Ανάμεσα στη δυτική πλευρά του Μουσείου της Ακρόπολης και την Ισπανική Πρεσβεία, κάθετα στον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, βρίσκεται ένας δρόμος «γεμάτος ποίηση και απόκοσμη ομορφιά»: Η οδός Μητσαίων! Το όνομα της οικογένειας των Μητσαίων δόθηκε τιμητικά σε αυτή την οδό, σε αναγνώριση των ευεργεσιών της προς την Πατρίδα, καθώς για περισσότερο από 100 χρόνια πρωτοστάτησε στους στρατιωτικούς και πολιτικούς αγώνες του Έθνους για Ανεξαρτησία, Ελευθερία, Ειρήνη και Δημοκρατία.
Τα μέλη της δεν έλειψαν ποτέ από την πρώτη γραμμή του μετώπου. Η εθελοντική τους παρουσία σε συνδυασμό με την απαράμιλλη ανδρεία, απογοήτευε τους αντιπάλους και εμψύχωνε τους συμπολεμιστές. Τα άφθαστα κατορθώματα και ο ηρωισμός τους υμνηθήκαν από τη λαϊκή μούσα και τους ποιητές της εποχής. Έτσι άφησαν ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στο ιερό σώμα της Ιστορίας της Πατρίδας μας ραίνοντάς το με το αγιασμένο αίμα τους και την αρετή τους.
Ειδικότερα: Στον ξεσηκωμό του Γένους και την Επανάσταση του 21 πρωταγωνιστές ήσαν τ’ αδέλφια, Γιάννης και Σταμάτης. Οι μέχρι τότε ατρόμητοι κυβερνήτες των πειρατικών πλοίων άφησαν τη θάλασσα, έβγαλαν τις ναυτικές στολές και έγιναν καπεταναίοι της στεριάς. Φόρεσαν την τιμημένη φουστανέλα και ανεδείχθησαν λεοντόκαρδοι πολέμαρχοι στις μάχες που ακολούθησαν στο Βαλτέτσι, στα Δερβενάκια, στους Μύλους και σ’ άλλα μέρη της Πελοποννήσου καθώς και στη Στυλίδα και στην Κρήτη.
Την 27η Μαρτίου 1827 στη μάχη της Καλλιρρόης, ο ασυναγώνιστος Γιάννης Μήτσας σφράγισε με τη θυσία του τον «υπέρ πίστεως και πατρίδος» αγώνα. Ο αδελφός του Σταμάτης εξακολούθησε να μάχεται μέχρι το τέλος της Επανάστασης, για να δοκιμάσει λίγα χρόνια αργότερα το πικρό ποτήρι των κατηγοριών και της λασπολογίας, μικρής ομάδας φθονερών ανθρώπων, που ανέκαθεν υπήρχαν και δημιουργούσαν ανάλογα προβλήματα.
Άξιος συνεχιστής του, ο γιος του, ο θαρραλέος και επιβλητικός Συνταγματάρχης καπετάν Αντώνης Μήτσας. Το 1854 στη διάρκεια της Θεσσαλικής Επανάστασης έσπευσε να βοηθήσει τον πατέρα του, που ήταν αρχηγός σώματος εθελοντών. Αργότερα ανέλαβε δράση κατά των ληστών που λυμαίνονταν την Αττικοβοιωτία και την Αργολιδοκορινθία συλλαμβάνοντας μάλιστα, το 1864, τον περιβόητο αρχιληστή, Βλάχο. Το 1867, με ισχυρό σώμα εθελοντών, ο καπετάν Αντώνης κατεβαίνει στην επαναστατημένη Κρήτη παίρνοντας μέρος σε πολλές νικηφόρες μάχες. Το ίδιο έπραξε και το 1878 κατά τη «δεύτερη» Θεσσαλική Επανάσταση, όπου τον ακολούθησε και ο ανιψιός του, γιος της αδελφής του, Σπύρος Μερκούρης, μετέπειτα Δήμαρχος Αθηναίων.
Αδάμαστοι πολεμιστές και οι τρεις γιοι του, Σταμάτης, Νάσος και Κώτσος, αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού. Ο πρωτότοκος Σταμάτης, στον ατυχή Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, πολέμησε με ανδρεία και αυταπάρνηση, ιδιαίτερα στη μάχη του Βελεστίνου. Τον Οκτώβριο του ιδίου έτους, επιστρέφοντας στην Αθήνα για να παραστεί στις τελευταίες στιγμές του πατέρα του, ο κόσμος τον υποδέχτηκε στους δρόμους ζητωκραυγάζοντας και ραίνοντάς τον με άνθη. Στον ίδιο πόλεμο, του 1897, πήραν μέρος και τ’ άλλα δυο του αδέλφια. Στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13 οι τρεις τους μαζί με τον ανιψιό τους, γιο της αδελφής τους, αξιωματικό Γιώργο Κατσαρό, διακρίθηκαν πολεμώντας σθεναρά στην Ήπειρο και την Μακεδονία. Ο Σταμάτης, μάλιστα, αναγνωρίστηκε ως ο μεγάλος απελευθερωτής του Μετσόβου, ενώ στη συνέχεια ανέλαβε στρατιωτικός διοικητής Ιωαννίνων.
Ανατρέχοντας και στον πολιτικό βίο της χώρας μας συναντάμε τρεις γενιές της οικογένειας των Μητσαίων, καθώς ως ελεύθερες αλλά και υπεύθυνες προσωπικότητες επιζητούσαν να συνεχίσουν την ανιδιοτελή προσφορά τους προς την πατρίδα και τη γενέτειρά τους, Ερμιόνη. Οι Σταμάτης, Αντώνης και Σταμάτης (παππούς, γιος και εγγονός) συμμετέχουν στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, ως εκλεγμένοι, επανειλημμένα, βουλευτές Ερμιονίδας, με ήθος, αλτρουισμό, παλικαροσύνη, εντιμότητα και εργατικότητα. Οι αποφάσεις τους πάντα είχαν ως βάση το εθνικό συμφέρον και το καλό του τόπου. Γι’ αυτό και αναδείχθηκαν σε κόσμημα αληθινό της πολιτικής και στρατιωτικής ζωής και άφησαν όνομα αιώνιο στην Ιστορία και λαμπρή παρακαταθήκη στις γενιές που ακολουθούν! Οι σπουδαίοι τους θαύμασαν! Οι μέτριοι τους αγάπησαν και προσπάθησαν να τους μιμηθούν! Οι αποτυχημένοι και ζηλότυποι τους μίσησαν.
Στους περισσότερους Έλληνες, ίσως και σε κατοίκους της επαρχίας Ερμιονίδας, η οικογένεια των Μητσαίων πιθανόν να παραμένει ακόμα «άγνωστη». Ωστόσο, στην πατρική γη δεν υπάρχει Ερμιονίτης, που να μην αναγνωρίζει την αξεπέραστη προσφορά τους. Στεκόμαστε πάντα με δέος μπροστά τους, τους θαυμάζουμε, τους σεβόμαστε, τους ευγνωμονούμε και στεφανώνουμε τις προτομές τους με αμάραντα δάφνινα στεφάνια.
Πιστεύω, πως στις δύσκολες ημέρες που ζούμε τέτοια πρόσωπα έστω και επετειακά είναι χρήσιμο να μνημονεύονται και να ιστορούνται. Δεν επιτρέπεται να λησμονούνται, να αγνοούνται ή να αντιμετωπίζονται με μικροψυχία και κοντόφθαλμους υπολογισμούς, γιατί παιδαγωγούν, παραδειγματίζουν και διδάσκουν. Η γοητευτική τους ιστορία μοιάζει με παραμύθι αλλά δεν έχει ίχνος μυθοπλασίας. Είναι πέρα για πέρα αληθινή, χαλυβδώνει τον νου και ατσαλώνει την ψυχή!
Προσωπικά έζησα συναρπαστικές στιγμές στην τρίχρονη «συνάντησή μου» με την οικογένεια Μήτσα! Με αφοσίωση, συγκίνηση και σεβασμό «ξεκλείδωσα πόρτες», την επισκέφτηκα απρόσκλητος και ανακάλυψα τα μυστικά της, τις «μύχιες στιγμές της». Η συναναστροφή αυτή ήταν ένα πραγματικό προσκύνημα με «πολυπλόκαμες προεκτάσεις». Ήταν μάθημα ζωής! Ένα μοναδικό και υπέροχο ταξίδι στα περασμένα, που φώτισε το μυαλό και πλούτισε την καρδιά μου, αποκαλύπτοντας αλήθειες εθνικές, πατριωτικές, κοινωνικές, προσωπικές. Οι άνθρωποι αυτοί ήρθαν στη ζωή, σκεφτόμουν, όχι για να γοητεύσουν ή να βολευτούν, αλλά για να ζήσουν με γνώμονα το κοινό καλό και να φτάσουν στα άκρα!
Φίλοι μου,
Καθώς περνάμε από το «περιβολάκι του Ταξιαρχιού», ας σταθούμε για λίγο μπροστά στις μαρμάρινες προτομές των δυο καπεταναίων! Στέκονται εκεί γαλήνιοι, στη σκιά του κυπαρισσιού, ενώ οι ανάσες των λουλουδιών ραίνουν τις αρρύπωτες μορφές τους.3 Περιμένουν να τους κοιτάξουμε κατάματα και να τους πούμε: Μπορούμε κι εμείς με προσπάθεια και διάθεση να σπάσουμε το κέλυφος του εγωισμού, του επιπόλαιου αυτοθαυμασμού, του ανώφελου ανταγωνισμού και της καχυποψίας που μας κατατρέχει και να επικαιροποιήσουμε τα διδάγματα της θυσίας σας!
Να είμαστε σίγουροι πως οι ηρωικοί μας πρόγονοι με τα καθαρά μάτια της ψυχής τους στραμμένα στην πατρική γη, θα μας καταλάβουν. Θα στηρίξουν την προσπάθειά μας, αν εμείς θελήσουμε να ζήσουμε με αυτογνωσία, αξιοπρέπεια και σύνεση. Θα στεριώσουν δυναμικά το έδαφος που πατάμε, γιατί κάποτε το πάτησαν κι εκείνοι. Θα μας βοηθήσουν να αναστοχαστούμε και να ξαναχτίσουμε όσα έχουν γκρεμιστεί. Θα μας ενισχύσουν να οραματιζόμαστε ένα μέλλον θετικό για μας, ελπιδοφόρο για τα παιδιά μας, ευοίωνο για τον τόπο μας.
Η Ερμιόνη των Μητσαίων, των Δεληγιανναίων, των Μερκούρηδων, των Μαλλωσαίων και των λιγότερο γνωστών ή ανώνυμων αγωνιστών της κοσμεί τις σελίδες της νεότερης Ιστορίας της Πατρίδας μας, δείχνοντας τον δρόμο του ηρωισμού και της θυσίας για τη λευτεριά, την ενότητα και την αξιοπρέπεια. Ας κλείνουμε ευλαβικά το κεφάλι και με άπειρο σεβασμό λυγίζοντας τα γόνατα της ψυχής, ας ευχηθούμε:
«Ας μη βρέξει ποτέ/ το σύννεφον και ο άνεμος σκληρός ας μη σκορπίσει/ το χώμα το μακάριον/ που σας σκεπάζει/ Ας το δροσίσει πάντοτε /με τ’ αργυρά της δάκρυα /η ροδόπεπλος κόρη /και αυτού ας ξεφυτρώνουν/αιώνια τ’ άνθη».
ΣΗΜ.
1. Στο ως άνω δημοσίευμα παρουσιάζονται μόνο οι ήρωες και οι αγωνιστές της οικογένειας. Σε επόμενο θα αναφερθούμε και στα υπόλοιπα μέλη της.
2. Δρόμοι που φέρουν το όνομα της οικογένειας και μελών της υπάρχουν στη Θεσσαλονίκη (κοντά στην Εγνατία Οδό) και στον Βόλο (οδός Μητσαίων). Στο Ηράκλειο και στη Λάρισα βρίσκουμε την οδό Αντώνη Μήτσα. Στο Μέτσοβο ένας από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης ονομάζεται οδός Σταμάτη Α. Μήτσα.
3. Φωτογραφίες και πορτρέτα μελών της οικογένειας φιλοξενούνται στο Ι.Λ.Μ.Ε. και στη Δημοτική Κοινότητα Ερμιόνης.
4. Ανδρέας Κάλβος, «Εις τον Ιερόν Λόχον».
5. Η φωτο του Αντώνη Μήτσα (στη διάρκεια της Θεσσαλικής Επανάστασης του 1854) είναι του Δημήτρη Τουτουντζή.
Τα μέλη της δεν έλειψαν ποτέ από την πρώτη γραμμή του μετώπου. Η εθελοντική τους παρουσία σε συνδυασμό με την απαράμιλλη ανδρεία, απογοήτευε τους αντιπάλους και εμψύχωνε τους συμπολεμιστές. Τα άφθαστα κατορθώματα και ο ηρωισμός τους υμνηθήκαν από τη λαϊκή μούσα και τους ποιητές της εποχής. Έτσι άφησαν ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στο ιερό σώμα της Ιστορίας της Πατρίδας μας ραίνοντάς το με το αγιασμένο αίμα τους και την αρετή τους.
Ειδικότερα: Στον ξεσηκωμό του Γένους και την Επανάσταση του 21 πρωταγωνιστές ήσαν τ’ αδέλφια, Γιάννης και Σταμάτης. Οι μέχρι τότε ατρόμητοι κυβερνήτες των πειρατικών πλοίων άφησαν τη θάλασσα, έβγαλαν τις ναυτικές στολές και έγιναν καπεταναίοι της στεριάς. Φόρεσαν την τιμημένη φουστανέλα και ανεδείχθησαν λεοντόκαρδοι πολέμαρχοι στις μάχες που ακολούθησαν στο Βαλτέτσι, στα Δερβενάκια, στους Μύλους και σ’ άλλα μέρη της Πελοποννήσου καθώς και στη Στυλίδα και στην Κρήτη.
Την 27η Μαρτίου 1827 στη μάχη της Καλλιρρόης, ο ασυναγώνιστος Γιάννης Μήτσας σφράγισε με τη θυσία του τον «υπέρ πίστεως και πατρίδος» αγώνα. Ο αδελφός του Σταμάτης εξακολούθησε να μάχεται μέχρι το τέλος της Επανάστασης, για να δοκιμάσει λίγα χρόνια αργότερα το πικρό ποτήρι των κατηγοριών και της λασπολογίας, μικρής ομάδας φθονερών ανθρώπων, που ανέκαθεν υπήρχαν και δημιουργούσαν ανάλογα προβλήματα.
Άξιος συνεχιστής του, ο γιος του, ο θαρραλέος και επιβλητικός Συνταγματάρχης καπετάν Αντώνης Μήτσας. Το 1854 στη διάρκεια της Θεσσαλικής Επανάστασης έσπευσε να βοηθήσει τον πατέρα του, που ήταν αρχηγός σώματος εθελοντών. Αργότερα ανέλαβε δράση κατά των ληστών που λυμαίνονταν την Αττικοβοιωτία και την Αργολιδοκορινθία συλλαμβάνοντας μάλιστα, το 1864, τον περιβόητο αρχιληστή, Βλάχο. Το 1867, με ισχυρό σώμα εθελοντών, ο καπετάν Αντώνης κατεβαίνει στην επαναστατημένη Κρήτη παίρνοντας μέρος σε πολλές νικηφόρες μάχες. Το ίδιο έπραξε και το 1878 κατά τη «δεύτερη» Θεσσαλική Επανάσταση, όπου τον ακολούθησε και ο ανιψιός του, γιος της αδελφής του, Σπύρος Μερκούρης, μετέπειτα Δήμαρχος Αθηναίων.
Αδάμαστοι πολεμιστές και οι τρεις γιοι του, Σταμάτης, Νάσος και Κώτσος, αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού. Ο πρωτότοκος Σταμάτης, στον ατυχή Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, πολέμησε με ανδρεία και αυταπάρνηση, ιδιαίτερα στη μάχη του Βελεστίνου. Τον Οκτώβριο του ιδίου έτους, επιστρέφοντας στην Αθήνα για να παραστεί στις τελευταίες στιγμές του πατέρα του, ο κόσμος τον υποδέχτηκε στους δρόμους ζητωκραυγάζοντας και ραίνοντάς τον με άνθη. Στον ίδιο πόλεμο, του 1897, πήραν μέρος και τ’ άλλα δυο του αδέλφια. Στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13 οι τρεις τους μαζί με τον ανιψιό τους, γιο της αδελφής τους, αξιωματικό Γιώργο Κατσαρό, διακρίθηκαν πολεμώντας σθεναρά στην Ήπειρο και την Μακεδονία. Ο Σταμάτης, μάλιστα, αναγνωρίστηκε ως ο μεγάλος απελευθερωτής του Μετσόβου, ενώ στη συνέχεια ανέλαβε στρατιωτικός διοικητής Ιωαννίνων.
Ανατρέχοντας και στον πολιτικό βίο της χώρας μας συναντάμε τρεις γενιές της οικογένειας των Μητσαίων, καθώς ως ελεύθερες αλλά και υπεύθυνες προσωπικότητες επιζητούσαν να συνεχίσουν την ανιδιοτελή προσφορά τους προς την πατρίδα και τη γενέτειρά τους, Ερμιόνη. Οι Σταμάτης, Αντώνης και Σταμάτης (παππούς, γιος και εγγονός) συμμετέχουν στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, ως εκλεγμένοι, επανειλημμένα, βουλευτές Ερμιονίδας, με ήθος, αλτρουισμό, παλικαροσύνη, εντιμότητα και εργατικότητα. Οι αποφάσεις τους πάντα είχαν ως βάση το εθνικό συμφέρον και το καλό του τόπου. Γι’ αυτό και αναδείχθηκαν σε κόσμημα αληθινό της πολιτικής και στρατιωτικής ζωής και άφησαν όνομα αιώνιο στην Ιστορία και λαμπρή παρακαταθήκη στις γενιές που ακολουθούν! Οι σπουδαίοι τους θαύμασαν! Οι μέτριοι τους αγάπησαν και προσπάθησαν να τους μιμηθούν! Οι αποτυχημένοι και ζηλότυποι τους μίσησαν.
Στους περισσότερους Έλληνες, ίσως και σε κατοίκους της επαρχίας Ερμιονίδας, η οικογένεια των Μητσαίων πιθανόν να παραμένει ακόμα «άγνωστη». Ωστόσο, στην πατρική γη δεν υπάρχει Ερμιονίτης, που να μην αναγνωρίζει την αξεπέραστη προσφορά τους. Στεκόμαστε πάντα με δέος μπροστά τους, τους θαυμάζουμε, τους σεβόμαστε, τους ευγνωμονούμε και στεφανώνουμε τις προτομές τους με αμάραντα δάφνινα στεφάνια.
Πιστεύω, πως στις δύσκολες ημέρες που ζούμε τέτοια πρόσωπα έστω και επετειακά είναι χρήσιμο να μνημονεύονται και να ιστορούνται. Δεν επιτρέπεται να λησμονούνται, να αγνοούνται ή να αντιμετωπίζονται με μικροψυχία και κοντόφθαλμους υπολογισμούς, γιατί παιδαγωγούν, παραδειγματίζουν και διδάσκουν. Η γοητευτική τους ιστορία μοιάζει με παραμύθι αλλά δεν έχει ίχνος μυθοπλασίας. Είναι πέρα για πέρα αληθινή, χαλυβδώνει τον νου και ατσαλώνει την ψυχή!
Προσωπικά έζησα συναρπαστικές στιγμές στην τρίχρονη «συνάντησή μου» με την οικογένεια Μήτσα! Με αφοσίωση, συγκίνηση και σεβασμό «ξεκλείδωσα πόρτες», την επισκέφτηκα απρόσκλητος και ανακάλυψα τα μυστικά της, τις «μύχιες στιγμές της». Η συναναστροφή αυτή ήταν ένα πραγματικό προσκύνημα με «πολυπλόκαμες προεκτάσεις». Ήταν μάθημα ζωής! Ένα μοναδικό και υπέροχο ταξίδι στα περασμένα, που φώτισε το μυαλό και πλούτισε την καρδιά μου, αποκαλύπτοντας αλήθειες εθνικές, πατριωτικές, κοινωνικές, προσωπικές. Οι άνθρωποι αυτοί ήρθαν στη ζωή, σκεφτόμουν, όχι για να γοητεύσουν ή να βολευτούν, αλλά για να ζήσουν με γνώμονα το κοινό καλό και να φτάσουν στα άκρα!
Φίλοι μου,
Καθώς περνάμε από το «περιβολάκι του Ταξιαρχιού», ας σταθούμε για λίγο μπροστά στις μαρμάρινες προτομές των δυο καπεταναίων! Στέκονται εκεί γαλήνιοι, στη σκιά του κυπαρισσιού, ενώ οι ανάσες των λουλουδιών ραίνουν τις αρρύπωτες μορφές τους.3 Περιμένουν να τους κοιτάξουμε κατάματα και να τους πούμε: Μπορούμε κι εμείς με προσπάθεια και διάθεση να σπάσουμε το κέλυφος του εγωισμού, του επιπόλαιου αυτοθαυμασμού, του ανώφελου ανταγωνισμού και της καχυποψίας που μας κατατρέχει και να επικαιροποιήσουμε τα διδάγματα της θυσίας σας!
Να είμαστε σίγουροι πως οι ηρωικοί μας πρόγονοι με τα καθαρά μάτια της ψυχής τους στραμμένα στην πατρική γη, θα μας καταλάβουν. Θα στηρίξουν την προσπάθειά μας, αν εμείς θελήσουμε να ζήσουμε με αυτογνωσία, αξιοπρέπεια και σύνεση. Θα στεριώσουν δυναμικά το έδαφος που πατάμε, γιατί κάποτε το πάτησαν κι εκείνοι. Θα μας βοηθήσουν να αναστοχαστούμε και να ξαναχτίσουμε όσα έχουν γκρεμιστεί. Θα μας ενισχύσουν να οραματιζόμαστε ένα μέλλον θετικό για μας, ελπιδοφόρο για τα παιδιά μας, ευοίωνο για τον τόπο μας.
Η Ερμιόνη των Μητσαίων, των Δεληγιανναίων, των Μερκούρηδων, των Μαλλωσαίων και των λιγότερο γνωστών ή ανώνυμων αγωνιστών της κοσμεί τις σελίδες της νεότερης Ιστορίας της Πατρίδας μας, δείχνοντας τον δρόμο του ηρωισμού και της θυσίας για τη λευτεριά, την ενότητα και την αξιοπρέπεια. Ας κλείνουμε ευλαβικά το κεφάλι και με άπειρο σεβασμό λυγίζοντας τα γόνατα της ψυχής, ας ευχηθούμε:
«Ας μη βρέξει ποτέ/ το σύννεφον και ο άνεμος σκληρός ας μη σκορπίσει/ το χώμα το μακάριον/ που σας σκεπάζει/ Ας το δροσίσει πάντοτε /με τ’ αργυρά της δάκρυα /η ροδόπεπλος κόρη /και αυτού ας ξεφυτρώνουν/αιώνια τ’ άνθη».
ΣΗΜ.
1. Στο ως άνω δημοσίευμα παρουσιάζονται μόνο οι ήρωες και οι αγωνιστές της οικογένειας. Σε επόμενο θα αναφερθούμε και στα υπόλοιπα μέλη της.
2. Δρόμοι που φέρουν το όνομα της οικογένειας και μελών της υπάρχουν στη Θεσσαλονίκη (κοντά στην Εγνατία Οδό) και στον Βόλο (οδός Μητσαίων). Στο Ηράκλειο και στη Λάρισα βρίσκουμε την οδό Αντώνη Μήτσα. Στο Μέτσοβο ένας από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης ονομάζεται οδός Σταμάτη Α. Μήτσα.
3. Φωτογραφίες και πορτρέτα μελών της οικογένειας φιλοξενούνται στο Ι.Λ.Μ.Ε. και στη Δημοτική Κοινότητα Ερμιόνης.
4. Ανδρέας Κάλβος, «Εις τον Ιερόν Λόχον».
5. Η φωτο του Αντώνη Μήτσα (στη διάρκεια της Θεσσαλικής Επανάστασης του 1854) είναι του Δημήτρη Τουτουντζή.
