Τονίζοντας ότι η κομματοκρατία παραπέμπει σε τριτοκοσμικές χώρες και ψέγοντας τις προηγούμενες κυβερνήσεις, επειδή χρησιμοποιούσαν τη διοίκηση σαν φέουδο, ο κ. Τσίπρας επεσήμαινε την ανάγκη αποκομματικοποίησης του δημοσίου τομέα. Γι’ αυτό και χαρακτήριζε το «Εθνικό Μητρώο» επιλογής επιτελικών στελεχών για θέσεις ευθύνης της διοίκησης ως μια «μεγάλη μεταρρύθμιση» για την πάταξη του πελατειακού κράτους, που έφερε την υπογραφή της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Πράγματι, το νομοσχέδιο για τη «διαφάνεια, αξιοκρατία και αποτελεσματικότητα της Δημόσιας Διοίκησης» ψηφίστηκε προ ολίγων ημερών από τους βουλευτές της κυβερνώσας πλειοψηφίας. Στο κείμενό του όντως περιλαμβάνονται διατάξεις για τη σύσταση μητρώου επιλογής επιτελικών στελεχών, αποσκοπώντας στην αξιοκρατική -και όχι κομματοκεντρική- στελέχωση της διοικητικής μηχανής. Τον συγκεκριμένο στόχο, εντούτοις, έθεσε σε πλήρη αμφισβήτηση μια νομοθετική βελτίωση που έφερε λίγα λεπτά προ της θέσπισής του ο αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης.
Ενώ το άρθρο 6 του νομοσχεδίου προέβλεπε αρχικά, πως από το μητρώο θα επιλέγονταν, μεταξύ άλλων, και οι Γενικοί Γραμματείς των Υπουργείων, οι Αναπληρωτές τους και οι Ειδικοί Γραμματείς, η τελική του μορφή άλλαξε άρδην. Αντί να προτάξει την αξιοκρατική στελέχωση και των συγκεκριμένων, μείζονος σημασίας, θέσεων της κεντρικής διοίκησης, ο αρμόδιος υπουργός, παντελώς κουτοπόνηρα, εντέλει τις εξαίρεσε. Στην τροποποιηθείσα διάταξη, αντί για τους Γενικούς και Ειδικούς Γραμματείς, περιελήφθη η σύσταση νέων επιτελικών θέσεων -«Διοικητικών Γραμματέων»-, οι οποίες θα επανδρώνονται από το μητρώο, οι δε πρώτοι θα συνεχίζουν να διορίζονται από την εκάστοτε κυβέρνηση. Τοιουτοτρόπως, για μία ακόμη φορά στην ελληνική διοικητική ιστορία, τα κομματικά συμφέροντα υπερίσχυσαν έναντι του υπέρτατου, του δημοσίου συμφέροντος.
Όπως το 1982, όταν από την τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ οι μόνιμοι γενικοί διευθυντές των υπουργείων αντικαταστάθηκαν εν μία νυχτί από τους Ειδικούς Γραμματείς, έτσι και τώρα, το σχετικό με την αποτελεσματικότητα, την ποιότητα και τη συνέχεια της διοίκησης δημόσιο συμφέρον παραμερίζεται πλήρως έναντι αμιγώς κομματικών σκοπιμοτήτων. Η υπερίσχυση στις τάξεις της σημερινής συγκυβέρνησης της άποψης, ότι οι θέσεις των Γενικών Γραμματέων είναι πολιτικές και όχι υπηρεσιακές -παρότι αφορούν ανώτατα μετακλητά διοικητικά στελέχη- αναιρεί, πριν καν της εφαρμογής της, μια δομική διοικητική μεταρρύθμιση. Μια μεταρρύθμιση που, υπό προϋποθέσεις, θα μπορούσε να υπηρετήσει πιστά τις αρχές της καλής και χρηστής διοίκησης, άκρως απαραιτήτων για την άσκηση της εξουσίας και την εφαρμογή δημοσίων πολιτικών στη σύγχρονη διακυβέρνηση. Αντ’ αυτών και το παρόν κυβερνητικό σχήμα επέλεξε τον καταστροφικό μονόδρομο της πατρωνίας και του πελατειασμού.
Κοντολογίς, παρά τις προ ολίγων εβδομάδων διακηρύξεις του πρωθυπουργού, η κυβέρνηση συνεχίζει να επιδίδεται σε παλαιοκομματικές πρακτικές. Διαφεύγοντας όχι μόνο από το γράμμα, αλλά και από το πνεύμα του νόμου, το οποίο η ίδια είχε διαμορφώσει, παρεμποδίζει τη χειραφέτηση της διοίκησης από πελατειακές νοοτροπίες, κρατώντας την εγκλωβισμένη σε κομματικά στεγανά. Ο δε τρόπος που συνήθως το πράττει, όπως στην περίπτωση του «Εθνικού Μητρώου», επιβεβαιώνει δυστυχώς την αιώνια αμφισβήτηση : του κατά πόσον, δηλαδή, η πολιτική συμπορεύεται με την ηθική1.
1 Μακρυδημήτρης Αντ. (2015), Είναι ηθική η πολιτική;, εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα
Νίκος Σπ. Ζέρβας,
Υπ. Διδάκτορας Πανεπιστημίου Αθηνών,
Συγγραφέας του βιβλίου «Πρωθυπουργοκεντρισμός : Η δεσπόζουσα θέση του αρχηγού της Κυβέρνησης στο πολιτικό μας σύστημα» (εκδ. Μπατσιούλας, 2014).
Πράγματι, το νομοσχέδιο για τη «διαφάνεια, αξιοκρατία και αποτελεσματικότητα της Δημόσιας Διοίκησης» ψηφίστηκε προ ολίγων ημερών από τους βουλευτές της κυβερνώσας πλειοψηφίας. Στο κείμενό του όντως περιλαμβάνονται διατάξεις για τη σύσταση μητρώου επιλογής επιτελικών στελεχών, αποσκοπώντας στην αξιοκρατική -και όχι κομματοκεντρική- στελέχωση της διοικητικής μηχανής. Τον συγκεκριμένο στόχο, εντούτοις, έθεσε σε πλήρη αμφισβήτηση μια νομοθετική βελτίωση που έφερε λίγα λεπτά προ της θέσπισής του ο αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης.
Ενώ το άρθρο 6 του νομοσχεδίου προέβλεπε αρχικά, πως από το μητρώο θα επιλέγονταν, μεταξύ άλλων, και οι Γενικοί Γραμματείς των Υπουργείων, οι Αναπληρωτές τους και οι Ειδικοί Γραμματείς, η τελική του μορφή άλλαξε άρδην. Αντί να προτάξει την αξιοκρατική στελέχωση και των συγκεκριμένων, μείζονος σημασίας, θέσεων της κεντρικής διοίκησης, ο αρμόδιος υπουργός, παντελώς κουτοπόνηρα, εντέλει τις εξαίρεσε. Στην τροποποιηθείσα διάταξη, αντί για τους Γενικούς και Ειδικούς Γραμματείς, περιελήφθη η σύσταση νέων επιτελικών θέσεων -«Διοικητικών Γραμματέων»-, οι οποίες θα επανδρώνονται από το μητρώο, οι δε πρώτοι θα συνεχίζουν να διορίζονται από την εκάστοτε κυβέρνηση. Τοιουτοτρόπως, για μία ακόμη φορά στην ελληνική διοικητική ιστορία, τα κομματικά συμφέροντα υπερίσχυσαν έναντι του υπέρτατου, του δημοσίου συμφέροντος.
Όπως το 1982, όταν από την τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ οι μόνιμοι γενικοί διευθυντές των υπουργείων αντικαταστάθηκαν εν μία νυχτί από τους Ειδικούς Γραμματείς, έτσι και τώρα, το σχετικό με την αποτελεσματικότητα, την ποιότητα και τη συνέχεια της διοίκησης δημόσιο συμφέρον παραμερίζεται πλήρως έναντι αμιγώς κομματικών σκοπιμοτήτων. Η υπερίσχυση στις τάξεις της σημερινής συγκυβέρνησης της άποψης, ότι οι θέσεις των Γενικών Γραμματέων είναι πολιτικές και όχι υπηρεσιακές -παρότι αφορούν ανώτατα μετακλητά διοικητικά στελέχη- αναιρεί, πριν καν της εφαρμογής της, μια δομική διοικητική μεταρρύθμιση. Μια μεταρρύθμιση που, υπό προϋποθέσεις, θα μπορούσε να υπηρετήσει πιστά τις αρχές της καλής και χρηστής διοίκησης, άκρως απαραιτήτων για την άσκηση της εξουσίας και την εφαρμογή δημοσίων πολιτικών στη σύγχρονη διακυβέρνηση. Αντ’ αυτών και το παρόν κυβερνητικό σχήμα επέλεξε τον καταστροφικό μονόδρομο της πατρωνίας και του πελατειασμού.
Κοντολογίς, παρά τις προ ολίγων εβδομάδων διακηρύξεις του πρωθυπουργού, η κυβέρνηση συνεχίζει να επιδίδεται σε παλαιοκομματικές πρακτικές. Διαφεύγοντας όχι μόνο από το γράμμα, αλλά και από το πνεύμα του νόμου, το οποίο η ίδια είχε διαμορφώσει, παρεμποδίζει τη χειραφέτηση της διοίκησης από πελατειακές νοοτροπίες, κρατώντας την εγκλωβισμένη σε κομματικά στεγανά. Ο δε τρόπος που συνήθως το πράττει, όπως στην περίπτωση του «Εθνικού Μητρώου», επιβεβαιώνει δυστυχώς την αιώνια αμφισβήτηση : του κατά πόσον, δηλαδή, η πολιτική συμπορεύεται με την ηθική1.
1 Μακρυδημήτρης Αντ. (2015), Είναι ηθική η πολιτική;, εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα
Νίκος Σπ. Ζέρβας,
Υπ. Διδάκτορας Πανεπιστημίου Αθηνών,
Συγγραφέας του βιβλίου «Πρωθυπουργοκεντρισμός : Η δεσπόζουσα θέση του αρχηγού της Κυβέρνησης στο πολιτικό μας σύστημα» (εκδ. Μπατσιούλας, 2014).
