Το αξιόλογο σιδηροδρομικό κτήριο του Μάναρη, 17 χιλιόμετρα νότια της Τρίπολης και σε υψόμετρο 708 μ. βρίσκεται δίπλα σε ένα άλλο μνημειώδες αρχιτεκτονικό έργο, την ομώνυμη σιδηροδρομική γέφυρα που κατασκευάστηκε το 1896.
Πριν από δυο χρόνια τέτοιες ημέρες βρίσκονταν σε εξέλιξη οι εργασίες αποκατάστασης κι ανακαίνισης του ευρύχωρου κτηρίου το οποίο διαθέτει κάμποσα δωμάτια σε δυο επίπεδα, εξυπηρετώντας άλλοτε διάφορες ανάγκες των υπηρεσιών του σιδηροδρόμου. Η αποκατάσταση του κτηρίου, η ανακατασκευή της στέγης, του στεγάστρου, η τοποθέτηση νέων μεταλλικών κουφωμάτων και το βάψιμό του σε συνδυασμό με τη διαμόρφωση κι ευπρεπισμό του περιβάλλοντος χώρου γίνανε με δαπάνες του ΟΣΕ. Το κόστος ανήλθε σε μερικές δεκάδες χιλιάδες ευρώ. Ήταν άλλωστε μια κίνηση που συνδύαζε το «τερπνόν μετά του ωφελίμου», αφού το Νοέμβρη του 2014 στο Μάναρη έγινε εκδήλωση αδερφοποίησης της περικαλλούς οχτάτοξης πετρόχτιστης σιδηροδρομικής γέφυρας με την τεράστια σύγχρονη καλωδιακή οδική γέφυρα του Ρίου - Αντιρρίου. Συνδετικός κρίκος ανάμεσά τους ο μεγάλος πολιτικός και δημιουργός του σιδηροδρόμου στην Πελοπόννησο Χαρίλαος Τρικούπης, ο οποίος οραματιζόταν και τη (σιδηροδρομική) ζεύξη Ρίου Αντιρρίου.
Η τοξωτή γέφυρα με το αξιόλογο κτήριο στου Μάναρη αποτελούν κόσμημα στην περιοχή αλλά τελικά έγινε αυτό που φοβόμασταν, δηλαδή η επιδρομή κατά του απροστάτευτου ανακαινισμένου σιδηροδρομικού κτηρίου - μνημείου. Φυσικά και δεν διεκδικούμε δάφνες γι’ αυτή την επιβεβαιωθείσα πρόβλεψή μας, αφού η πολυποίκιλη βαρβαρότητα χαρακτηρίζει την εποχή μας με όλες τις εκφάνσεις της, από τις πιο ήπιες όπως αισθητική κακοποίηση κτηρίων, με απίθανα γραψίματα κτλ. μέχρι λεηλασία και κανιβαλισμούς μνημείων. Άλλωστε εκεί στην ευρύτερη περιοχή ανάμεσα στα χωριά Βλαχοκερασιά και Κολλίνες, μέσα στο δάσος, πριν από λίγα χρόνια ξηλώθηκε από το βάθρο του κι ο μεγαλοπρεπής ορειχάλκινος ανδριάντας του Στεφάνου, του οραματιστή δασολόγου και αναδημιουργού του δρυμού της αρχαίας Σκιρίτιδας, ο οποίος είχε ανεγερθεί πριν από μερικές δεκαετίες με δαπάνη των πατριωτικών συλλόγων της περιοχής.
Από το σιδηροδρομικό κτήριο στου Μάναρη, αφού παραβιάστηκαν οι σιδερένιες καγκελωτές πόρτες, έχουν αφαιρεθεί – για την ώρα - τα αλουμινένια φύλλα των θυρών και των παραθύρων του ισογείου. Φαίνεται ότι δεν υπήρξε ενδιαφέρον ή προτεραιότητα για το σίδερο, αφού μια ξηλωμένη σιδερένια καγκελόπορτα του κτηρίου βρέθηκε πεταμένη πιο κει, δίπλα στη σιδηροδρομική γραμμή. Στο κάτω επίπεδο του κτηρίου δεν έχει αρχίσει ακόμα ο «εκπολιτιστικός» ακρωτηριασμός.
Σε μια εποχή όπου η αρπακτική θρασύτητα έχει φτάσει μέχρι και το ανενόχλητο ξήλωμα πολλών χιλιομέτρων καλωδίων της ηλεκτροκίνησης στις καινούριες γραμμές του ΟΣΕ ή εκατοντάδων μέτρων σιδηροτροχιών όχι μόνο σε παλιά τμήματα των γραμμών της Πελοποννήσου-Αθήνας π.χ. κοντά στα Ναυπηγεία Ελευσίνας αλλά και στην ανακαινισμένη γραμμή ανάμεσα Κόρινθο – Δερβενάκια, τι μπορεί να περιμένει κανείς σε απόμακρα από οικισμούς απροστάτευτα κτήρια του μη λειτουργούντος σιδηροδρόμου; Στην περιοχή της Ηλείας εξαφανίστηκε ολόκληρο ένα παλιό τραίνο! Οι ζημιές από τη βιαστική εγκατάλειψη της ανακαινισμένης γραμμής της Πελοποννήσου (κόστισε 100 εκατομ. ευρώ) είναι τεράστιες (σιδηροτροχιές, κτήρια, αυτόματα συστήματα ισόπεδων διαβάσεων (ΑΣΙΔ) κτλ). Ευτυχώς που σε κάποιους κεντρικούς σταθμούς όπως της Τρίπολης υπήρξε πρόβλεψη φύλαξης των εγκαταστάσεων και αποφεύχθηκε η καταστροφή μετά τη διακοπή λειτουργίας της γραμμής από τις αρχές του 2011.
Από το σιδηροδρομικό κτήριο στου Μάναρη, αφού παραβιάστηκαν οι σιδερένιες καγκελωτές πόρτες, έχουν αφαιρεθεί – για την ώρα - τα αλουμινένια φύλλα των θυρών και των παραθύρων του ισογείου. Φαίνεται ότι δεν υπήρξε ενδιαφέρον ή προτεραιότητα για το σίδερο, αφού μια ξηλωμένη σιδερένια καγκελόπορτα του κτηρίου βρέθηκε πεταμένη πιο κει, δίπλα στη σιδηροδρομική γραμμή. Στο κάτω επίπεδο του κτηρίου δεν έχει αρχίσει ακόμα ο «εκπολιτιστικός» ακρωτηριασμός.
Σε μια εποχή όπου η αρπακτική θρασύτητα έχει φτάσει μέχρι και το ανενόχλητο ξήλωμα πολλών χιλιομέτρων καλωδίων της ηλεκτροκίνησης στις καινούριες γραμμές του ΟΣΕ ή εκατοντάδων μέτρων σιδηροτροχιών όχι μόνο σε παλιά τμήματα των γραμμών της Πελοποννήσου-Αθήνας π.χ. κοντά στα Ναυπηγεία Ελευσίνας αλλά και στην ανακαινισμένη γραμμή ανάμεσα Κόρινθο – Δερβενάκια, τι μπορεί να περιμένει κανείς σε απόμακρα από οικισμούς απροστάτευτα κτήρια του μη λειτουργούντος σιδηροδρόμου; Στην περιοχή της Ηλείας εξαφανίστηκε ολόκληρο ένα παλιό τραίνο! Οι ζημιές από τη βιαστική εγκατάλειψη της ανακαινισμένης γραμμής της Πελοποννήσου (κόστισε 100 εκατομ. ευρώ) είναι τεράστιες (σιδηροτροχιές, κτήρια, αυτόματα συστήματα ισόπεδων διαβάσεων (ΑΣΙΔ) κτλ). Ευτυχώς που σε κάποιους κεντρικούς σταθμούς όπως της Τρίπολης υπήρξε πρόβλεψη φύλαξης των εγκαταστάσεων και αποφεύχθηκε η καταστροφή μετά τη διακοπή λειτουργίας της γραμμής από τις αρχές του 2011.
Σε τι ωφελεί όμως η διαπίστωση των καταστροφών άμα δεν συνεπάγεται αποτελεσματική απάντηση με πρόληψή τους ή σύλληψη και τιμωρία των δραστών; Ασφαλώς δεν είναι εύκολη η πάταξη τέτοιων φαινομένων μέσα σε συνθήκες ενδημικής κι οργανωμένης εγκληματικότητας. Εμείς είμαστε αναρμόδιοι να υποδείξουμε στην Αστυνομία το πώς θα ξετυλίξει το κουβάρι της αναζήτησης των άμεσων δραστών ή των κλεπταποδόχων των μετάλλων. Προκειμένου όμως να περιοριστεί το κίνητρο δράσης των επίδοξων επιδρομέων για κλοπή μετάλλων αφύλακτων κτηρίων ίσως πρέπει να μελετηθεί η χρήση εναλλακτικών υλικών π.χ. ξύλινες κατασκευές στις ανακαινίσεις. Η ιδανική λύση ασφαλώς είναι να ζωντανέψουν και να αξιοποιηθούν παντού τα κλειστά κτήρια κι αυτό είναι γνωστό ότι επιδιώκει και ο ΟΣΕ – ΓΑΙΑΟΣΕ με μισθώσεις αλλά αυτό δεν εξασφαλίζεται χωρίς κίνητρο συγκεκριμένης εκμετάλλευσής τους. Για τη δύσκολη περίπτωση του σιδηροδρομικού κτηρίου στου Μάναρη, το οποίο βρίσκεται μακριά από τον οικισμό με τους ελάχιστους μόνιμους κατοίκους, πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο εγκατάστασης συστήματος ασφαλείας - ειδοποίησης σε συνδυασμό με ολοκληρωμένο σύστημα φωτισμού. Να ζητηθεί υποστήριξη και από την εταιρία εκμετάλλευσης των αιολικών πάρκων της περιοχής ως αντιπαροχή άλλωστε, για την περιβαλλοντική επιβάρυνση στου Μάναρη ιδιαίτερα από τα επίγεια δίκτυα μεταφοράς του ηλεκτρικού ρεύματος προς τον υποσταθμό κοντά στη Δόριζα.
Δραστική πάντως απάντηση στις καταστροφές θεωρούμε τη σταδιακή ορθολογική επαναλειτουργία του τραίνου, κατ’ αρχήν ως τουριστικού, η οποία μπορεί να καταστεί τελικά επωφελής για την Πελοπόννησο και την εθνική οικονομία.
*O Κωνσταντίνος Μπρούσαλης* είναι εκπαιδευτικός – συγγραφέας,
επικεφαλής της Κίνησης Πελοποννησιακής Γραμμής «Σταθερή Τροχιά»
Πρόεδρος του ΣΦΣ Αρκαδίας
