Σε κάθε αίθουσα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου υπάρχουν εκθέματα που μπορεί να διαφύγουν την προσοχή του επισκέπτη, «κρυμμένα» στο πλήθος των αντικειμένων της έκθεσης. Μερικές φορές χρειάζεται να κοιτάξουμε από κοντά κάτι για να μας αποκαλυφθεί η ομορφιά, η γοητεία του, αλλά και η σημασία που είχε για την κοινωνία και τον πολιτισμό της εποχής του. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, θέλοντας να εμπλουτίσει την επικοινωνία με το κοινό, φέρνει στο προσκήνιο μη προβεβλημένα εκθέματα των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων.
Στο κείμενο που ακολουθεί η δρ Ελένη Κωνσταντινίδη-Συβρίδη, αρχαιολόγος στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και επιμελήτρια της Συλλογής Προϊστορικών, Αιγυπτιακών, Κυπριακών και Ανατολικών Αρχαιοτήτων του Μουσείου, παρουσιάζει ένα χρυσό ομοίωμα ροδιού από τις Μυκήνες που εκτίθεται στην Αίθουσα 4.
Υγεία και καλοτυχία!
Το ρόδι αποτέλεσε από πολύ νωρίς σύμβολο γονιμότητας, αφθονίας και ευημερίας, προφανώς χάρη στους δεκάδες –ή και εκατοντάδες κάποιες φορές– σπόρους που κρύβει ο καρπός, αλλά και στο έντονα κόκκινο χρώμα του χυμού του που παραπέμπει στο αίμα, συμβολίζοντας την ίδια τη ζωή.
Στην Αίθουσα 4 των Μυκηναϊκών Αρχαιοτήτων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (Προθήκη 31, αρ. ευρ. ΕΑΜ Π 6490), εκτίθεται ένα από τα ωραιότερα ομοιώματα ροδιού σε χρυσό, που προέρχεται από το νεκροταφείο στο Καλκάνι (Θαλαμωτός τάφος 518) των Μυκηνών.
Αυτό το μικροσκοπικό περίαπτο των 2 εκ. , που διακοσμείται με κοκκίδωση και φέρει κρίκο για την ανάρτησή του, συνόδευσε στην τελευταία του κατοικία ένα εκλεκτό μέλος της μυκηναϊκής κοινωνίας. Από τον ίδιο τάφο άλλωστε, που χρονολογείται στη στροφή του 15ου προς τον 14ο αι. π.Χ., προέρχονται δεκάδες χάντρες από ημιπολύτιμους λίθους, μία αριστουργηματική ελεφάντινη πυξίδα (κοσμηματοθήκη) και το αρτιότερα σωζόμενο οδοντόφρακτο κράνος, με παραγναθίδες και λοφίο.
Αν και ο συσχετισμός του ροδιού με τη γονιμότητα αλλά και το θάνατο μέσα από την εικονογραφία μαρτυρείται από τον 11ο αι. π.Χ. στην Ανατολική Μεσόγειο, φαίνεται ότι ήδη κατά τη Μυκηναϊκή εποχή (16ος-12ος αι. π.Χ.), ο καρπός χρησιμοποιούνταν στο Αιγαίο πιθανότατα ως σύμβολο της μεταθανάτιας ζωής . Αυτό μαρτυρούν τα δεκάδες σκεύη και κοσμήματα σε σχήμα ροδιού, από ύλες εξωτικές ή δυσεύρετες, όπως γυαλί, φαγεντιανή και ελεφαντόδοντο, που έχουν αποκαλυφθεί ανάμεσα σε πολυτελή κτερίσματα πλούσιων ταφών της Πελοποννήσου και της Κρήτης.
Εξάλλου, στο ναυάγιο του 14ου αι. π.Χ. από το Κας (Uluburun) της νοτιοδυτικής Τουρκίας, το οποίο μετέφερε πολύτιμες ύλες και εξωτικά προϊόντα, πιθανόν από τη Συρία προς το Αιγαίο, ανευρέθηκαν χιλιάδες σπόροι ροδιού στο εσωτερικό αγγείων αλλά και αποξηραμένα περιβλήματα καρπών.
Δεν μπορεί βεβαίως να υποστηριχθεί η επιβίωση του συμβολισμού του από μία τόσο μακρινή εποχή έως σήμερα. Εντούτοις, η σχετικά πρόσφατη αποκάλυψη στην ακρόπολη της Τίρυνθας μίας τοιχογραφίας του 14ου αι. π.Χ., με πομπή γυναικών που μεταφέρουν μικρά κορίτσια ή είδωλα με κλαδιά ροδιάς στα χέρια, υποδεικνύει ότι οι Μυκηναίοι προσέδιδαν στο ρόδι θρησκευτικές ή άλλες ιδιότητες, που ίσως να μην απείχαν πολύ από τις σημερινές.
Δεν μπορεί βεβαίως να υποστηριχθεί η επιβίωση του συμβολισμού του από μία τόσο μακρινή εποχή έως σήμερα. Εντούτοις, η σχετικά πρόσφατη αποκάλυψη στην ακρόπολη της Τίρυνθας μίας τοιχογραφίας του 14ου αι. π.Χ., με πομπή γυναικών που μεταφέρουν μικρά κορίτσια ή είδωλα με κλαδιά ροδιάς στα χέρια, υποδεικνύει ότι οι Μυκηναίοι προσέδιδαν στο ρόδι θρησκευτικές ή άλλες ιδιότητες, που ίσως να μην απείχαν πολύ από τις σημερινές.
Και ποιος ξέρει, πιθανόν το μικροσκοπικό περίαπτο των Μυκηνών να μεταφέρει αδιάκοπα μέσα στους αιώνες την ευχή για μια νέα αρχή!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Papadimitriou A. / Ulrich Th. / Maran J., 2015. "Bearing the Pomegranate Bearer: A New Wall-Painting Scene from Tiryns. Mycenaean Wall Painting", στο Brecoulaki H. / Davis J.L. / Stocker Sh.R. (επιμ.), Context: New Discoveries, Old Finds Reconsidered, σειρά "Μελετήματα 72", Athens: Institute of Historical Research, Section of Greek and Roman Antiquity (KERA), National Hellenic Research Foundation, σ. 173-211.
Dokos Ch.P. / Chadjikosta Ch.P., 2010. "The road of pomegranate in Eastern Mediterranean region: historical, religious and other context of pomegranate in Cyprus", Κυπριακαί Σπουδαί 74, σ. 31-37. (Greek abstract, «Ο δρόμος του ροδιού στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου: ιστορικές, θρησκευτικές και άλλες πτυχές του ροδιού στην Κύπρο», σ. 37).
Ζώση Ε., 2002-2003. "Πήλινα ομοιώματα ροδιών από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο", Το Μουσείον, περιοδική έκδοση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου 3, σ. 73-82 (περίληψη στα αγγλικά «Clay models of pomegranates in the National Archaeological Museum», σ. 82).
Πηγή: archaiologia.gr
