Δέκα δήμοι της χώρας, τα νεκροταφεία των οποίων έχουν χαρακτηριστεί -ολόκληρα ή τμηματικά- διατηρητέα μνημεία, ετοιμάζονται να ενταχθούν στον Οργανισμό Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης (ASCE) και να ωφεληθούν από έναν αναδυόμενο κλάδο της τουριστικής βιομηχανίας με μεγάλο τζίρο. Στο πεδίο του τα πάντα είναι δυνατό να συμβούν: Διαμάχες κρατών με μήλο της έριδος τον τόπο ταφής ποιητών ή μουσικών στα μνήματα των οποίων καταφτάνουν χιλιάδες άνθρωποι για «λαϊκό προσκύνημα», μια αναδρομή στην ιστορία της γλυπτικής μέσα από ταφικά μνημεία- έργα τέχνης, αριθμοί επισκεπτών που θα ζήλευαν πολλά μουσεία του κόσμου, ακόμη και...εισιτήριο εισόδου όπως στο μνήμα του Καρλ Μαρξ στο Λονδίνο.
Τα διάσημα
Στα διασημότερα συγκαταλέγονται το Montjuic της Βαρκελώνης, κάποια που διατηρούν ζωντανές μνήμες της ανθρωπότητας όπως το Friedrichsfelde όπου αναπαύονται οι Λούξεμπουργκ και Λίμπκνεχτ ή το Zale της Λιουμπλιάνα με το Μονοπάτι της Μνήμης σε ανάμνηση του αγκαθωτού συρματοπλέγματος που περιέβαλλε την πόλη κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Δρόμος των Κοιμητηρίων έχει θεσπιστεί ως μία από τις Πολιτιστικές Διαδρομές της Ευρώπης και κάθε εκλεπτυσμένος ταξιδιώτης θα πραγματοποιήσει κάποια στιγμή μία στάση σε ένα ιστορικό κοιμητήριο της ηπείρου.
Ολα ξεκίνησαν από ένα δημοσίευμα του «Εθνους» την άνοιξη του 2014, όταν ο τουρισμός των κοιμητηρίων έβρισκε μία θέση στον εγχώριο Τύπο. «Διαβάζοντας την εφημερίδα διαπίστωσα ότι η Ελλάδα συμμετείχε στη Διαδρομή με ένα μόνο κοιμητήριο, το Α' Νεκροταφείο της Αθήνας», λέει ο κ. Θοδωρής Τζούμας, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου «Σκιάθος», ο οποίος διακρίνεται για την ενεργή παρουσία του στα δρώμενα του νησιού.
«Συμπτωματικά την εποχή εκείνη είχαμε λάβει πρωτοβουλίες -έπειτα από εισήγηση της ιστορικού κ. Μαρίας Κορωνιού- ώστε το κοιμητήριό μας να χαρακτηριστεί ιστορικός τόπος από το υπουργείο Πολιτισμού. Με αφορμή το δημοσίευμα απευθύνθηκα στον Ευρωπαϊκό Δρόμο των Κοιμητηρίων και μετά από μια διαδικασία σχεδόν ενός έτους εντάχθηκε στη διαδρομή και το κοιμητήριο της Σκιάθου», εξηγεί.
Οταν εκπρόσωποι του υπουργείου Πολιτισμού ενημερώθηκαν για τις εξελίξεις ήρθαν σε επαφή με τον κ. Τζούμα. Η ιστορία είχε συνέχεια. Τον περασμένο Οκτώβριο για πρώτη φορά ένας Ελληνας, ο κ. Τζούμας, εξελέγη μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του ASCE και ορίστηκε εκπρόσωπος της χώρας μας. «Ο Οργανισμός ενημέρωσε με σχετική επιστολή το υπουργείο και αποφασίσαμε να συνεργαστούμε. Το αποτέλεσμα: Δέκα δήμοι της χώρας ετοιμάζονται να ενταχθούν στο δίκτυο. Το Ναύπλιο, το Λεωνίδιο, η Τρίπολη, η Χαλκίδα, η Θεσσαλονίκη, τα Γιάννενα, η Κεφαλονιά, η Σύρος, η Μυτιλήνη και ο Βόλος», εξηγεί. Σήμερα στον Οργανισμό συμμετέχουν 22 χώρες και 179 κοιμητήρια, με την ανοδική τάση των τελευταίων χρόνων να είναι αισθητή: Την άνοιξη του 2014, οπότε είχε δημοσιευτεί το σχετικό ρεπορτάζ στον οργανισμό, συμμετείχαν μόλις 52 κοιμητήρια.
Το συνέδριο
Πρόσφατα ο Οργανισμός Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης επέλεξε την Ελλάδα ως τόπο διεξαγωγής του συνεδρίου του το 2017 με διοργανωτή το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και θέμα το πώς η αρχαία ελληνική κοιμητηριακή τέχνη επηρέασε τη νεοκλασική κοιμητηριακή. Αλλες υποψηφιότητες ήταν το Ινσμπρουκ, η Ρώμη, το Πόρτο και το Βερολίνο.
«Τα κοιμητήρια που συμμετέχουν στο δίκτυο προβάλλονται από τη σελίδα του, είναι κομμάτι ενός ζωντανού οργανισμού, γίνονται γνωστά», λέει ο κ. Τζούμας. «Θεωρούμε ότι η συμμετοχή μας θα είναι μια σημαντική αιχμή για τον τουρισμό». Γιατί όχι άλλωστε; Τουριστικό αξιοθέατο είναι σήμερα ακόμη και τα αρχαία νεκροταφεία των Μαμελούκων στο Κάιρο, τα οποία στεγάζουν χιλιάδες φτωχούς που δεν έχουν άλλο μέρος να ζήσουν...
Τα ελληνικά κοιμητήρια με τουριστικό ενδιαφέρον
Κεφαλονιά
Πενήντα ταφικά μνημεία σε επτά νεκροταφεία του νησιού είναι διατηρητέα, καθώς έχουν τύχει ιδιαίτερης γλυπτικής επεξεργασίας, διαθέτουν περίτεχνη διακόσμηση και αποτελούν έργα μοναδικής καλλιτεχνικής αξίας. Είναι δημιουργήματα της οικογένειας Γερασίμου Τζάκη ή Μπούζα, σημαντικής οικογένειας λιθοξόων της Κεφαλονιάς. Ως τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους με σημαντικά καλλιτεχνικά μνημεία έχει χαρακτηριστεί ολόκληρο το Νεκροταφείο Αργοστολίου.
Ιωάννινα
Δεκαέξι τάφοι του Νεκροταφείου του Αγίου Νικολάου Κοπάνων έχουν ανακηρυχθεί μνημεία, διότι αποτελούν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες γλυπτές συνθέσεις του 19ου και των αρχών του 20ού αι. με σαφείς αναφορές στο ρεύμα του κλασικισμού. Επίσης, το Εβραϊκό Νεκροταφείο έχει χαρακτηριστεί ιστορικός τόπος.
Ναύπλιο
Χτισμένο το 1852, το νέο νεκροταφείο συνιστά έναν περίπατο στην ιστορία της νεοελληνικής γλυπτικής και στην ιστορία της πόλης. Εκεί οι εύποροι Ναυπλιώτες, κυνηγώντας την υστεροφημία τους, κατασκεύασαν μεγαλοπρεπή μνημεία, 35 εκ των οποίων χαρακτηρίζονται διατηρητέα. Ανάμεσα στο παλιό και το νέο Νεκροταφείο βρίσκεται ο Λέων των Βαυαρών, ένα γλυπτό μνημειακών διαστάσεων που φιλοτεχνήθηκε το 1840-41 από τον Γερμανό Κρίστιαν Ζίγκελ στη μνήμη των στρατιωτών του Oθωνα που πέθαναν εκεί από τύφο.
Θεσσαλονίκη
Τα κοιμητήρια Ορθοδόξων, Αρμενίων και Διαμαρτυρομένων που βρίσκονται ανατολικά των τειχών της Θεσσαλονίκης συνιστούν κάποια από τα ελάχιστα μνημεία που μαρτυρούν τη σημασία των διαφόρων θρησκευτικών κοινοτήτων στη Θεσσαλονίκη στην εκπνοή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το Κοιμητήριο της Αρμενικής Κοινότητας, συμπεριλαμβανο-μένης της εισόδου, του φυλακίου, του προσκυνηταρίου και του μαντρότοιχου, είναι διατηρητέο. Σε μνήματά του έχουν ταφεί επώνυμοι Αρμένιοι της πόλης.
Τρίπολη
Γνωστό από τους προεπαναστατικούς χρόνους, το Κοιμητήριο του Ιερού Ναού Μεταμόρφωσης Σωτήρος φιλοξενεί στα σπλάχνα του προσωπικότητες στενά συνδεδεμένες με την ιστορία του τόπου. Εχει χαρακτηριστεί ως χρήζον κρατικής προστασίας και περιλαμβάνει κτίσματα του 19ου αιώνα.
Λεωνίδιο Αρκαδίας
Εξαιρετικά ταφικά μνημεία του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού - δημιουργίες σημαντικών γλυπτών της νεότερης Ελλάδας, όπως του Μαλακατέ και του Χαλεπά- περιλαμβάνει το Κοιμητήριο των Αγίων Πάντων, το οποίο είναι αναπόσπαστα δεμένο με την ιστορία του τόπου.
Σκιάθος
«Στήλες παρόμοιας τελειότητας δεν συναντούμε σε κανένα νεκροταφείο της Ευρώπης», λένε ειδικοί για την επιτύμβια στήλη του Γ. Ιωάννου που βρίσκεται στο Νεκροταφείο της Σκιάθου. Το κοιμητήριο έχει ενταχθεί στην Ενωση Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης με αφορμή δημοσίευμα του «Εθνους».
Αθήνα
Το πρώτο ελληνικό κοιμητήριο που έχει συμπεριληφθεί στην Ενωση Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης, το Α' Νεκροταφείο της Αθήνας, συνιστά τη σπουδαιότερη υπαίθρια γλυπτοθήκη της χώρας. Η Κοιμωμένη του Χαλεπά είναι ένα από τα διασημότερα έργα τέχνης που φιλοξενεί.
Χαλκίδα
Κοιμητήριο Αγίου Ιωάννη. Το παλιό Νεκροταφείο της Χαλκίδας είναι χαρακτηρισμένο ως ιστορικός τόπος και σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού, περιλαμβάνει σύνθετα έργα του ανθρώπου και της φύσης η προστασία των οποίων είναι σημαντική για κοινωνικούς, ιστορικούς και καλλιτεχνικούς λόγους.
Μυτιλήνη
Το Κοιμητήριο του Αγίου Παντελεήμονα, ιδιοκτησία των Φιλανθρωπικών Καταστημάτων Μυτιλήνης, είναι χαρακτηρισμένο ως ιστορικός τόπος και προστατεύεται. Σε αυτό ετάφη το 1936 και ο λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος, η καλλιτεχνική αξία του οποίου αναγνωρίστηκε διεθνώς μετά τον θάνατό του.
Σύρος
Δύο τμήματα του Νεκροταφείου της Ερμούπολης είναι χαρακτηρισμένα ως διατηρητέα μνημεία διότι αποτελούν αξιόλογα γλυπτικά έργα και μοναδικά δείγματα ταφικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα στον ελλαδικό χώρο. Εχουν αναφορά στις ιστορικές και οικοδομικές δομές της Ερμούπολης της εποχής.
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΡΟΒΒΑ
