακόπτει τη λειτουργία των νεύρων που ευθύνονται για τις ακούσιες συσπάσεις της κύστης. Η θεραπεία αυτή πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε 6-12 μήνες.
Τέλος, στον νευροερεθισμό τροποποιείται η λειτουργία των νεύρων της κύστης, με τη διοχέτευση ρεύματος στη σπονδυλική στήλη από μία μπαταρία που εμφυτεύεται στον γλουτό. Η θεραπεία είναι αποτελεσματική σε 7 στους 10 ασθενείς. Η μπαταρία πρέπει να αντικαθίσταται κάθε 7 χρόνια.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η ακράτεια ούρων δεν ειναι νόσος, αλλά ένα σύμπτωμα, με μεγαλα ποσοστα θεραπευτικης αντιμετωπισης τοσο συντηρητικα οσο και χειρουργικα, γιαυτο και ειναι σημαντικο οι πασχουσες να αναζητούν ιατρική βοήθεια και να μην περιορίζονται σε μη ιατρικές πηγές ενημέρωσης και στη χρήση πάνας ακράτειας!
«ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ»
Σπούδασα στην Ιατρική Σχολή Θεσσαλονίκης, από όπου αποφοίτησα το 2002 με «άριστα» και αφού υπηρέτησα το αγροτικό μου και τη στρατιωτική μου θητεια πηρα την ειδικοτητα της Ουρολογιας το 2011στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Πειραιώς, προσφέροντας τις υπηρεσίες μου και σε αρκετούς Χιώτες, μόνιμους κατοίκους Αθηνών.
Το 2011 απέκτησα το δίπλωμα του Κολλεγίου των Ευρωπαίων Ουρολόγων (FEBU), ενώ την ίδια χρονιά ανακηρύσσομαι διδάκτορας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών.
Μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ενδοουρολογίας-λιθιασης ουροποιητικού από το 2006 συνεχίζω την μετεκπαίδευση μου στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Γλασκόβης από το 2012 έως το 2015, στην ομάδα του Καθηγητή της Ουρολογίας Ian Dunn, οπου εξειδικεύτηκα στη λαπαροσκοπική χειρουργική του ανώτερου ουροποιητικού (όγκοι νεφρών με πάνω από 40 επεμβάσεις) αλλά και στη λιθίαση του ουροποιητικού με ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές (minimal invasive). Ήμουν από τους πρώτους που εφάρμοσε την τεχνική της διαδερμικής νεφρολιθοτριψίας για την αντιμετώπιση μεγάλων λίθων του νεφρού, χωρίς τομή.
Κατά τη διάρκεια της μετεκπαίδευσης μου απέκτησα πλούσια εμπειρία στην αντιμετώπιση της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη με σύγχρονες τεχνικές αντιμετώπισης, όπως TURis και Green light laser, και με πάνω από 4000 επεμβάσεις αντιμετώπισης της ανδρικής και γυναικείας ακράτειας.
Είμαι επίτιμο μέλος του Βασιλικού Κολλεγίου Ουρολόγων Χειρουργών του Ηνωμένου Βασιλείου και έχω πλούσια συγγραφική δραστηριότητα σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά.
Μου προσφέρθηκε μόνιμη θέση στην Πανεπιστημιακή Ουρολογική Κλινική στη Σκωτία, την οποία και αρνήθηκα, γιατί οι δεσμοί μου με την Ελλάδα και ειδικά με τη Χίο είναι πολύ ισχυροί, για αυτό και ένιωσα την ανάγκη να προσφέρω στην πατρίδα μου σε μια εποχή δύσκολη για όλους.
