Ποιος ήταν ο Έλληνας πατριώτης του 1821 που ανέφερε ο Ομπάμα

 Στην αντιφώνησή του στο Προεδρικό Μέγαρο ο Πρόεδρος Ομπάμα αναφέρθηκε σε έναν Έλληνα πατριώτη που αλληλογραφούσε με έναν Αμερικανό πατριώτη στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης.

Συγκεκριμένα, ο Μπάρακ Ομπάμα στην αντιφώνησή του επικαλέστηκε «μια στιγμή της κοινής μας ιστορίας».

«Το 1821 όταν η Ελλάδα ξεκίνησε τον αγώνα για την ανεξαρτησία της, ένας Έλληνας πατριώτης έγραψε μια επιστολή προς την αμερικανική κυβέρνηση κάνοντας έκκληση για βοήθεια. Έγραψε λοιπόν: «Αν και μας χωρίζει μια πλατιά θάλασσα, οι αρετές των Αμερικανών είναι ίδιες με τις δικές μας». Και πρόσθεσε: ‘Σας θεωρούμε φίλους, συμπατριώτες και αδελφούς’».

Ποιος ήταν αυτός ο Έλληνας πατριώτης; Ήταν ο Αδαμάντιος Κοραής και αποδέκτης των επιστολών ήταν ο Τόμας Τζέφερσον, τρίτος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (1801-1809) και κύριος συντάκτης της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας.

Τόμας Τζέφερσον (1743-1826), Αδαμάντιος Κοραής (1748–1833).

Ο Κοραής είχε γνωριστεί με τον Τζέφερσον, κατά τη διαμονή του τελευταίου στο Παρίσι (1784-1789).

Αυτός είχε τη φήμη φιλελεύθερου και προοδευτικού ανθρώπου, ο οποίος διέκειτο φιλικώς προς όσους αγωνίζονταν για την ελευθερία τους.

Ο Τόμας Τζέφερσον ήταν μορφωμένος και είχε εκφράσει επανειλημμένως τον θαυμασμό του για τους αρχαίους Έλληνες.

Τέλος, είχε συναντηθεί αρκετές φορές με τον Κοραή και είχαν αναπτύξει μία φιλική σχέση.

Όλα αυτά έπεισαν τον Έλληνα φιλόσοφο ότι αποτελούσε το κατάλληλο άτομο για να συνδράμει ουσιαστικά τον αγώνα των αγωνιζομένων Ελλήνων, έστω και ευρισκόμενος στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Ο Κοραής απέστειλε συνολικά τρεις επιστολές προς τον παλαίμαχο Αμερικανό πολιτικό, ο οποίος απήντησε μόνον στη μία.

Εντούτοις, η επιστολή του αυτή είναι ιδιαιτέρως σημαντική διότι παρέχει πλήθος συμβουλών για τη συγκρότηση του νέου ελληνικού κράτους.

Επιπλέον, αναλύει (συχνά με διεξοδικό τρόπο) το αμερικανικό μοντέλο διακυβερνήσεως, παρουσιάζοντας τα προτερήματά του, δίχως να αποσιωπά τα τρωτά του σημεία.

Η ενεργή συμμετοχή του στα κοινά καθιστά το κείμενο αυτό πολύ σημαντικό.

Ο Κοραής εξετίμησε ιδιαιτέρως το γεγονός ότι ο παλαίμαχος πολιτικός συνέταξε μία τόσο μακροσκελή επιστολή, γεγονός που περιποιούσε τιμή στον ίδιο (τον Κοραή) αλλά και αποτελούσε απτή απόδειξη των πραγματικών αισθημάτων του έναντι των Ελλήνων.

Ο Αδαμάντιος Κοραής επανήλθε, συντάσσοντας μία νέα επιστολή, με την οποία ευχαριστούσε τον Τζέφερσον για τις συμβουλές του και εξέφραζε την αγωνία του για το μέλλον της Ελλάδος.

Επίσης, του προσέφερε τρία βιβλία ως δώρο. Επηκολούθησε μία μακρά περίοδος σιωπής από πλευράς του παλαίμαχου πολιτικού και ο Κοραής επανήλθε, συντάσσοντας την τρίτη και τελευταία επιστολή του, μετά από 1,5 περίπου χρόνο.

Χρησιμοποίησε ως αφορμή την έκδοση των «Πολιτικών» του Πλουτάρχου, αντίγραφο των οποίων έστειλε στον Αμερικανό φίλο του.

Εκμεταλλεύτηκε δε την ευκαιρία για να τον καλέσει σε ενεργότερη συστράτευση υπέρ της ελληνικής υποθέσεως.

Η πρώτη επιστολή συντάχθηκε τον Ιούλιο του 1823.

Η Επανάσταση είχε αρχίσει να τελματώνεται, μετά από δύο έτη συνεχών επιτυχιών.

Από τις αρχές Μαΐου, ισχυρές εχθρικές δυνάμεις είχαν αποβιβαστεί στην Πελοπόννησο, ενώ στα τέλη του ιδίου μηνός 10.000 Τούρκοι είχαν εισβάλει στην ανατολική Στερεά.

Στο πολιτικό πεδίο, είχε ήδη επέλθει η πρώτη ρήξη μεταξύ των πολιτικών και των στρατιωτικών, κατά τις εργασίες της Β΄ Εθνοσυνελεύσεως στο Άστρος της Κυνουρίας.

Σε αυτήν, ελήφθησαν αποφάσεις, που αναμφισβήτητα έπλητταν τους Πελοποννήσιους οπλαρχηγούς και προσωπικά τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη (π.χ. διάλυση της Πελοποννησιακής Γερουσίας, κατάργηση του τίτλου του αρχιστρατήγου κ.α.).

Ιθύνων νους της όλης προσπάθειας ήταν ο φαναριώτης Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο οποίος κατηγορείτο από τους αντιπάλους του ως «αγγλόφιλος».

Ο Κοραής φαίνεται πως ενστερνιζόταν εμμέσως την κατηγορία αυτή και προς τούτο εμέμφθη (στην επιστολή) τους Άγγλους για την πολιτική τους, η οποία ουδέποτε θα μπορούσε να γίνει πραγματικά φιλελληνική λόγω της Επτανήσου.

Σημειωτέον η τελευταία είχε περιέλθει υπό τον έλεγχο του Λονδίνου, το οποίο είχε λάβει σκληρά μέτρα εις βάρος των Ελλήνων κατοίκων της.

Ο Αδαμάντιος Κοραής στράφηκε προς τους Αμερικανούς, καλώντας τους να συνδράμουν τον δίκαιο αγώνα των Ελλήνων.

Αξιοσημείωτο είναι το επικουρικό επιχείρημα του χρηματικού οφέλους, το οποίο θα απεκόμιζαν οι Αμερικανοί από την ενδεχόμενη υπογραφή εμπορικών συμφωνιών.

Εάν η Ουάσιγκτον δεν επιθυμούσε να εκδηλωθεί ανοικτά υπέρ των Ελλήνων, ο Κοραής (ο οποίος δεν ήταν σε θέση να γνωρίζει τον βαθμό επιρροής του παλαίμαχου πολιτικού στην τότε κυβέρνηση) ζητούσε από τον Τζέφερσον να δημοσιεύσει τουλάχιστον μία επιστολή προς τον τοπικό Τύπο.

Ο αντίκτυπός της θα ήταν σίγουρα μεγάλος. Μάλιστα, για να τον «δελεάσει» του απέστειλε ως δείγμα σεβασμού και εκτίμησης τα «Ηθικά» και τα «Πολιτικά» του Αριστοτέλους, τα οποία μόλις είχε εκδώσει.

Τέλος, του ζητούσε να τον ενημερώσει για τη λήψη του δώρου του, προκειμένου να διασφαλίσει την αποστολή απαντήσεως.

Αξίζει δε να σημειωθεί ότι έκλεινε το γράμμα του, σημειώνοντας ότι οι Έλληνες (εκ μέρους των οποίων έγραφε) δεν ζητούσαν την ελεημοσύνη των Αμερικανών.

Το πλήρες κείμενο της επιστολής (η οποία είναι γραμμένη στα γαλλικά) είχε ως εξής:

Παρίσι, 10 Ιουλίου 1823

Ίσως θα θυμάστε κάποιον Έλληνα, που Σας παρουσίασε εδώ και μερικά χρόνια ο μακαρίτης Paradise.

Μάλιστα, (ο Έλληνας αυτός) είχε την ευχαρίστηση να γευματίσει στην οικία Σας, στο Challiot.

Ο ίδιος Έλλην, πολύ ηλικιωμένος πλέον τη στιγμή αυτή της αναγεννήσεως της πατρίδος του, παίρνει το θάρρος να Σας απευθύνει την παρούσα επιστολή.

Είναι αλήθεια ότι οι τύραννοί μας δεν κατόρθωσαν να εμποδίσουν την αναγέννηση αυτή. Ακριβώς, όμως, επειδή η ελευθερία μας βρίσκεται ακόμη σε νηπιακή κατάσταση, απαιτούνται πολλές φροντίδες και μεγάλη βοήθεια για τη διαπαιδαγώγηση του έθνους μας, προκειμένου να μην πεθάνει στο λίκνο του.

Τη συνδρομή αυτή μόνον από ανθρώπους πραγματικά ελευθέρους θα μπορούσε κανείς να την περιμένει.

Είναι δυστύχημα ότι η επανάστασή μας έγινε όταν η δημόσια εκπαίδευσή μας μόλις άρχιζε.

Εξερχόμαστε από μία πολύ κακή σχολή, την τουρκική σχολή, κι αυτό είναι αρκετό.

Είναι αλήθεια ότι η σύγχρονη Ελλάς έχει δώσει ήρωες αντίστοιχους με τον Λεωνίδα και τον Μιλτιάδη, αλλά, εφ’ όσον βγήκε από μακρά περίοδο δουλείας, δεν ήταν δυνατόν να παρουσιάσει αμέσως νομοθέτες σαν εκείνους που είχαν αναφανεί μεταξύ των αρχαίων της κατοίκων ή σαν εκείνους που έχουμε δει στη δική Σας χώρα, στην εποχή μας.

Επίσης, αποτελεί δυστύχημα για εμάς τους Έλληνες, ότι γειτονεύουμε με ευρωπαϊκές χώρες, δήθεν πεφωτισμένες, σε μία περίοδο κατά την οποία διέρχονται και οι ίδιες κρίση.

Μολαταύτα, έστω και αν η κρίση αυτή τελείωνε με τον θρίαμβο της περιορισμένης ελευθερίας που απολαμβάνουν, υπάρχει ο φόβος ότι δεν θα αφήσουν την Ελλάδα να χαρεί παρά τόση μόνον ελευθερία όση θα εξυπηρετούσε τα δικά τους συμφέροντα.

Τελευταίως, οι Άγγλοι ασπάστηκαν τον αγώνα μας κι άρχισαν να μας παρέχουν βοήθεια.

Γνωρίζετε, όμως, ποίας φύσεως είναι οι εναγκαλισμοί των αγαπητών πατέρων Σας, που δεν μοιάζουν διόλου με τα παιδιά τους (σ.σ. δηλαδή τους Αμερικανούς).

Άρχισαν ήδη να δίνουν τον τίτλο του εξοχότατου στους δημόσιους λειτουργούς μας και ίσως καταλήξουν να μας συστήσουν να ιδρύσουμε και Γερουσία, η οποία, στην κατάσταση που βρίσκεται σήμερα το πολιτικό μας σώμα, δίχως αμφιβολία θα απαρτίζεται από τα χειρότερα μέρη του.

Τι πρέπει να γίνει, λοιπόν, σε μία τέτοια κατάσταση; Δεν γνωρίζω. Η επιστροφή (της χώρας) υπό τον τουρκικό ζυγό μου φαίνεται φυσικώς αδύνατη.

Θεωρώ, όμως, σχεδόν εξ ίσου αδύνατη την πιθανότητα οι αγαπητοί μας φίλοι που γειτονεύουν με την Πελοπόννησο (σ.σ. δηλαδή οι Άγγλοι) να μας επιτρέψουν ποτέ να σχηματίσουμε μία κυβέρνηση όπως θα την επιθυμούσαμε εμείς.

Δεν τους συμφέρει καθόλου να αφήσουν όπως δημιουργηθεί ένα τόσο κακό παράδειγμα εμπρός στα μάτια των Ελλήνων της Επτανήσου, προς τους οποίους συμπεριφέρνονται κατά τρόπον ελάχιστα φιλελεύθερο.

Βλέπετε, Κύριε, σε τι αμηχανία πρέπει να βρίσκονται όσοι Έλληνες επιθυμούν την ευημερία του έθνους τους.

Είμαι ο πρύτανης των Ελλήνων αυτών και επί τριάντα χρόνια τώρα, βλέποντας να πλησιάζει η σημερινή εποχή, δεν έπαυσα να παροτρύνω τους συμπατριώτες μου όπως ετοιμασθούν με την κατάλληλη μόρφωση, για τη στιγμή αυτή.

Η συμπάθεια, με την οποία ετίμησαν τις επικλήσεις μου, με ενεθάρρυνε να συνεχίσω τις προσπάθειές μου μέχρι σήμερα.

Τι μπορώ, όμως, να πράξω στην τόσο προκεχωρημένη ηλικία στην οποία ευρίσκομαι και με την υγειά μου τόσο κλονισμένη;

Ο Μαυροκορδάτος, τον οποίον μερικοί κόλακες άρχισαν ήδη να αποκαλούν πρίγκιπα, και που ίσως κατορθώσουν να πείσουν αρκετούς ηλιθίους ότι πραγματικά είναι πρίγκιψ, μου έγραψε για πρώτη φορά.

Το ύφος του, κάθε άλλο παρά πριγκιπικό, δείχνει έναν άνθρωπο καλής πίστεως, που εργάζεται για το καλό της πατρίδος του. Εθεώρησα την επιστολή του ειλικρινή και του απήντησα αναλόγως.

Η επιστολή αυτή ανανέωσε τη θλίψη μου επειδή δεν Σας έχουμε γείτονες και ταυτοχρόνως μου έδωσε την ιδέα να Σας γράψω, για να ζητήσω τα φώτα Σας.

Εφ’ όσον η απόσταση που μας χωρίζει δεν Σας επιτρέπει να μας παράσχετε υλική βοήθεια, επιτρέψατέ μου τουλάχιστον να Σας υποβάλω τα ακόλουθα ερωτήματα:

Δεν θα Σας ήταν άραγε δυνατόν να στείλετε στην Ελλάδα δύο ή τρία σημαίνοντα πρόσωπα υπό την ιδιότητα των αντιπροσώπων για τη σύναψη εμπορικών συμφωνιών;

Ασφαλώς, προς εξυπηρέτηση των συμφερόντων Σας, νομίζω ότι δεν θα μπορούσατε να βρείτε καταλληλότερη στιγμή από τη σημερινή για παρόμοιες διαπραγματεύσεις.

Τα πρόσωπα αυτά, που θα ανελάμβαναν τον χειρισμό των εμπορικών Σας υποθέσεων, θα μπορούσαν ταυτοχρόνως, με τα φώτα τους και με τον ζήλο τους για την ελευθερία, να ενισχύσουν τους Έλληνες εκείνους που είναι σήμερα στα πράγματα, στην ευγενή τους απόφαση να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους, υποδεικνύοντας σε αυτούς όλα τα κατάλληλα μέτρα για τον σχηματισμό μίας καλής κυβερνήσεως.

Η παρουσία των προσώπων αυτών στην Ελλάδα θα μπορούσε να μας χρησιμεύσει ως αντίδοτο για να εξουδετερωθούν όλες οι ολέθριες επιδράσεις που προέρχονται από τους εχθρούς της ελευθερίας μας.

Εάν δεν σχεδιάζετε να στείλετε εμπορικούς αντιπροσώπους ή δεν θεωρείτε ακόμη κατάλληλη τη στιγμή, μήπως θα μπορούσατε, Εσείς ή κάποιος άλλος από τους συμπατριώτες Σας που χαίρει της ιδίας εκτιμήσεως με Εσάς, να δημοσιεύσετε σε μία από τις εφημερίδες της πατρίδος Σας μία επιστολή, που να παρέχει συμβουλές για τα ζητήματα της Ελλάδος;

Η επιστολή αυτή θα πρέπει να είναι απαντητική, απευθυνόμενη σε έναν ανώνυμο Έλληνα, ο οποίος ζητάει τη συμβουλή Σας.

Και θα μπορούσα, εάν είχατε την ευγενή καλοσύνη να μου στείλετε ένα αντίτυπο της εφημερίδος που θα δημοσίευε την επιστολή αυτή, να τη μεταφράσω στα ελληνικά. Αν δεν κάνω λάθος, μία τέτοια επιστολή θα πρέπει να έχει επίδραση στη σκέψη των συμπατριωτών μου, πολλοί εκ των οποίων γνωρίζουν και τρέφουν σεβασμό για το πρόσωπό Σας.

Εάν Σας ζητώ να μην αναφέρετε το όνομά μου, αυτό οφείλεται στο ότι η θέση μου απαιτεί να πάρω την προφύλαξη αυτή.

Εξ άλλου, δεν υπάρχει κανένας λόγος να δώσετε τις συμβουλές Σας αποκλειστικώς υπό μορφή επιστολής.

Θα μπορούσατε να τις παράσχετε υπό τύπον στοχασμών, που θα προήρχοντο από το ενδιαφέρον Σας για την ευημερία της Ελλάδος.

Παίρνω το θάρρος, Κύριε, να Σας στείλω μαζί με το γράμμα μου τούτο, τα «Ηθικά» και τα «Πολιτικά» του Αριστοτέλους, που εξέδωσα προσφάτως. Σας παρακαλώ να μου γνωρίσετε τη λήψη τους, απευθύνοντας το γράμμα Σας στην ακόλουθη διεύθυνση της κατοικίας μου:

RUE MADAME, Νο 5, πίσω από τον κήπο του Λουξεμβούργου<.

Ενισχύσατέ μας, ευτυχείς Αμερικανοί. Δεν Σας ζητούμε να μας δώσετε ελεημοσύνη. Σας παρέχουμε, μάλλον, μία ευκαιρία να αυξήσετε την ευτυχία Σας.

Δεχθείτε, Κύριε, τη διαβεβαίωση του βαθύτατου σεβασμού, που πάντα μου ενέπνευσε το πρόσωπό Σας.

Α. Κοραής

Ο Τζέφερσον έλαβε το γράμμα του Κοραή την 2α Οκτωβρίου 1823.

Λίγες εβδομάδες αργότερα, συνέταξε μία μακροσκελή απαντητική επιστολή, την οποία απέστειλε προς τον Έλληνα φίλο του μέσω του Αμερικανού προξένου (και γείτονα του Κοραή) στο Παρίσι Warden.

Στο κείμενο αυτό, ο Τζέφερσον ξεκαθάριζε εξ αρχής την επίσημη πολιτική της πατρίδος του, η οποία συνίστατο στη μη εμπλοκή της στις ευρωπαϊκές υποθέσεις.

Ακολούθως, διετύπωνε με σαφήνεια την πεποίθηση ότι είναι ανεφάρμοστο το αρχαιοελληνικό πρότυπο διακυβερνήσεως και επεξηγεί το αμερικανικό μοντέλο δι’ αντιπροσώπων, το οποίο έσπευδε να αντιδιαστείλει με το βρεταννικό.

Προέβη δε σε εκτενή αναφορά για τη διάκριση των εξουσιών, τα συνταγματικά κείμενα και τον τρόπο εκλογής των δικαστικών λειτουργών και υπέβαλε συγκεκριμένες προτάσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στο υπό σύσταση ελληνικό κράτος.

Ανέφερε τις βασικές αρχές που διέπουν το αμερικανικό Σύνταγμα και περιέγραψε συνοπτικά το σύστημα εκπαιδεύσεως, που εφαρμοζόταν στην πατρίδα του.

Η επιστολή του ήταν γραμμένη στα αγγλικά κι ανέφερε τα εξής:

Monticello, 31η Οκτωβρίου 1823

Προσφάτως έλαβα την επιστολή Σας της 10ης Ιουλίου.

Ενθυμούμαι με ευχαρίστηση την ευκαιρία που μου δόθηκε στο Παρίσι, χάρη στην καλοσύνη του κ. Paradise, να κάνω τη σύντομη γνωριμία Σας.

Και οι ωραίες εκδόσεις των κλασσικών συγγραφέων της Ελλάδος, που κατά διάφορα διαστήματα έχουν αναγγελθεί από Εσάς, ουδέποτε με άφησαν να ξεχάσω την ανάμνηση της γνωριμίας αυτής.

Μέχρι τη στιγμή που έλαβα τα «Ηθικά» του Αριστοτέλους και τον «Στρατηγικό» του Ονησάνδρου, που είχατε την ευγένεια να μου αποστείλετε και για τα οποία Σας παρακαλώ να δεχθείτε τις ευχαριστίες μου, είχα δει μόνον την έκδοσή Σας των «Βίων» του Πλουτάρχου.

Τους ανέγνωσα και ωφελήθηκα πολύ από τα αξιόλογα «Σχόλιά» Σας, πιστεύω δε ότι με τη βοήθεια μερικών λέξεων από ένα λεξικό της Νεοελληνικής θα μπορούσα να διαβάσω και τους πατριωτικούς Σας λόγους προς τους συμπατριώτες Σας.

Ασφαλώς, έχετε αρχίσει από την ορθή πλευρά την προσπάθειά Σας να τους προετοιμάσετε για τον μεγάλο σκοπό για τον οποίο αγωνίζονται τώρα, εξυψώνοντας δηλαδή το μορφωτικό τους επίπεδο και καθιστώντας τους ικανούς για να αυτοδιοικηθούν.

Γι’ αυτή Σας την προσπάθεια θα Σας οφείλουν αιώνιες τιμές.

Τίποτε δεν παρέχει περισσότερες πιθανότητες για την προαγωγή του αντικειμενικού αυτού σκοπού από μία μελέτη των λαμπρών προτύπων της επιστήμης, που άφησαν ως κληρονομιά οι πρόγονοί Σας.

Σε αυτούς όλοι εμείς οφείλουμε τα φώτα, που αρχικώς μας οδήγησαν για να βγούμε από το γοτθικό σκοτάδι.

Κανένας λαός δεν αισθάνεται ζωηρότερη συμπάθεια από Εμάς για τα δεινά, από τα οποία υποφέρουν οι συμπατριώτες Σας.

Κανένας δεν απευθύνει στον Θεό πιο θερμές και πιο ειλικρινείς παρακλήσεις για την επιτυχία των σκοπών τους.

Και πραγματικά, τίποτε δεν θα μπορούσε να σταματήσει τη φιλελεύθερη νεολαία μας από το να συμμετάσχει με κάποιο τρόπο στον ιερό αυτόν αγώνα εκτός από την κεφαλαιώδη αρχή της κυβερνήσεώς μας περί αποχής από τις έριδες της Ευρώπης.

Εμείς, που κατέχουμε τα συνδυασμένα αγαθά της ελευθερίας και της τάξεως, επιθυμούμε το ίδιο και για τις άλλες χώρες και ιδιαιτέρως για τη δική Σας, η οποία πρώτη από τα πολιτισμένα έθνη του κόσμου παρουσίασε παραδείγματα του πώς πρέπει να είναι ο άνθρωπος.

Βεβαίως, δεν θέλω να ισχυριστώ με αυτό, ότι οι μορφές του πολιτεύματος που ήταν κατάλληλες για την εποχή και τον τόπο των προγόνων Σας θα μπορούσαν να εφαρμοστούν ή έστω να αντιγραφούν σήμερα, αν και θα ήταν αρκετά φυσικό να είναι οι συμπατριώτες Σας ευμενώς διατεθειμένοι προς αυτές.

Σήμερα, το παγκόσμιο γίγνεσθαι έχει αλλάξει σε τέτοιον βαθμό ώστε να είναι πρακτικώς ανεφάρμοστα τα συστήματα των προγόνων Σας.

Το πολίτευμα των Αθηνών, παραδείγματος χάριν, ήταν μία μορφή διακυβερνήσεως του λαού μίας πόλεως, που νομοθετούσε για όλη την επικράτεια που είχε υπό τον έλεγχό της.

Το πολίτευμα της Λακεδαίμωνος ήταν ένα πολίτευμα στρατοκρατών καλογήρων, που εξουσίαζαν τη χαμηλή τάξη, η οποία ήταν το αντικείμενο της πιο ακατονόμαστης δουλείας.

Στη σημερινή εποχή, επικρατούν άλλες αρχές. Η ισότητα μεταξύ των ανθρώπων και η ατομική ευδαιμονία αναγνωρίζονται τώρα ως οι μόνοι νόμιμοι αντικειμενικοί σκοποί μίας κυβερνήσεως.

Επιπλέον, οι σύγχρονοι καιροί παρέχουν το αξιόλογο πλεονέκτημα ότι έχουν ανακαλύψει τη μόνη μέθοδο, χάρη στην οποία τα δικαιώματα αυτά μπορούν να διασφαλισθούν, με άλλα λόγια την κυβέρνηση από το λαό, που ενεργεί όχι αυτοπροσώπως, αλλά μέσω εκλεγμένων (από τον ίδιο) αντιπροσώπων, δηλαδή από κάθε άνδρα ενήλικο και διανοητικώς υγιή, που συμβάλλει είτε με το πορτοφόλι του είτε αυτοπροσώπως στην αντιμετώπιση των αναγκών της χώρας του.

Το μικρό και ατελές μείγμα της αντιπροσωπευτικής διακυβερνήσεως στην Αγγλία, μολονότι παρεμποδίζεται στη λειτουργία του από άλλους τομείς της διοικήσεως, αριστοκρατικούς και κληρονομικούς, δείχνει εντούτοις τη δύναμη που έχει το αντιπροσωπευτικό σύστημα για τη βελτίωση της θέσεως του ανθρώπου.

Στη δική μας χώρα, ο λαός είναι εκείνος που εκλέγει τους λειτουργούς για όλους τους κλάδους της διοικήσεως, εκτός από το δικαστικό Σώμα, για του οποίου τον επιστημονικό καταρτισμό και τα προσόντα ο λαός δεν είναι ο κατάλληλος κριτής.

Εν τούτοις, ακόμη και σε αυτόν τον τομέα, ζητούμε από ένα ορκωτό δικαστήριο, αποτελούμενο από αντιπροσώπους του λαού, να αποφασίσει σχετικώς με αμφισβητούμενα γεγονότα, γιατί οι ένορκοι που προέρχονται από τον λαό είναι αρμόδιοι για την εξακρίβωση των γεγονότων, αφήνοντας έτσι όσο το δυνατόν λιγότερα σημεία, δηλαδή μονάχα τις τεχνικές λεπτομέρειες του νόμου, στην κρίση των δικαστών.

Και είναι αλήθεια ότι ο λαός, ιδίως όταν τυγχάνει κάποιας μορφώσεως, αποτελεί τον μόνον ασφαλή και τίμιο θεματοφύλακα των δικαιωμάτων του συνόλου και γι’ αυτό πρέπει να αντιπροσωπεύεται στη διοίκηση των κοινών και σε κάθε λειτουργία για την οποία έχει τα απαιτούμενα προσόντα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο λαός τυχαίως θα σφάλλει, ουδέποτε, όμως, θα διαπράξει ένα λάθος εκ προθέσεως και με τον συστηματικό και επίμονο σκοπό να ανατρέψει τους ελεύθερους θεσμούς της κυβερνήσεως.

Αντιθέτως, τα κληρονομικά σώματα, που είναι μόνιμα καθώς η σύνθεσή τους δεν μεταβάλλεται, πάντα φροντίζουν για τα δικά τους ιδιαίτερα συμφέροντα και επωφελούνται κάθε ευκαιρίας να προάγουν το προνόμια της τάξεώς τους και να καταπατήσουν τα ατομικά δικαιώματα.

Μαθαίνουμε από τις εφημερίδες ότι κάποια μορφή διακυβερνήσεως έχει εγκαθιδρυθεί στη χώρα Σας, δίχως, όμως, να πληροφορηθούμε ποίας ακριβώς φύσεως είναι.

Αυτό ασφαλώς είναι αναγκαίο για τον χειρισμό των πολιτικών υποθέσεων.

Φαντάζομαι, όμως, ότι η κυβέρνηση αυτή θα έχει προσωρινό χαρακτήρα, γιατί ένα μόνιμο Σύνταγμα πρέπει να είναι αποτέλεσμα ωρίμου και κατασταλαγμένης σκέψεως, διαρκούς ερεύνης και μακρών συζητήσεων.

Η έκταση της δικής μας χώρας είναι τόσο μεγάλη και η προηγουμένη διαίρεσή της σε ξεχωριστές πολιτείες είχε γίνει κατά τέτοιον τρόπο, ώστε σκεφθήκαμε ότι θα ήταν καλύτερο να γίνουμε συνομοσπονδία μόνον εις ό,τι αφορά τις εξωτερικές υποθέσεις.

Κάθε πολιτεία διετήρησε την αυτονομία της στα εσωτερικά ζητήματα, γιατί εκρίθη ότι είναι πιο κατάλληλη να τα διαχειρισθεί προς το συμφέρον των πολιτών της, από μία κεντρική κυβέρνηση, της οποίας η  έδρα θα ήταν σε μεγάλη απόσταση από ορισμένους πολίτες της και η οποία ελάχιστα θα μπορούσε να γνωρίζει τα ιδιαίτερα τοπικά ζητήματα των διαφόρων τμημάτων της χώρας.

Φρονώ, όμως, ότι η έκταση της δικής Σας χώρας, που ενδέχεται να ελευθερωθεί από τους Τούρκους, δεν θα είναι τόσο μεγάλη ώστε να μη μπορεί να υπαχθεί υπό μία και μόνη κυβέρνηση και ότι συνεπώς μάλλον τα Συντάγματα των διαφόρων πολιτειών παρά το Σύνταγμα της ομοσπονδιακής μας κυβερνήσεως θα έπρεπε να αποτελέσουν τη βάση που θα ταίριαζε καλύτερα στην περίπτωσή Σας.

Σήμερα, υπάρχουν στη χώρα μας συνολικά είκοσι τέσσερις ξεχωριστές πολιτείες, εκ των οποίων ουδεμία καταλαμβάνει έκταση μικρότερη από τον δικό Σας Μωρηά και που πολλές τους είναι μεγαλύτερες από ολόκληρη την Ελλάδα.

Κάθε μία από τις πολιτείες αυτές έχει Σύνταγμα που το συνέταξαν οι κάτοικοί της αποκλειστικώς γι’ αυτήν, χωρίς, όμως, σε κανένα σημείο του το Σύνταγμα αυτό να αντιστρατεύεται την αρμοδιότητα της κεντρικής ομοσπονδιακής κυβερνήσεως εις ό,τι αφορά τους τομείς Στρατιωτικών και Εξωτερικών.

Τα συνταγματικά αυτά κείμενα είναι τυπωμένα και κυκλοφορούν ελεύθερα.

Γι’ αυτό θα προβώ σε μερικές σύντομες παρατηρήσεις κυρίως σε σχέση με όσες από τις διατάξεις δεν έχουν ανταποκριθεί στις προσδοκίες μας ή με όσες διαφέρουν από πολιτεία σε πολιτεία, με αποτέλεσμα να εναπόκειται στην κρίση του καθενός να εκτιμήσει ποιες είναι οι καλύτερες.

Θα βρείτε πολλά θετικά στοιχεία σε όλα τα Συντάγματα, κανένα τους, όμως, δεν θα Σας ικανοποιήσει απόλυτα.

Πράγματι, είναι τόσο διαφορετικές οι συνθήκες, οι προκαταλήψεις, οι προτιμήσεις και οι συνήθειες των διαφόρων εθνών του κόσμου, ώστε κανενός το Σύνταγμα να μην μπορεί να εφαρμοσθεί σε όλα του τα σημεία σε οιαδήποτε άλλη χώρα.

Μία σώφρων επιλογή των άρθρων εκείνων κάθε Συντάγματος, που είναι κατάλληλα για να εφαρμοστούν σε άλλη χώρα, είναι το μόνο που θα έπρεπε να αποπειραθεί όποιος σκέπτεται με σύνεση.

Αυτό θα καταδειχθεί από μία εξέταση μερικών μερών των διαφόρων μας Συνταγμάτων.

Οι εκτελεστικοί μας άρχοντες εκλέγονται από τον λαό για περίοδο ενός, δύο, τριών ή τεσσάρων ετών και καλούνται Κυβερνήτες ή Πρόεδροι.

Έχουν δε το δικαίωμα επανεκλογής για δεύτερη φορά ή ύστερα από ορισμένη περίοδο υπηρεσίας, εάν τύχουν της λαϊκής επιδοκιμασίας.

Θα μπορούσε και ο δικός σας ηγέτης να είναι αιρετός; Ή μήπως η θέση σας μεταξύ των εμπολέμων κρατών της Ευρώπης απαιτεί έναν μόνιμο αρχηγό (σ.σ. βασιλέα);

Ασφαλώς θα έχετε έναν μόνον Ανώτατο Άρχοντα. Γιατί, αν η πείρα έχει διδάξει ποτέ μία αλήθεια, αυτή είναι ότι εκεί όπου η ανώτατη εξουσία ασκείται από περισσότερα του ενός άτομα, δημιουργούνται αντιμαχόμενες φατρίες, που διασπούν το έθνος, μειώνουν την ενεργητικότητα του και το υποχρεώνουν να συσπειρωθεί υπό μία ηγεσία, που συνήθως εκμεταλλεύεται την εξουσία.

Νομίζω ότι εμείς, στην Αμερική, έχουμε βρει τον ευτυχέστερο από κάθε άλλον τρόπο για την ανάδειξη της εκτελεστικής μας εξουσίας.

Ο τρόπος αυτός διευκολύνει και βοηθάει τον Πρόεδρό μας, επιτρέποντάς του να επιλέγει ο ίδιος τους υπουργούς των Εξωτερικών, των Οικονομικών, των Στρατιωτικών και των Ναυτικών, με τους οποίους μπορεί να συσκέπτεται, είτε ξεχωριστά, είτε με όλους ταυτοχρόνως, να θεραπεύει και να εξομαλύνει τις διαφορές που ενδέχεται να έχουν, υιοθετώντας ή ελέγχοντας τις γνώμες τους, κατά τη βούλησή του.

Έτσι, το έθνος απαλλάσσεται από τα δεινά μίας διχασμένης βουλήσεως και εξασφαλίζεται μία σταθερά πρόοδος στη συστηματική πορεία που ο Πρόεδρος μπορεί να έχει χαράξει για τη διοίκηση της χώρας.

Τα νομοθετικά μας σώματα αποτελούνται από τη Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων, τα μέλη των οποίων εκλέγονται κατά διαφορετικούς τρόπους και για διαφορετικές χρονικές περιόδους.

Σε ορισμένες δε πολιτείες, υπάγονται στην αρνησικυρία του ανώτατου εκτελεστικού άρχοντος.

Μολαταύτα, προς αποφυγή κάθε περισπασμού για την προβολή αξιώσεων υπεροχής του ενός νομοθετικού σώματος έναντι του άλλου καθώς και προς αποτροπή της πιθανότητος εξελίξεως οιουδήποτε εκ των δύο σωμάτων σε μία προνομιούχο τάξη, θα ήταν ίσως καλύτερο να εκλέγεται ταυτοχρόνως και με τον ίδιο τρόπο, ένα σώμα με επαρκή αριθμό μελών, που να διαιρείται με κλήρο σε δύο ξεχωριστά κοινοβούλια.

Τα τελευταία θα λειτουργούν τόσο ανεξάρτητα όσο λειτουργούν τα δύο νομοθετικά σώματα στην Αγγλία ή όπως στις δικές μας (πολιτειακές) κυβερνήσεις.

Τα μέλη τους θα εναλλάσσονται και (οι θέσεις) θα ανακατανέμονται με κλήρο, μία φορά την εβδομάδα ή το δεκαπενθήμερο.

Αυτή η μέθοδος θα παρείχε το πλεονέκτημα του χρόνου και της ξεχωριστής συζητήσεως των διαφόρων ζητημάτων, θα αποσοβούσε την ψήφιση νόμων δια βοής, θα κατέρριπτε τις σκευωρίες και τις μηχανορραφίες, θα περιόριζε την επιρροή που ένας λαοφιλής δημαγωγός θα μπορούσε να εξασκήσει, ανά πάσα στιγμή, σε ένα από τα δύο νομοθετικά σώματα και θα καθιστούσε αδύνατες τις διαμάχες μεταξύ των δύο νομοθετικών σωμάτων, οι οποίες συχνά παρεμποδίζουν σε μεγάλο βαθμό την ομαλή τους λειτουργία.

Οι διάφορες πολιτείες έχουν καθορίσει με δικό τους τρόπο η καθεμιά τα ζητήματα της θητείας των δικαστικών λειτουργών.

Μερικές διορίζουν τους δικαστές για ορισμένη χρονική περίοδο. Άλλες τους διατηρούν στις θέσεις τους για όσο διάστημα αυτοί ασκούν με ικανοποιητικό τρόπο τα καθήκοντά τους.

Αυτό καθορίζεται από την καταφατική ψήφο των δύο τρίτων των μελών των δύο νομοθετικών σωμάτων.

Στην Αγγλία, αρκεί η πλειοψηφία σε ένα μόνον νομοθετικό σώμα για να απαλλαγεί των καθηκόντων του ένας δικαστικός λειτουργός.

Η πρώτη μέθοδος αποτελεί πρακτική και εφαρμόσιμη θεραπεία. Η δεύτερη όχι.

Με τη συνδρομή των φίλων και όσων συνδέονται με τον υπό κατηγορία λειτουργό, με την επίδραση προσωπικών και κομματικών παθών και με τις ανθρώπινες συμπάθειες είναι πάντοτε δυνατόν να βρεθούν τα μέσα εκείνα χάρις στα όποια θα επηρεασθεί το ένα τρίτο των μελών του ενός ή του άλλου νομοθετικού σώματος, προκειμένου να εξασφαλισθεί η ατιμωρησία των υπό κατηγορία λειτουργών.

Ως εκ τούτου, αυτοί θα παραμείνουν στη θέση τους εφ’ όρου ζωής.

Ο πρώτος τρόπος είναι ο καλύτερος, δηλαδή ο διορισμός των δικαστών για συγκεκριμένη θητεία, με τη δυνατότητα επαναδιορισμού, εάν η διαγωγή τους τύχει της εγκρίσεως των νομοθετικών σωμάτων.

Όταν τέθηκαν σε ισχύ τα Συντάγματά μας, τα δικαστικά μας σώματα υπετίθετο ότι ήταν οι πιο αδύνατες και οι πιο ακίνδυνες υπηρεσίες της διοικήσεως της χώρας μας.

Σύντομα, όμως, η πείρα απέδειξε πως τα σώματα αυτά επρόκειτο να καταστούν τα πλέον επικίνδυνα, επειδή η ανεπάρκεια των προβλεπομένων μέσων για την απομάκρυνση των δικαστικών λειτουργών τους καθιστούσε ανεύθυνους στην άσκηση των καθηκόντων τους.

Επιπλέον, οι αποφάσεις τους, που φαινομενικώς αφορούν μόνο μεμονωμένους διαδίκους, ισχύουν σιωπηρώς και χωρίς να τις αντιληφθεί μάλλον η κοινή γνώμη.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, δημιουργείται δεδικασμένο και κωδικοποιούνται σε μόνιμους νόμους, που υπονομεύουν σιγά – σιγά τα θεμέλια του Συντάγματος και επιφέρουν εμπράκτως αλλαγές χωρίς να έχει γίνει αντιληπτό ότι το αόρατο αυτό σκουλήκι έχει εργαστεί τόσο δραστήρια για να καταφάει την ουσία.

Η αλήθεια είναι ότι από τη φύση του ο άνθρωπος δεν είναι φτιαγμένος ούτως ώστε να μπορεί κανείς να τον εμπιστευθεί εσαεί, πολλώ δε μάλλον όταν είναι βέβαιος ότι δεν θα λογοδοτήσει για τις πράξεις του.

Τα Συντάγματα μερικών πολιτειών επιβάλλουν στις τοπικές κυβερνήσεις να λαμβάνουν την κατάλληλη πρόνοια για τη δημόσια εκπαίδευση, η οποία διαιρείται σε τρεις βαθμίδες:

1. στην πρωτοβάθμια, στην οποία κάθε παιδί (αγόρι και κορίτσι) διδάσκεται ανάγνωση, γραφή και στοιχειώδη αριθμητική.

2. στη δευτεροβάθμια (σχολαρχεία), στην οποία παρέχεται τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση για τα παιδιά των μελών της μεσαίας τάξεως.

Αυτά διδάσκονται, παραδείγματος χάριν, γραμματική, γενική ιστορία, λογάριθμους, επίπεδη τριγωνομετρία, καταμέτρηση, χειρισμό της υδρογείου σφαίρας (σ.σ. γεωγραφία), στοιχεία ναυσιπλοΐας, αρχές των μηχανικών επιστημών, στοιχεία φυσικής, φιλοσοφίας και, ως προετοιμασία για το Πανεπιστήμιο, (αρχαία) ελληνικά και λατινικά.

3. σε Πανεπιστημιακή, όπου οι προαναφερθείσες και όλες οι άλλες χρήσιμες επιστήμες διδάσκονται στον ανώτατο βαθμό. Οι δαπάνες των ιδρυμάτων αυτών καταβάλλονται εν μέρει από το Δημόσιο και εν μέρει από τα άτομα που ωφελούνται από αυτά.

Αλλά οποιοδήποτε κι αν είναι το Σύνταγμα, πρέπει να λαμβάνεται μεγάλη φροντίδα ώστε να προβλέπεται η τροποποίηση ή η αναθεώρησή του όταν η πείρα ή η αλλαγή των συνθηκών θα έχουν αποδείξει ότι οιοδήποτε τμήμα του δεν αποβλέπει στο καλό του έθνους.

Σε μερικές από τις πολιτείες μας απαιτείται μία νέα εξουσιοδότηση από ολόκληρο τον λαό, που θα πρέπει να εκφρασθεί μέσω αντιπροσώπων του, εκλεγμένων αποκλειστικά για τον σκοπό αυτό και συνερχομένων σε ειδική συνέλευση.

Αυτός ο τρόπος θεωρείται πολύ δύσκολος για τη θεραπεία των ατελειών, που η πείρα αποδεικνύει ότι αναπτύσσονται με τον καιρό σε έναν οργανισμό τέτοιας σπουδαιότητος.

Ασφαλώς, απαιτείται μεγαλύτερη ευχέρεια για την τροποποίηση των διατάξεων του Συντάγματος, ώστε να είναι δυνατή η εφαρμογή του σύμφωνα με τις εκάστοτε  υφιστάμενες συνθήκες και αναλόγως των αλλαγών, οι οποίες συνεχώς εισάγονται.

Στην Αγγλία, το Σύνταγμα μπορεί να τροποποιηθεί με μία απλή πράξη του νομοθετικού σώματος και αυτό επιφέρει την ουσιαστική ανυπαρξία του Συντάγματος.

Σε μερικές από τις δικές μας πολιτείες, μία πράξη που έχει ψηφισθεί από δύο νομοθετικά σώματα, εκλεγμένα από τον λαό, σε διαφορετικές και αλληλοδιάδοχες εκλογές, είναι αρκετή για να μεταβάλει μία διάταξη του Συντάγματος.

Εφ’ όσον ο τρόπος αυτός μπορεί να γίνει περισσότερο ή λιγότερο εύκολος με τη διάταξη, η οποία προβλέπει ότι η έγκριση της τροποποιήσεως θα προέρχεται από περισσότερα νομοθετικά σώματα (με την πρόβλεψη της ύπαρξης επαρκούς και ασφαλούς βαθμού δυσκολίας), είναι φανερό ότι αποτελεί την καλύτερη αρχή  για την εφαρμογή των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων.

Όπως προανέφερα, τα Συντάγματα των διαφόρων πολιτειών μας έχουν μεγαλύτερες ή μικρότερες διαφορές σε ορισμένα τους σημεία. Εντούτοις, όλα διέπονται από κάποιες γενικές αρχές, οι οποίες θεωρούνται απαραίτητες για την προστασία της ζωής, της ελευθερίας, της ιδιοκτησίας και της ασφαλείας του πολίτη, δηλαδή:

1. Ανεξιθρησκία, περιοριζόμενη μόνον εις ό,τι αφορά πράξεις που καταπατούν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των άλλων.

2. Προσωπική ελευθερία, που εξασφαλίζει κάθε πρόσωπο από φυλάκιση ή άλλο σωματικό περιορισμό, πέραν των προβλεπομένων από τους νόμους του κράτους. Αυτό πραγματοποιείται με τον γνωστό νόμο του Habeas και Corpus.

3. Εκδίκαση των υποθέσεων από μεικτά ορκωτά δικαστήρια για την καλύτερη δυνατή εξασφάλιση της προσωπικότητος, της ιδιοκτησίας και της φήμης κάθε ατόμου.

4. Διασφάλιση του αποκλειστικού δικαιώματος των αντιπροσώπων του λαού να νομοθετούν και να ρυθμίζουν τα ζητήματα φορολογίας.

5. Ελευθερία του Τύπου, που υπόκειται σε υποχρέωση αποζημιώσεως μόνον σε περίπτωση προσβολής της προσωπικότητος. (Ο Τύπος) αποτελεί τον φοβερό επικριτή των δημοσίων λειτουργών, τους οποίους εγκαλεί ενώπιον του «δικαστηρίου» της κοινής γνώμης. Επιφέρει δε μεταρρυθμίσεις με ειρηνικά μέσα, οι οποίες σε διαφορετική περίπτωση θα μπορούσαν να συντελεστούν μόνον με επανάσταση. Επίσης, είναι το καλύτερο όργανο για την πνευματική εξύψωση του ατόμου και για την πρόοδό του ως λογικού, ηθικού και κοινωνικού όντος.

Αγαπητέ Κύριε, κατά τον τρόπο αυτόν (νομίζω ότι) ικανοποίησα την παράκλησή Σας και Σας κατέστησα κοινωνό ορισμένων σκέψεών μου σχετικώς με το ζήτημα της διακυβερνήσεως ενός έθνους.

Οι σκέψεις αυτές είναι το απαύγασμα των παρατηρήσεων και των στοχασμών ενός ανθρώπου ογδόντα ετών, που έχει περάσει πενήντα χρόνια δοκιμασίας και δυσκολιών, υπηρετώντας τη χώρα του από διάφορες θέσεις.

Μολαταύτα, οι σκέψεις αυτές δεν αποτελούν παρά τα σχέδια που θα συμπληρώσετε Εσείς και που θα τα προσαρμόσετε στις συνήθειες και τις συνθήκες των συμπατριωτών Σας.

Σε περίπτωση κατά την οποία θα Σας παράσχουν έστω και μία μόνον ιδέα που θα μπορεί να τους χρησιμεύσει, θα το θεωρήσω απότιση φόρου τιμής στα πνεύματα του Ομήρου, του Δημοσθένους και του λαμπρού αστερισμού των σοφών και ηρώων, που το αίμα τους ακόμη εξακολουθεί να τρέχει στις φλέβες Σας και που οι αρετές τους παραμένουν ακόμη, σαν ένα βαρύ χρέος, πάνω στους ώμους των σημερινών και των μελλοντικών φυλών της ανθρωπότητας.

Κι ενώ απευθύνω στον ουρανό τις θερμότερες ικεσίες για να επανακτήσουν οι συμπατριώτες Σας την ελευθερία και την επιστήμη των προγόνων τους, επιτρέψατέ μου να Σας προσφέρω τη διαβεβαίωση της εγκαρδίου εκτιμήσεως και του υψηλού σεβασμού που τρέφω για Εσάς προσωπικώς.

(Υπογραφή) Τ. ΤΖΕΦΕΡΣΟΝ

Το μακροσκελές της επιστολής και το αναλυτικό περιεχόμενό της έδωσαν το θάρρος στον Κοραή να ανταπαντήσει.

Σε αυτό του το γράμμα, ευχαριστούσε τον Τζέφερσον για την επιστολή του, η οποία περιείχε τόσες χρήσιμες συμβουλές.

Προσπαθούσε δε να εκμαιεύσει μία πιο ενεργή συμπαράσταση του διαπρεπούς Αμερικανού φίλου του, με διακριτικό τρόπο.

Τέλος, τον παρακαλούσε να συνεχίσει να ενδιαφέρεται για την τύχη των αγωνιζομένων συμπατριωτών του.

Σημειωτέον ότι η επιστολή συνετάχθη σε μία περίοδο που οι μεν στρατιωτικές εξελίξεις ήταν μάλλον καλές (οι Τούρκοι είχαν λύσει την πολιορκία του Αιτωλικού), το εσωτερικό μέτωπο δε είχε πλήρως διαρραγεί με το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου και τον σχηματισμό δύο αντιμαχομένων κυβερνήσεων, μίας στο Κρανίδι και μίας στην Τριπολιτσά.

Το γεγονός αυτό είχε θλίψει βαθύτατα τον Έλληνα λόγιο και είχε προκαλέσει δυσμενείς εντυπώσεις στο εξωτερικό.

Ίσως, σε αυτό να οφείλεται και η έκκλησή του προς τον Τζέφερσον να μην πάψει να ενδιαφέρεται για τους Έλληνες.

Η δεύτερη επιστολή του Έλληνα λογίου ήταν και πάλι γραμμένη στα γαλλικά:

Παρίσι, 28 Δεκεμβρίου 1823

Σας είμαι ευγνώμων για την απάντηση την οποίαν είχατε την καλοσύνη να μου αποστείλετε και η οποία μου διεβιβάσθη προχθές υπό του κ. Warden.

Αν και (η επιστολή Σας είναι) πολύ εκτενής για τη σεβαστή Σας ηλικία, μου φάνηκε πολύ σύντομη για την προσμονή την οποία είχα να δεχθώ τις συμβουλές ενός τέτοιου δασκάλου.

Θα επιχειρήσω να επωφεληθώ από αυτήν και να τις μετατρέψω, εάν είναι δυνατόν, προς όφελος τού έθνους μου, το οποίο, αν και έδωσε δείγματα της αξίας (του) απελευθερωμένο από τον ζυγό των Καννιβάλων έως τη στιγμή αυτή, δεν δύναται ακόμη να κατέχει ούτε την κατάλληλη παιδεία ούτε την κατάλληλη εμπειρία.

Όταν έλαβα την επιστολή Σας, έμαθα για μία νέα ναυμαχία, που συνήφθη μεταξύ των συμπατριωτών μου και του στόλου του Τυράννου. Αυτή εστέφθη υπό πλήρους επιτυχίας.

Υπήρξαν δι’ εμέ ταυτόχρονα δύο ευχάριστες ειδήσεις, το άκουσμα των οποίων είχα μεγάλη ανάγκη, διότι, εκτός από τις αδυναμίες μίας ηλικίας πλέον προκεχωρημένης από τη δική Σας καθώς και μίας υπερβολικής αλληλογραφίας η οποία την επεβάρυνε, η ψυχή μου βασανίστηκε από τον πλέον οξύ  πόνο, που σχετίζεται με το αβέβαιον της  καταστάσεως της πατρίδος μου.

Εάν ήμουν σίγουρος ότι αυτή θα απελάμβανε μια ημέρα την ευτυχία, την οποίαν το σοφό Σας Σύνταγμα Σας παρέχει, θα κατερχόμουν στον τάφο με τη χαρά την οποία συνιστά ο Ευριπίδης στην οικογένεια του νεκρού. Χαίροντας, ευφημούντας εκπέμπει δόμων. (σ.σ. στα ελληνικά) Ο κ. Warden έχει την καλοσύνη να μεριμνήσει όπως παραλάβετε με την πρώτη ευκαιρία ένα δέμα βιβλίων που του παρέδωσα προ ολίγου.

Αυτό περιέχει ένα αντίτυπο της δευτέρας εκδόσεως του Βεκκαρία μεταφρασμένο στην Νεοελληνική και δύο άλλα συγγράμματα στην αρχαία Ελληνική, τα οποία Σας παρακαλώ να δεχθείτε.

Συνεχίσατε, Κύριε, να Σας ενδιαφέρει η τύχη της Ελλάδος και δεχθείτε ευμενώς τους πλήρεις σεβασμού χαιρετισμούς μου.

Α. Κοραής

Παρήλθαν 18 περίπου μήνες και ο Τζέφερσον δεν είχε απαντήσει.

Εν τω μεταξύ, ο εμφύλιος σπαραγμός είχε λάβει νέες διαστάσεις, ενώ οι Τούρκοι είχαν καταστρέψει την Κάσο και τα Ψαρά.

Η κατάσταση διαγραφόταν ζοφερή, καθώς επέκειτο η άφιξη των αιγυπτιακών στρατευμάτων στον ελλαδικό χώρο, ενώ τα «κυβερνητικά» στρατεύματα του Κουντουριώτη είχαν εισβάλει στην Πελοπόννησο και λεηλατούσαν με πρωτοφανή αγριότητα πόλεις και χωριά των αντιφρονούντων.

Εντούτοις, η ευρωπαϊκή διπλωματία είχε κινητοποιηθεί, καθώς ο Τσάρος Αλέξανδρος Α΄ είχε υποβάλει το σχέδιο «των τριών τμημάτων».

Σημειωτέον ότι ο Κουντουριώτης και οι οπαδοί του είχαν ήδη προσδέσει τη χώρα στο αγγλικό άρμα, μέσω της σύναψης του πρώτου δανείου, ύψους 800.000 λιρών με τον οίκο Λόφυαν.

Τα χρήματα αυτά διασπαθίστηκαν από την κυβέρνηση Κουντουριώτη για πολιτικούς σκοπούς.

Η κατάσταση αυτή προκαλούσε θλίψη και ανησυχία στους Έλληνες του εξωτερικού και τους φιλέλληνες.

Τη στιγμή αυτή επέλεξε ο Κοραής για να επαναπροσεγγίσει τον Τζέφερσον, αποστέλλοντάς του μία νέα επιστολή (γραμμένη στα γαλλικά).

30 Ιανουαρίου 1825

Ευαρεστηθείτε να μου κάνετε την τιμή όπως αποδεχθείτε ένα αντίτυπο της εκδόσεως των πολιτικών συγγραμμάτων του Πλουτάρχου, τα οποία μόλις εξέδωσα.

Η ηλικία μου δεν μου επιτρέπει πλέον να καταγίνομαι με κοπιώδεις εκδόσεις. (Ως εκ τούτου,) οφείλω να ολοκληρώσω μάλλον τη σταδιοδρομία μου απασχολούμενος με έργα, που με σώζουν τουλάχιστον από την ανία της πλήρους αδράνειας.

Στον διάλογο που χρησιμεύει ως Προλεγόμενα στα συγγράμματα αυτά θα παρατηρήσετε ότι δεν έχω καθόλου αμελήσει να επωφεληθώ των συμβουλών Σας.

Επιτρέψατέ μου, Κύριε, με αυτήν την ευκαιρία να Σας υπενθυμίσω ότι είχα ήδη την τιμή να Σας γράψω για τις μελλοντικές σχέσεις Σας με την ελεύθερη Ελλάδα.

Είναι αναμφίβολα ορθόν, ότι η αναγνώριση της ανεξαρτησίας της δεν βλάπτει καθόλου τα συμφέροντά Σας αλλά θα επιθυμούσα να Σας δω να ενεργείτε λιγότερο επιφυλακτικά.

Οι Άγγλοι θα είναι πιθανώς οι πρώτοι που θα αναγνωρίσουν αυτό, το οποίον δεν μπορούν πλέον να εμποδίσουν.

Θεωρώ ότι είναι προς το συμφέρον Σας να έχετε πλησίον της ελληνικής κυβερνήσεως μερικά πρόσωπα εξουσιοδοτημένα να την αναγνωρίσουν ταυτόχρονα με τους Άγγλους ή τουλάχιστον να μην αφήσετε τον χρόνον σε άλλη δύναμη για να εκδηλωθεί δεύτερη.

Άλλωστε, τα άτομα αυτά θα ήταν σε θέση να προετοιμάσουν τη νέα κατάσταση με μυστικές διαπραγματεύσεις πριν από την επίσημη αναγνώριση, ενώ ταυτόχρονα θα ικανοποιούσαν, με τις συμβουλές τους, τον πόθο του ελληνικού έθνους όπως λάβει την κυβέρνησή Σας ως πρότυπο.

Όσον περισσότερο το Σύνταγμα της Ελλάδος θα μοιάζει προς το δικόν Σας, τόσο περισσότερο τα συμφέροντά Σας θα ευνοούνται από τα αντίστοιχα των άλλων εθνών. Θα ήθελα να με πιστέψετε, Κύριε, ότι είναι η κατάλληλη στιγμή για να σκεφθείτε σοβαρώς να μη μας εγκαταλείψετε στους Άγγλους.

Αρχίζουν ήδη να μας τιμούν με τίτλους και γνωρίζετε ότι στα αυτιά ορισμένων οι τίτλοι είναι πολύ πομπώδη και λαμπρά ακούσματα για να πνίξουν τη μέτρια φωνή της πατρίδος.

Ελάτε, Κύριε, να δώσετε ένα φοβερό ράπισμα στους ολιγαρχικούς της Ευρώπης με τη συμπεριφορά, με την οποίαν μεταχειρίζεσθε τον επιφανή ξένον Σας.

Δεν αποτελούν, πλέον, θεωρίες αλλά πραγματικά γεγονότα τα οποία αντιτάσσετε στις σοφιστίες τους και «δεν πρέπει να οργίζεται κανείς με την αλήθεια, διότι δεν του προσπορίζει κανένα όφελος».

Αυτό ακριβώς είναι ένα απόφθεγμα το οποίον αποδίδουν στον Turgot αλλά ο Ευριπίδης το είχε διατυπώσει πριν απ’ αυτόν: «Τοις πράγμασι γαρ ουχί θυμούσθαι χρείαν. Μέλει γαρ αυτοίς ουδέν».

Δώστε τους ένα δεύτερο ράπισμα, Σας παρακαλώ επιμόνως γι’ αυτό, μέσω της αναγνωρίσεως της αυτονομίας της πατρίδος μου για να μπορούν οι ελεύθεροι Έλληνες στο μέλλον να δέχονται στον τόπον τους και να περιποιούνται ως αδελφούς τους τους συμπατριώτας του Jefferson και του Franclin. Αυτά είναι αι ευχαί, Κύριε, του αφωσιωμένου θεράποντός Σας.

Α. Κοραής

Υ.Γ. Κύριε, (νομίζω ότι) δεν υπάρχει ανάγκη να Σας προειδοποιήσω ότι αυτή η επιστολή πρέπει να εκληφθεί ως ανώνυμη.

Δυστυχώς, ουδένα στοιχείο υπάρχει που να δεικνύει ότι η επιστολή αυτή απαντήθηκε από τον Αμερικανό παραλήπτη της.

Πάντως, η υγεία του είχε επιδεινωθεί σοβαρά κι ύστερα από έναν χρόνο αυτός απεβίωσε.

Η αλληλογραφία μεταξύ του Κοραή και του Τζέφερσον καταλαμβάνει ένα πολύ μικρό τμήμα της ογκώδους δραστηριότητος του πρώτου και δεν έχει τύχει της προσοχής που αξίζει. Δεν είναι τυχαίο ότι ένας από τους διαπρεπέστερους Αμερικανούς πολιτικούς και μάλιστα «εις τας Δυσμάς του βίου του» συνέγραψε μία πολυσέλιδη επιστολή για να συμβουλέψει τους εξεγερμένους στη μακρινή Ελλάδα.

Πολλοί έσπευσαν να τον κατηγορήσουν για «φιλελληνισμό του σαλονιού», αν και είναι αμφίβολο το κατά πόσον διέθετε περισσότερες δυνατότητες και κυρίως επιρροή στην τότε αμερικανική κυβέρνηση. Πράγματι, θα μπορούσε (ίσως) να κάνει κάτι παραπάνω αλλά αυτό δεν μειώνει την αξία της επιστολής και των συμβουλών, που αυτή εμπεριείχε. Κατά πολλούς, εάν οι Έλληνες τις είχαν εφαρμόσει, πολλά από τα δεινά, που μαστίζουν τον τόπο έως σήμερα, θα είχαν αποφευχθεί.

Οι επιστολές του Κοραή στον Τζέφερσον και τα σχετικά σχόλια επί αυτών αντλήθηκαν από άρθρο του Ιωάννη Σ. Παπαφλωράτου που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα της Εταιρείας Μελέτης Έργου Ιωάννη Καποδίστρια.

Η αναγνώριση της Ελλάδας από τις ΗΠΑ

Στις 7 Νοεμβρίου 1837 οι ΗΠΑ αναγνώρισαν την ανεξαρτησία της Ελλάδας όταν ο Αμερικάνος υπουργός στο Λονδίνο σύναψε μία συνθήκη εμπορίου και ναυσιπλοΐας με τον Έλληνα υπουργό στο Λονδίνο.

Αυτή η σύναψη αποτελεί την πρώτη διαπραγμάτευση των ΗΠΑ με την Ελλάδα και αντιπροσωπεύει την επίσημη αναγνώριση της χώρας από τις ΗΠΑ.

Την ίδια χρονιά στάλθηκε και ο πρώτος πρόξενος των ΗΠΑ στην Αθήνα.

Πηγή: mikrometoxos.gr