Στη χώρα των απιθανικομμυριούχων, απαραίτητος ο οικονομικός αλφαβητισμός

Του Αλέξανδρου Χ. Λυγγίτσου 

Όταν ο τετράχρονος ανιψιός μου, μου ζητάει να του αγοράσω μία γαλακτοφέτα, μεταχειρίζομαι ένα ωραίο αστείο, δανεισμένο από τον βίο και την πολιτεία του πλουσιότερου παπιού του κόσμου, του πασίγνωστου Σκρουτζ Μακ Ντακ: "Γαλακτοφέτα; Θες να με καταστρέψεις; Λίγα απιθανικομμύρια έχω στην άκρη για τα γεράματά μου!".

 Όπως και τα ανιψάκια του Σκρουτζ δεν μπορούν να καταλάβουν γιατί ο θείος τους στερεί ένα παγωτό και συνεχίζει να μαζεύει απιθανικομμύρια για τα γεράματά του, έτσι και ο ανιψιός μου δεν μπορεί να καταλάβει τι είναι αυτά τα απιθανικομμύρια που λέει ο θείος του, λίγο πριν τον κεράσει σκασμένος στα γέλια την γαλακτοφέτα.

Όμως αυτό που δεν καταλαβαίνει ο τετράχρονος ανιψιός μου, φαίνεται ότι το ενστερνίζονται χιλιάδες συμπολίτες μας στην Ελλάδα, οι οποίοι δείχνουν πεπεισμένοι ότι τα απιθανικομμύρια όχι μόνο υπάρχουν, αλλά μπορούν να τους βγάλουν και από τα προσωπικά τους οικονομικά αδιέξοδα. Κοινώς, υπάρχει κάπου ένα λεφτόδεντρο, το οποίο μπορεί να τους προσφέρει άκοπα τα χρήματα που χρειάζονται, ώστε να περνούν τη ζωή τους "ζάχαρη".

Ως λεφτόδεντρο που θα τους έκανε απιθανικομμυριούχους είδε αυτή η κατηγορία των συμπολιτών μας το χρηματιστήριο το μακρινό 1999. Τότε ήταν που οι ΕΛΔΕ φύτρωναν σε όλη την Ελλάδα σαν μανιτάρια, άνθρωποι παραιτούνταν από τις δουλειές τους διότι έβγαζαν μεγαλύτερο μεροκάματο παρακολουθώντας τις τιμές των μετοχών και ποντάροντας σε αυτές σύμφωνα με την διαίσθησή τους, η οποία βραχυπρόθεσμα τους επιβράβευε. Άλλοι πούλησαν σπίτια, άλλοι χωράφια, άλλοι τιμαλφή και χρυσαφικά για να συμμετάσχουν στον πυρετό της αναζήτησης του εύκολου και χωρίς κόπο πλούτου. Και φυσικά πολλοί από αυτούς έχασαν όλα τους τα χρήματα, διότι δεν καταλάβαιναν πώς το να αγοράζουν πανάκριβα μετοχές με λόγο τιμής προς κέρδη 100 και πάνω, σήμαινε πολύ απλά ότι θα "έπαιρναν" (θεωρητικά) τα χρήματά τους πίσω μέσω των κερδών της επιχείρησης σε 100 χρόνια, δηλαδή ποτέ.

Ως λεφτόδεντρα έβλεπαν αυτοί οι συμπολίτες μας τα πολιτικά κόμματα πριν την μεγάλη οικονομική κρίση που ενέσκηψε το 2009 και από τότε μας ταλανίζει. Όπως έχει γράψει πολύ πετυχημένα από τον 19ο αιώνα ο Εμμανουήλ Ροΐδης "κόμμα εἶναι ὁμὰς ἀνθρώπων εἰδότων ν᾿ ἀναγιγνώσκωσι καὶ νὰ ὀρθογραφῶσιν, ἐχόντων χεῖρας καὶ πόδας ὑγιεῖς, ἀλλὰ μισούντων πᾶσαν ἐργασίαν, οἵτινες ἑνούμενοι ὑπὸ ἕνα ἀρχηγὸν οἱονδήποτε, ζητοῦσι ν᾿ ἀναβιβάσωσιν αὐτὸν διὰ παντὸς μέσου εἰς τὴν ἕδραν τοῦ πρωθυπουργοῦ, ἵνα παράσχῃ αὐτοῖς τὰ μέσα νὰ ζῶσιν χωρὶς νὰ σκάπτωσιν". Μετά την κρίση του 2009, το παλαιοκομματικό λεφτόδεντρο των δανείων και των διορισμών στο δημόσιο ξεράθηκε και πολλοί συμπολίτες μας αντί να βγάλουν χρήσιμα συμπεράσματα από την ταλαιπωρία της οικονομικής κρίσης, απλά προσέτρεξαν στη στέγη άλλων κομμάτων, τα οποία ισχυρίζονται ότι το λεφτόδεντρο ζει και βασιλεύει. 

Και κάπως έτσι, μέσα σε αυτό το κλίμα, εμφανίστηκε και ο απιθανικομμυριούχος Αρτέμης Σώρρας. Στην αρχή εμφανίστηκε ως κληρονόμος των μετοχών της Τράπεζας της Ανατολής. Το 2011, ο Σώρρας έπεισε τον γνωστό δημοσιογράφο Μάκη Τριανταφυλλόπουλο ότι το σύνολο των μετοχών μίας κλειστής εδώ και 70 χρόνια τράπεζας, της Τράπεζας της Ανατολής αξίζουν 30 τρισ. ευρώ (δηλαδή πάνω από το άθροισμα των ΑΕΠ των ΗΠΑ και ΕΕ), δηλαδή η μία μετοχή αξίζει περίπου 670 δισ. ευρώ και ότι προτίθεται ως κληρονόμος μετοχών της Τράπεζας να σβήσει μονοκοντυλιά το χρέος της χώρας. Όταν διαπιστώθηκε ότι μπορούσε κανείς να βρει μετοχές της Τράπεζας της Ανατολής των 125 χρυσών φράγκων αντί πινακίου φακής στο eBay, η ιστορία άλλαξε. Τώρα υπήρχαν ομόλογα του Αμερικανικού Δημοσίου λήξεως 2014 ύψους 2,8 τρισ. δολαρίων, τα οποία τα χρωστούσε το Αμερικανικό δημόσιο στον Σώρρα επειδή του πούλησε τεχνολογία του θεού Απόλλωνα σύμφωνα με τον συνεργάτη του καθηγητή Λαμπράκη. Από αυτά, τα 600 δισ. τα δωρίζει στον ελληνικό λαό για να πληρώσει τα δάνειά του και να κάνει τις δουλειές του. Τι και αν ο Bill Gates που θεωρείται ο πιο πλούσιος άνθρωπος του κόσμου έχει περιουσία περίπου 84 δισ. δολαρίων; Ο Αρτέμης από την Πάτρα διαθέτει 33 φορές περισσότερα. Τι κι αν του επισημάνθηκε ότι το ομόλογο έχει λήξει από το 2014; "Τα ομόλογα δεν είναι γιαούρτια για να λήξουν" απεφάνθη πρόσφατα. Και αμέσως μετά έκανε την ιστορία του ακόμα καλύτερη: "υπάρχουν 115 τρισ. δολάρια στις τράπεζές μας κληρονομικός πλούτος από καταθέσεις των προγόνων μας". Δηλαδή στα θησαυροφυλάκια των φαλιρισμένων τραπεζών μας που προ ολίγων μηνών τις ανακεφαλαιοποιήσαμε σε τιμές εξευτελιστικές ολίγων λεπτών του ευρώ, βρίσκονται χρήματα περισσότερα και από το παγκόσμιο ΑΕΠ, όλα όσα δηλαδή παράγουν παγκοσμίως 7,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι μέσα σε ένα χρόνο (περίπου 75 τρισ. δολάρια). Τόσο καλά!

Αλλά δεν είναι μόνο η περίπτωση του φανταστικού "τρισεκατομμυριούχου" Αρτέμη. Σύμφωνα με έναν δημοφιλή μύθο του διαδικτύου, είναι και η Ορθόδοξη Εκκλησία απιθανικομμυριούχος και "υποχρεούται" να μας ευεργετήσει. Έτσι, σύμφωνα με τον ευφάνταστο αυτό μύθο, η ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία διαθέτει περιουσία 5,5 τρισ. ευρώ με την οποία θα μπορούσε όχι μόνο να ξεπληρώσει το χρέος της χώρας μας, αλλά και να κάνει μία γερή κατάθεση στον λογαριασμό μας στην Τράπεζα έτσι ώστε να ζούμε σαν "πασάδες". Το γεγονός βέβαια ότι το ποσό των 5,5 τρισ. ευρώ αποτελεί το άθροισμα των ΑΕΠ Γερμανίας και Ρωσίας είναι ένα τεράστιο λογικό άλμα που φαίνεται να ξεπερνούν εύκολα οι συμπολίτες μας που έγραψαν αυτό το τερατούργημα.
Αν δεν γίνουμε απιθανικομμυριούχοι από το χρηματιστήριο, τον Αρτέμη, τις γερμανικές αποζημιώσεις ή την Εκκλησία τότε υπάρχουν τα πετρέλαια, το αέριο, ο ορυκτός πλούτος. Εκεί να δεις "δισ. με το τσουβάλι". Τα απιθανικομμύρια υπάρχουν, απλά αλλάζει η προέλευσή τους. Όλοι έχουν δικαίωμα στο όνειρο!

Και βέβαια δεν είναι λίγοι οι συμπολίτες μας που πιστεύουν σε φήμες για διάφορους θησαυρούς, γι’ αυτό και αγοράζουν "αυθεντικούς" χάρτες από γειτονικές χώρες και πανάκριβο εξοπλισμό για να τους εντοπίσουν. Ο θησαυρός του Αλή-Πασά, ο θησαυρός του Μέγα Αλέξανδρου, ο θησαυρός των Εβραίων επί κατοχής και άλλοι ήσσονος μεγέθους θησαυροί που υπήρχαν πριν γεννηθώ και ασφαλώς θα συνεχίσουν να αναζητούνται αφού εγκαταλείψω τον μάταιο τούτο κόσμο, μοιάζουν ικανοί να λύσουν άπαξ διά παντός το οικονομικό πρόβλημα των συμπολιτών μας. Και για το μέλλον δεν έχω αμφιβολία ότι και να φύγει από το προσκήνιο ο Σώρρας, όλο και κάποιος νέος "Παμπλούτογλου" με μεγάλες φυτείες λεφτόδεντρων θα σκάσει μύτη, ώστε να συνεχιστεί στη χώρα της "φαιδράς πορτοκαλέας" αυτή η "υπέροχη παράδοση των απιθανικομμυριούχων".
Θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος γιατί συμβαίνει αυτό σήμερα που υπάρχουν τόσα μέσα επικοινωνίας και η είδηση ταξιδεύει αστραπιαία σε όλη την υφήλιο. Γιατί πολύς κόσμος πείθεται από τόσο κραυγαλέα νούμερα και καταφανώς ψευδείς ισχυρισμούς; Μία πρώτη παρατήρηση είναι ότι πολλοί συμπατριώτες μας στερούνται οικονομικού αλφαβητισμού, δηλαδή δεν κατέχουν βασικές οικονομικές γνώσεις. Δεν μπορούν να καταλάβουν πώς δουλεύει μία οικονομία, να εκτελέσουν στοιχειώδεις οικονομικούς υπολογισμούς ούτε και να σταθμίσουν αν κάποια οικονομικά στοιχεία είναι ψευδή ή όχι. 

Μία άλλη εξήγηση είναι ότι πολλοί άνθρωποι αποστρέφονται αυτούς που τους παραθέτουν γεγονότα και νούμερα. Κοινώς, μας βαρέθηκαν όλους εμάς, τους οικονομολόγους και μη, που τους λέμε πεζές αλήθειες για ΑΕΠ, αναλογίες, ποσοστά και μίζερες διαπιστώσεις περί σκληρής δουλειάς, λιτής ζωής, αποταμίευσης, συσσώρευσης και επένδυσης. Σήμερα ζούμε στον αστερισμό της "μετα-αλήθειας". To "post-truth" είναι η λέξη της χρονιάς, σύμφωνα με την αρμόδια επιτροπή εκδοτών των λεξικών της Οξφόρδης.
Στη ζώνη της "μετα-αλήθειας", τα γεγονότα και τα νούμερα χάνουν την σημασία τους. Αυτό που προέχει είναι η "συναισθηματική επαφή" και προφανώς η "συναισθηματική ικανοποίηση" του κόσμου. Σε παγκόσμιο επίπεδο, 1,6 δις χρήστες σήμερα ενημερώνονται σχεδόν αποκλειστικά από το Facebook. Έτσι, είδηση γίνεται αυτό που ποστάρει μανιωδώς η παρέα σου. Τι κι αν είναι παράλογο, κουφό, σκίζει τα πέπλα της λογικής και φτάνει στα όρια της φαντασίας; Είναι μία "μετα-αλήθεια" που μπορείς άνετα να την πιστέψεις, γιατί έτσι βρίσκεις παρηγοριά στα ποικίλα αδιέξοδά σου.
Εν κατακλείδι, στην Ελλάδα του 2017 φαίνεται να επιβεβαιώνεται το ρητό που λέει ότι "η πρώτη γενιά είναι εκείνη που δημιουργεί τον πλούτο, η δεύτερη τον τρώει και η τρίτη τον διηγείται". Η πρώτη γενιά δούλεψε σκληρά μεταξύ 1950-1980 και έβγαλε τη χώρα από την φτώχεια, η δεύτερη γενιά μεταξύ 1980-2010 όχι μόνο έφαγε τον παραχθέντα πλούτο αλλά και υποθήκευσε το μέλλον δανειζόμενη μέχρι τελικής πτώσεως και αυτό που έμεινε στη σημερινή γενιά είναι να διηγείται φαιδρές ιστορίες απιθανικομμυρίων που βρίσκονται στη στρατόσφαιρα των συνόρων της φαντασίας.
Η Ελλάδα, σήμερα περισσότερο από ποτέ, είναι μία χώρα που έχει απόλυτη ανάγκη τον οικονομικό αλφαβητισμό. Με τον οικονομικό αλφαβητισμό πολλοί συμπολίτες μας θα καταλάβουν ότι λεφτόδεντρο και απιθανικομμυριούχοι δεν υπάρχουν και όσοι τους λένε τέτοια πράγματα τους κοροϊδεύουν στεγνά και στυγνά. Θα μάθουν ότι η οργάνωση, η σκληρή δουλειά, η καινοτομία, η επιχειρηματικότητα, οι περιεκτικοί θεσμοί φέρνουν τον πλούτο σε μία χώρα. Και ότι για να προκόψουν πρέπει να εργαστούν σκληρά, οργανωμένα, με σχέδιο και όραμα και να ασπαστούν αυτό που έλεγε η Άϋν Ραντ ότι κατά βάση "ο πλούτος είναι προϊόν της ικανότητας του ανθρώπου να σκέφτεται".

* Ο κ. Αλέξανδρος Λυγγίτσος είναι Καθηγητής Εφαρμ. Λογιστικής ΤΕΙ Πελοποννήσου