Λίγο πριν συμπληρωθούν 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 δημοσιοποιούνται για πρώτη φορά ανέκδοτα κείμενα, μαρτυρίες, αποδείξεις από τα Αρχεία του Κράτους που αφορούν την συμμετοχή των Λυγουριατών στον Αγώνα της Απελευθέρωσης. Κάποιοι θυσιάσθηκαν, άλλοι γύρισαν τραυματίες στο χωριό, άλλοι διέφυγαν‘’το παλούκωμα’’ και τις φυλακές του Ιμπραήμ,37 βραβεύθηκαν με Αριστεία Ανδρείας.
Μέσα από την υπό έκδοση εργασία με τίτλο ΛΥΓΟΥΡΙΟ::ΧΙΛΙΑ ΤΟΣΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ 1821-1830,αναδεικνύονται επίσης::
*δικαιοπρακτικά έγγραφα Λυγουριού 1748-1821.
*Χαμένα τοπωνύμια του χωριού, όπως το ρέμα της ‘’Νιόβης’’,η βρύση ‘’πιλάρι’’.
*εκκλησίες,χάνια,μύλοι,.Πύργοι που έστεκαν στις αλεπότρυπες,Πυρί, Ιερό κλπ *Οι οικονομικές,κοινωνικές,πολιτισμικές συνθήκες στο χωριό, λίγο πριν την Επανάσταση και τα δέκα πρώτα χρόνια μετά την φυγή των τούρκων.
*οι ιδιοκτησίες των Οθωμανών στο χωριό, τα σπίτια,οι θέσεις,η εικόνα,ο αριθμός των ελιών,αμπελιών,χωραφιών τους.Με την Επανάσταση έγιναν εθνική περιουσία. *Η εκμετάλλευση της εθνικής ιδιοκτησίας αποτέλεσε για άλλους ευκαιρία κέρδους και για άλλους ‘’ντροπή του έθνους ’’Το χωριό μοιράσθηκε σε δύο αντίπαλες ομάδες. Η εμφύλια διαμάχη είχε απλώσει τις ρίζες της και στο Λυγουριό.
*Η είσπραξη των φορολογικών δικαιωμάτων από τους ενοικιαστές των προσόδων κάθε χρονιά,κατέληγε σε αντιδικίες και φιλονικίες και συχνά σε διώξεις, φυλακίσεις των κατοίκων και ανάγνωση φοβερών επιτίμιων από το Βήμα της Παναγίτσας. Γνωστοί αγωνιστές,φιλικοί,αξιωματικοί,διοικητικοί ενδιαφέρθηκαν για τον εθνικό ελαιώνα στο Παλυγουριό,Αγιάννα,Μπουλμέτι.Ήρθαν αντιμέτωποι με του κατοίκους.
*Οι ιδιοκτησίες των Μοναστηριών Βαρσών,Χρέπας,Τσιπιανίτη,Ταλαντίου, Καλαμίου, Ταξιαρχών,Καρακαλά,Αγίου Μερκουρίου στο Λυγουριό.
*Η σταδιακη εκποίησή της μοναστηριακής και εθνικής περιουσίας στο χωριό.
*Ιερείς του χωριού και ο τραγικός θάνατος του παπα Θανάση Οικονόμου- [Παπαθανασίου] το 1825,που άφησε ορφανά τον Δημήτρη,Κώστα και Αντώνη. .
*Οι δημογέροντες του χωριού που πρωταγωνίστησαν στην επιστασία της επαρχίας και την Πελοποννησιακή Γερουσία τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης..
*Άγνωστα γεγονότα,συνθήκες ζωής,αντιλήψεις,θεραπευτικά μέσα και εικόνες της καθημερινότητας στο χωριό μέσα σε εμπόλεμες συνθήκες.
*Πιστοποιήσεις αρχηγών της Επανάστασης για Λυγουριάτες αγωνιστές.
*Προβλήματα που δημιούργησε η εγκατάσταση 3000 οπλιτών στην περιοχή το 1828
*Ο θάνατος του 10% του πληθυσμού του χωριού από πανώλη επίσης το 1828.
*τα πρώτα βήματα της εκπαίδευσης μέσα από δεισιδαιμονίες και αντιδράσεις.
*Η πορεία των δρόμων προς Ναύπλιο,Επίδαυρο,Πόρο κλπ,μέσα από ρέματα και δύσβατους τόπους αποτελούσε εύκολη λεία των ληστών και των παρανόμων.
*Οι πρώτες ανασκαφές στο Ιερό του Ασκληπιού τον Οκτώβριο του 1829.
*Η Γαλλική αποστολή στην περιοχή επίσης το 1829,αποτύπωσε τον αρχαιολογικό χώρο στο Ιερό,την πυραμίδα, στο Λυγουριο .κλπ
*Αρχαιολογικά ευρήματα Λυγουριού που περιγράφονται στα έγγραφα των Αρχείων, όπως ορειχάλκινο άγαλμα που ‘’ήγοράσθη παρά τῆς Α.Μ.διά να κατατεθῆ είς το Βασιλικόν μουσείον ’’ την 1/2/1834.
*Επιστολή Λυγουριατών στον Οθωνα για τις συνθήκες που ζούσαν το 1840. *Αγάλματα όπως ’ο σφαιροβόλος Λυγουριού’’ [Ballspieler von Ligurio].που εκτίθενται σήμερα στο Αρχαιολογικό μουσείο Βερολίνου. κλπ.
Από την εργασία αυτή είναι και το θέμα που ακολουθεί::
Η Θυσία των Αγωνιστών της Αργολίδος στο Μανιάκι.:
Η ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΣΗ
Αμέσως μετά το Πάσχα, την Τρίτη 21 Απριλίου 1825,το Εκτελεστικό διέταξε επιστράτευση 13350 στρατιωτών και όρισε αρχηγό τον υπουργό Εσωτερικών Παπαφλέσσα. ‘’’Ο επαπειλούμενος κίνδυνος για την Σωτηρίαν της Πατρίδος ‘’από τις δυνάμεις του Ιμπραήμ πασά, απαιτούσε την ενίσχυση των ελληνικών θέσεων,στον Μεσσηνιακό κόλπο. Το Υπουργείο Πολέμου διέταξε και το Επαρχείο Ναυπλίου‘’…χωρίς τινός άναβολῆς στρατολογήσετε έκ τῆς έπαρχίας ταύτης τριακοσίους στρατιώτες οί όποίοι να καταταχθώσι ύπό την όδηγίαν τοῦ στρατηγού Κ.Κακάνη ‘’
Ακολούθησε την Τετάρτη 22 Απριλίου 1825,διαταγή του Επαρχείου Ναυπλίου: Πρός τούς δημογέροντας Λεγουρίου. ‘’Να έλθωσι ενταύθα δια να ένεργηθή η διαταγή του υπουργείου του πολέμου περί τη στρατολογίας τής Έπαρχίας΄΄.
Η Διαταγή βρήκε την μικρή κοινωνία του Λυγουριού σε αναβρασμό. Δεν είχε ακόμη καταλαγιάσει η αντίδραση των κατοίκων από την βίαιη συμπεριφορά των ενοικιαστών των προσόδων στην είσπραξη των φόρων και είχε φθάσει τις μέρες εκείνες απόφαση του Υπουργείου της Οικονομίας που ήθελε και τον τόπο στον Κοκκινόβραχο ως εθνική γη. Το 1814 όλοι οι κάτοικοι είχαν υπογράψει ‘’χοτζέτι΄΄ με τον ιδιοκτήτη αγά πασά Ναυπλίου για κατ’ αποκοπή εκμετάλλευση της περιοχής για 100 χρόνια.Από την συμφωνία αυτή, όλες οι οικογένειες του χωριού δούλευαν για’’ 5 οκάδες λάδι΄΄και λίγο σιτάρι κάθε χρόνο στην περιοχή Κοκκινόβραχου,Κόρες,Αρανίτη. Η απόφαση του υπουργείου καταργούσε την συμφωνία και αύξανε την φορολογία. Όλοι οι κάτοικοι με μπροστάρη τον παπαΘανάση Οικονόμου [Παπαθανασίου] αντιδρούσαν σε αυτή την αύξηση της φορολογίας και διεκδικούσαν να πληρώσουν τουλάχιστον την ίδια φορολογία που πλήρωναν και στον Οθωμανό κατακτητή.Και τότε έφθασε η διαταγή της επιστράτευσης σχεδόν όλων των νέων του χωριού.
Το Σάββατο 25 Απριλίου 1825 εκδόθηκε νέα διαταγή από το υπουργείο του Πολέμου στους δημογέροντες για την άμεση στρατολόγηση νέων των χωριών της επαρχίας Ναυπλίου, με συγκεκριμένο ονομαστικό κατάλογο. Σε τρία Πιστοποιητικά αναφέρονται τα ονόματα των Λυγουριατών και Αδαμιωτών που παρευρέθησαν στο ‘’Μανιάκι ύπό την άρχηγίαν του Μακαρήτου Φλέσσα ΄΄ που ήταν οι: χιλίαρχος Δημήτρης Λιάτας,εκατόνταρχος Ιωάννης Δημ.Καψάλης,Δημήτρης παπαθανάση Καλούδης,Δημήτρης Καμπίτης,Γιώργης του Συμεών,Ιωάννης Μπούρας,Μιχάλης Σπανός,Παναγιώτης Ξυπολιάς,Γιώργης Διδασκάλου,Κώστας Μελάς,Θανάσης Διδασκάλου,Κώστας Καραμαδούκης,Αναστάσης Καμπίτης, Δημήτρης Μαγκλάρης,Άθανάσιος Σπανός, Παναγιώτης Τυροβολάς,Νικόλαος Καμπίτης,Δημήτριος Χρ.Λιάτας,Μερκούρioς Δρίτσας,Κωσταντής Μηλιώτης, Ίωάννης Ραιτάλης,Γιώργης Τυροβολάς,Μιχάλης Τσιμπούρης,Κωσταντής Έσοπος, Γιώργης Ραμαντάς,,Χρήστος Κουτρούλης,Δημήτρης Ψυχόπαιδας,Ιωάννης Σακελαρίου,Ιωάννης Χριστόπουλος,Κώστας Καρβουνιάρης,Παναγιώτης Λαμπρυνίδης,Κώστας Σαρής,Μήτρος Καρβουνιάρης , Νικόλαος Ξένος .
Κυριακή 26 Απριλίου1825. Ο στρατηγός Κ.Κακάνης έγραφε στο υπουργείο του Πολέμου, ότι οι δημογέροντες του κάθε χωριού να πληρώσουν τα έξοδα των δικών τους παιδιών::’’ να πληρώσουν --έγραφε--οί έντόπιοι έκείνους όπου μέλλουν να έκστρατεύσουν.’’
Δευτέρα 27 Απριλίου1825. Στάλθηκε κατεπείγον έγγραφο του επαρχείου : ‘’Πρός τους δημογέροντες τών κάτωθι χωρίων να έξαποστείλωσι τους κάτωθι 226 στρατιώτες [δεν είναι ή άναλογία τους]: Δαλαμανάρα 12,Πυργέλα 8,Πασιά 8,Πρίφτανη 6,Χόνικα 12, Μπούτι 3, Άνυφί 12, Άβδήμπεη 8,Λάλουκα 8,Κούτζι 8[είς όλον 85]. Κοφίνι 6,Κατζίγκρι 5,Παναρίτη 4,Πουλακίδα 4,Δενδρά 4,Μάνεσι 2, Δραπανοχώρια 36,Λυγουριό και Άδάμι 34,Μπούγα 12,Τουρνίκι 20, Σαμπάριζα 7,Κιβέρι 7 [είς όλον 141 ] στρατιώτες 226*
*Από τον κατάλογο λείπουν τα χωριά της Αρειας,Γκέρμπεσι,Μέρμπακα που διοικητικά ανήκαν στην επαρχία Αργους,όπως και ‘’επί τουρκίας’
’. Ανάλογα τον πληθυσμό, το κάθε χωριό είχε υποχρέωση στράτευσης συγκεκριμένου αριθμού στρατιωτών. Ενώ σε πολλές άλλες διαταγές που προηγήθηκαν ή ακολούθησαν κατά την διάρκεια του πολέμου 1821-1829,η αναλογία στους 200 περίπου κατοίκους του Λυγουριού, ήταν 10-15 στρατιώτες,στην συγκεκριμένη διαταγή της Δευτέρας 27 Απριλίου ο αριθμός ήταν σαφής : ’’30 Λυγουριάτες στρατιώτες έπρεπε να στρατολογηθούν’’.
‘’Πρός τούς δημογέροντες Λεγουριού, χίλίαρχον Μήτρον Λιατόπουλον και δημογέροντες Άδαμίου. Να έξαποστείλωσι ‘’30’’ στρατιώτες άπό λεγουρίο και ‘’4’’ άπό άδάμι ύπό τήν όδηγία τού καπ. χιλίαρχου Μήτρου Λιατόπουλου.
Ο Δημήτρης Λιάτας ή Λιατόπουλος,έφερε τον βαθμό του υποχιλιάρχου και υπηρέτησε ‘’ως Αρχηγός των Αρμάτων της επαρχίας Ναυπλίου’’. Την 3 Ιουλίου 1824 διατάχθηκε από τον Παπαφλέσσα ως επικεφαλής 200 στρατιωτών της επαρχίας Ναυπλίου, να συνεργασθεί με τους Νικηταρά και Τσώκρη στην φημολογούμενη απόβαση του Μεχμέτ Αλή. Λίγες ημέρες μετά,τέλη Ιουλίου και κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου,ο Δημήτρης Λιάτας αντικαταστάθηκε από τον Κωνσταντίνο Κακάνη στην αρχηγία των αρμάτων της επαρχίας . Στην απόφαση αυτή της αντικατάστασης του ‘’Μήτρου Λιγουργιάτη’’ γνωμοδότησε αρνητικά το υπουργείου του Πολέμου, με μια μακροσκελή επιστολή που έστειλε στο Εκτελεστικό Σώμα και που αποτυπώνει τις συνθήκες που επικρατούσαν στην κορύφωση του εμφυλίου πολέμου.
Τελικά το καλοκαίρι του 1824,ο Κωσταντής Κακάνης αναβαθμίσθηκε σε στρατηγό και αντικατέστησε τον Δημήτρη Λιάτα στην στρατιωτική ηγεσία της επαρχίας.Με την στρατολόγηση όμως του Απριλίου 1825 προς ενίσχυση του στρατοπέδου στον Μεσσηνιακό κόλπο και οι δύο μαζί συμπορεύθηκαν επικεφαλής των 300 νέων της επαρχίας στο Μανιάκι και την τελική κοινή τους μοίρα.
Τρίτη 28 Άπριλίου 1825. Συγκεντρώθηκαν στο Ναύπλιο 225 στρατιώτες της επαρχίας,μεταξύ αυτών οι 30 από το Λυγουριό και 4 από το Αδάμι υπό τον Μητρολιάτα. Τα έξοδά τους κατέβαλαν οι επιστάτες δημογέροντες της επαρχίας Αναγνώστης Αναστασόπουλος και Αναγνώστης Λιατόπουλος από το Λυγουριό, παπα Θεοδόσιος Οικονόμου,Παπαδημήτρης Παπαχρίστου, Α. Λόντος.
Ο ίδιος ο στρατηγός Κακάνης στρατολόγησε ακόμη 65 στρατιώτες από την περιοχή αλλά και από την επαρχία του Αργους,πληρώνοντας ο ίδιος τα έξοδά τους‘’..διά τσαρούχια και διά να άφήσουν και έξοδα είς τάς φαμήλιας αύτῶν..’’
Την ίδια ημέρα ανεχώρησε από το Ναύπλιο και ο υπουργός Εσωτερικών Παπαφλέσσας,με σκοπό να ξεσηκώσει τα χωριά της Αρκαδίας να τον ακολουθήσουν στην πορεία του προς τον Μεσσηνιακό κόλπο. Σε αυτή του την προσπάθεια γρήγορα κατέστη αναγκαία η παρουσία της οργανωμένης στρατιωτικής δύναμης Αργολίδος,των Κακάνη,Λιάτα,Νέζου.
Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΑΝΙΑΚΙ
Σάββατο 2 Μαϊου. Ο Παπαφλέσσας από την Τρίπολη έγραφε στο Εκτελεστικό ‘’3ην ώρα της νυκτός’’ για τις δυσκολίες που συναντούσε στην στρατολόγηση και έγραφε::‘’….άπορώ πολύ διατί να μην βιασθή ό Κακάνης να φθάση μίαν ώραν άρχήτερα,όστις μού είναι τόσον άναγκαίος διά να τον μεταχειρισθῶ ώς έκτελεστικήν δύναμιν …’’
Δευτέρα 4 Μαϊου 1825. Ο Παπαφλέσσας με νέα επιστολή στο Εκτελεστικό από το χωριό Βουνό συνέχιζε να ζητά να επισπευτεί η παρουσία της δύναμης της επαρχίας Ναυπλίου,Αργους: ‘’…έγώ έγραψα τοσάκις να μοῦ προφθάσετε τον Κακάνην τον όποίον έμελλον να μεταχειρισθῶ ώς έκτελεστικήν δύναμιν,και έως τώρα ήμουν βεβαιώτατα είς τον διορισμένον τόπον άλλά μέχρι τούδε με άπορίαν παρατηρῶ ότι δεν φαίνεται.Τί θέλετε να σᾶς κάμη ένας μόνον άνθρωπος; θαύματα; Δεν γίνονται σήμερον. …’’
Σαββατο 9 Μαϊου. Ο Κακάνης ανεχώρησε από το Αργος με 286 στρατιώτες,3 σημαιοφόρους και έναν γραμματέα από την επαρχία Ναυπλίου και Άργους και κατέληξε μετά από μια βδομάδα πορεία στούς Λάκκους της Μεσσηνίας. Κάθε στρατιώτης είχε εξοπλισθεί με δύο δεσμίδες ’’φυσέκια δεκάρια’’.
Δευτερα 11 Μαϊου. Από το χωριό Κατζαρού ο Παπαφλέσσας συνέχιζε να αναφέρεται στις δυσκολίες που συναντούσε για την στρατολόγηση και ζητούσε την παρουσία της δύναμης των Κ.Κακάνη,Δ.Λιάτα,Ανδ.Νέζου
Σάββατο 16η Μαϊου. Από χωρίο Δράϊνα’’,ο Παπαφλέσσας ενημέρωνε το Εκτελεστικό ότι προχωρούσε στο χωριό ονομαζόμενο Μανιάκι ‘’περιμένω όμοίως καί τόν Κακάνην όστις ευρίσκετο χθές είς τούς Λάκους καί σήμερον άρκετά έλπίζω νά φθάση έδώ…..’’
Δευτέρα 18 Μαϊου 1825. Το Εκτελεστικό στο Ναύπλιο διέταξε νέα επιστράτευση. Στη νέα αυτή επιστράτευση το Εκτελεστικό ζητούσε 300 στρατιώτες από το Αργος, 200 από το Κρανίδι,400 από τον Αγιο Πέτρο Κυνουρίας κλπ. Συνολικά 13.000 στρατιώτες από όλη την Πελοπόννησο. Η διαταγή ήταν σαφής:Από την στρατολόγηση ’’εξαιρούνται οί στρατιώτες Ναυπλίου’’.Και ήταν φυσικό,αφού το στρατιωτικό σώμα των 290 της επαρχίας Ναυπλίου εκείνες τις ώρες βάδιζε από τους Λάκκους Μεσσηνίας προς το Μανιάκι,για να ενσωματωθεί στο στρατόπεδο του Παπαφλέσσα.
Τρίτη 19 Μαίου . Ο Παπαφλέσσας ζήτησε από τους υπευθύνους του φροντιστηρίου Καλαμάτας 6.000 ταΪνια*[μερίδες φαγητού για τους στρατιώτες] και 4 κάσσες φυσέκια.’
Η ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ.
Τεταρτη 20 Μαϊου 1825. Οι υπεύθυνοι στο φροντιστήριο της Καλαμάτας έγραφαν στο Εκτελεστικό, ότι ο Παπαφλέσσας τους παρήγγειλε μόνο ’’ ταϊνια χίλλια έξακόσια’’ , [αντί 6000 της προηγούμενης] και φουσέκια Κάσσαις όχτώ …’’ [αντί 4 κάσσες που είχε παραγγείλει την προηγούμενη 19/5]. Απόδειξη της αποφασιστικότητας τους να αγωνιστούν μέχρις εσχάτων.
Αλλά και από τους προβλεπόμενους 1600 στρατιώτες που ο υπουργός Παπαφλέσσας είχε αναφέρει προς σίτιση,της τελευταίας μέρας έμειναν στο πεδίο της μάχης μόνο ‘’έπτακόσιοι περίπου στρατιώται…’’
Φιλοαιγυπτιακό έντυπο που εκδόθηκε τον Αύγουστο 1825,περιγράφει αναλυτικά την μάχη και αναφέρει τον αριθμό των Ελλήνων σε 11 καπεταναίους και 500 υπαξιωματικούς και οπλίτες.
Τις τραγικές συνθήκες εκείνης της μάχης περιγράφει αργότερα ο διασωθείς αγωνιστής Γεώργιος Αρκαδινός προς τον Καποδίστρια:
Ένώ Κυβερνήτα είμεθα τρείς χιλιάδες τον άριθμόν είς την στιγμήν έκείνην, ίδόντες το σμήνος των πολεμίων έφυγον,έμείναμεν έπτακόσιοι περίπου στρατιώται.διήρκησε δε ή μάχη ώρας δέκα. Έκ των έπτακοσίων δε μόλις εύρον οί πολέμιοι έξήκοντα ζωντανούς μέν, άλλά πληγωμένους άπήγον είς το Νεόκαστρον,ένθα όσους έκ των έξήκοντα έγνώριζαν ότι ήσαν έκ των έν Ναυαρίνοις ήττηθέντων,τούτων άκρωτηρίασαν κατά διάφορα μέρη. Ήκρωτηρίασαν δε και έμέ κατά τους πόδας μου καί τρόπω άσπλαχνον ώς ο μάγειρας όταν κόπτη το κρέας άλύπως όταν θέλη νά κάμη ψητό….’’ Σε έγγραφο των επιστατοδημογερόντων της επαρχίας Ναυπλίας αναφέρεται ότι :’’ ο στρατηγός Κακάνης έφονεύθη, είς το Μανιάκι όμοῦ με ίκανούς συντρόφους του,οι δε λοιποί επέστρεψαν στα χωρία των‘’
Από σκόρπια έγγραφα των Γενικών Αρχείων του Κράτους και το Αρχείο της Ελληνικής Βουλής αναφέρονται οι παρακάτω πεσόντες από την Αργολίδα στο Μανιάκι:: Στρατηγός Κωσταντής Κακάνης,[Αργος], Χιλίαρχος Δημήτρης Λιάτας [Λυγουριό], Καπετάνιος Ανδριανός Νέζος [Αργος], Αποστόλης Μανουσάκης [Ναυπλιον], Κωστας Κεραμίδας, [Αργος], Αθανάσιος Μίντιφ [Αργος], Γιώργης Φράγκου[Αργος], Νίκος Αποστολόπουλος,[Αργος], Κωσταντίνος Πανταζής,[Αργος], Δημήτριος Αδαμόπουλος [Αργος], Δημήτρης Βαλέτας [Κατζίγκρι] που υπηρετούσε υπό τις οδηγίες του Μήτρου Λιάτα .
ΤΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΘΥΜΑΤΩΝ
Την 6η Ιουνίου,με εντολή του υπουργού της Θρησκείας Δεσπότη Δαμαλών Ιωνά ,διαβάσθηκε τρισάγιο στην εκκλησία του Αγιου Γεωργίου στο Ναύπλιον,για τους πεσόντες στο Μανιάκι αξιωματικούς ‘’…μνημόσυνα των ύπέρ πατρίδος πεσόντων είς την έν Μανιακίω συγκροτηθήσαν μάχην των άειμνήστων άνδρών Γρηγορίου Δικαίου, Παναγιώτη Κεφάλα, Δημητρίου,Αθανασίου Καπετανάκη,Πέτρου Βωϊδή,Κωσταντίνου Κακάνη και Δημητρίου Λιάτα.
Θυσιάσθηκαν όμως και άλλοι.
ΑΝΩΝΥΜΟΙ ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ
Σε επιστολή προς τον στρατηγό Τσώκρη των Λυγουριατών παπαΓιώργη [Καυτάνη], Αναστάση Μελά,Γιώργη του γέρο Κωσταντή [Καλούδη], Θανάση του Δασκάλου και Γιάννη Γκάτζιου,ανέφεραν την απελπιστική κατάσταση που είχε περιέλθει το Λυγουριό και τα γύρω χωριά αφού στο Μανιάκι χάθηκαν πολλοί,με αποτέλεσμα οι οικογενειές τους να δυστυχούν ’’…..είναι δώδεκα χωριά –έγραφαν συγκεκριμένα- όπου χάθηκαν οί άνδρες τους στο Μανιάκι και οί οίκογένειές τους δεν έχουν ούτε τον έπιούσιον για να ζήσουν…’’
Λίγες ημέρες μετά την μάχη στο Μανιάκι και ενώ το πένθος ήταν νωπό στο Λυγουριό και ο Ιμπραήμ κατέστρεφε τα χωριά της Πελοποννήσου , έφθασε εκτελεστική δύναμη και στο χωριό υπό τον χιλίαρχο Ζαχαρία Κολιό, απαιτώντας και βιάζοντας νέα επιστράτευση ‘’όσων δύνανται φέρει όπλα’’. Δημιουργήθηκε ένταση με τους συγγενείς των θυμάτων του χωριού . Το υπουργείο του πολέμου έστειλε στον χιλίαρχο την 9621/1825 διαταγή να αφήσει ανενόχλητους τους κατοίκους του Λυγουριού γιατί είχαν προσφέρει και γιατί ήδη ο αδελφός του Μητρολιάτα Αναστάσης ‘’άπήλθε ύπό την όδηγίαν του Γενναίου Θεοδ.Κολοκοτρώνη με τους ύπό την όδηγίαν του Λιγουριώτας ,ως καπετάνιος αύτών Ειδοποιείσε λοιπόν να άφήσης τους κατοίκους του χωρίου ανενόχλητους Ἐπειδή ἔστειλον τό ἀνάλογον αὐτοῦ είς τήν δούλευσιν τῆς πατρίδος. ὁμοίως και τούς συγγενεῖς αὐτοῦ.Επειδή αυτός υπάγει να εκπληρώσει το Ίερόν προς την Πατρίδα χρέος και δέν είναι δίκαιο να πειράζεται από τινά’’
Η ΣΚΛΗΡΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Λίγες ημέρες μετά την μάχη στο Μανιάκι εκδηλώθηκε το σκληρό πρόσωπο της εξουσίας στις οικογένειες των πεσόντων αγωνιστών.
Συγκεκριμένα την 30η Μαϊου η Αστυνομία του Ναυπλίου ζήτησε από την Αστυνομία του Αργους να ανοίξει το σπίτι στο οποίο έμενε ο μακαρίτης Κακάνης,το οποίο είχε κλειδώσει μετά τον θάνατο του καπετάνιου,για να μπορέσει να πάρει η γυναίκα του κάποια πράγματα. Επίσης λίγες ημέρες αργότερα και η Μαρία μητέρα του Κακάνη ,’’η τρισάθλια γυνή…διατάχθηκε κατ’’ ἐπιταγήν της Σεβαστής Διοικήσεως να έξέλθη άπό την όποίαν κατοική έθνικήν οίκίαν..’’
Σε επιστολή ‘’τής Άνέτας γυνής του Άνδριανού Νέζου’’,την 3 Ιουλίου 1825 προς το Εκτελεστικό Σώμα έγραφε :: ‘’άναφέρομεν δεινοπαθώς ή τρισάθλια γυνή … ότι ο ρηθής άνήρ μου όντας υπό την όδηγίαν του Άρχιμανδρίτου ύπουργού των Εσωτερικών εθυσιάσθη μετ’αύτού είς τον κατά των Αράβων πόλεμον ’’
Σε επιστολή του Γιώργη Μανουσάκη την 12 Αυγούστου στο υπουργείο πολέμου,έγραφε ότι ο αδελφός του Αποστόλης ‘’…έτρεξεν προς βοήθειαν του τότε γενναίως μαχομένου Γρηγορίου Δικαίου….,έπλήρωσε το χρέος του καλού πατριώτου,έλαβε τον ύπέρ της Πατρίδος ένδοξον θάνατον…’’
Ο Αντώνης Στρουχέλης ο τελευταίος γόνος μιας πολύ παλιάς οικογένειας στο Λυγουριό,[αφού καταγράφεται ήδη από τι 1622 στο χωριό],έπεσε στα ταμπούρια Σελά κατά του Ιμπραήμ. Λίγα χρόνια μετά τον χαμό του γιού της η Γεωργάκενα Στρουχέλη διατάχθηκε να φύγει από το εγκαταλελειμμένο και ερείπιο σπίτι του Μολά Ομέρ στο Λυγουριό,που χρησιμοποιούσε ως πρόχειρη στέγη.
Η οικογένεια του Λυγουριάτη χιλίαρχου Δημήτρη Κυριάκου Λιάτα ‘’φονευθέντος είς την τοῦ Μανιακίου μάχην ‘’μετά τον ηρωϊκό θάνατό του διαλύθηκε‘’Ή καπετάνισσα έζουρλάθη και έρρευσεν ή νύφη του, έξηράνθη χείρας και πόδας …. ώσαύτως και οί δύο υίοί του Άναστάσης και Γεωργάκης όπου ζοῦν και ρέβουν. ζώα τους έψόφησαν βόδια τους δύο τους έψόφησαν και άλλα μύρια κακά και δυστυχίαι τους άκολούθησαν…’’ Λίγα χρόνια μετά οι κάτοικοι του Λυγουριού περιέγραφαν τις συνθήκες που ζούσε ο μικρότερος του γιός Κυριάκος Δ.Λιάτας,αφού ο πατέρας του θυσίασε ζωή,οικογένεια και περιουσία για την Πατρίδα.Το ίδιο διάστημα οικονομική εφορία Ναυπλίου διεκδικούσε να πάρει και το σπίτι του. Το εθνικό αυτό σπίτι του Οθωμανού Χατζή Σερεμεκάκη,το είχε αγοράσει το 1823 για 14 δίστηλα και 2 ½ γρόσια,ο μακαρίτης πατέρας του,δίπλα από τον πύργο του Ιζέτ μπέϊ,στην περιοχή του ‘’πλάτανου’’.
ΤΟ ΤΕΛΟΣ
Δυστυχώς η θυσία του Δημήτρη Λιάτα και των άλλων αγωνιστών της περιοχής ,σκεπάσθηκε στην συνέχεια από το σκοτάδι της λησμονιάς.
Ούτε στον τύμβο- μνημείο που κτίσθηκε αργότερα στον τόπο της μάχης,στον λόφο στο Μανιάκι,δεν υπάρχει καμιά αναφορά για την συμμετοχή και την θυσία των αγωνιστών από την Αργολίδα. Μόνο στις κρύπτες της μικρής εκεί εκκλησίας της Αναστάσεως φυλάσσονται σε κοινή θέα λίγα κόκκαλα από τους σωρούς των νεκρών Ελλήνων και στην σιωπή τους κρύβεται η πραγματική αλήθεια εκείνης της ιστορικής μέρας. Κάποιοι μαρτυρούν ότι επί τριάντα χρόνια οι σωροί τους έμειναν άταφοι στο ύψωμα,εκεί που άφησαν την τελευταία τους πνοή,στον τόπο της ηρωϊκής τους θυσίας στο Μανιάκι. ’’μάρτυρες της φρικώδους εκείνης μάχης’’Υστερα ως ανώνυμοι ξεχάσθηκαν .
Με το ΦΕΚ 32/5-8-1858 η Ελληνική Βουλή τίμησε 145 αξιωματικούς που έπεσαν στον Αγώνα της Ελευθερίας κατά την Επανάσταση του 1821. Μεταξύ τους ο Κωσταντής Κακάνης, Ανδριανός Νέζος, Δημήτρης Λιάτας.
ΓΙΑ ΝΑ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ τις συνθήκες που πολεμούσαν αυτοί οι αγνοί πατριώτες,που ήταν προ παππούδες μας,δημοσιοποιείται μιά επιστολή αίτημα τους τον υπεύθυνο τροφοδοσίας Ρήγα Παλαμήδη για λίγο φαγητό,μια συνηθισμένη μέρα στον πόλεμο: Κήριε ρήγα φροντιστά δόσε του τζαούσι μας δήο μποτζές κρασί και μία όκά ελιές και τέσερα ταήνια όπου μας λήψανε και έκατό δράμηα λάδη και όλήγου ξήδη. Αγούστου 4. [1823] δημήτρης λιάτας άναστάσις νέζιος . .
ΟΙ ΠΗΓΕΣ
1.ΓΑΚ.ΑΡΧΕΙΟ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΓΩΝΑ Φ80 εως 84 ,Φ86 ,Φ 87,Φ 146
2/ΓΑΚ ΑΡΧΕΙΟ-ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΤΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ Φ52, Φ61.,Φ104, ,Φ165,
3/ΓΑΚ ΑΡΧΕΙΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ,ΠΕΡΙΟΔΟΔ ΑΓΩΝΑ. φ19
4/ ΓΑΚ ΑΡΧΕΙΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Φ 2
5/ΓΑΚ ΑΡΧΕΙΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Φ4,Φ7,Φ 85,,Φ118,Φ 164 ,Φ200
6/ΓΑΚ ΑΡΧΕΙΟ ΕΘΝΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ Φ 15
7/ΓΑΚ ΑΡΧΕΙΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ,ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΓΩΝΑ. Φ 9
8/ΓΑΚ ΑΡΧΕΙΟ ΑΝΑΚΤΟΡΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΟΘΩΝΑ Φ 48
9/ ΓΑΚ ΑΡΧΕΙΟ ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ Φ 68
10/ΓΑΚ ΑΡΧΕΙΟ ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗ Φ ΣΥΛΛΟΓΗ ΡΗΓΑ ΠΑΛΑΜΗΔΗ ;
11/ΓΑΚ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Φ Μ 25
12/ΑΡΧΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΒΟΥΛΗΣ 1850
13/ΑΡΓΟΛΙΚΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΑΡΧΕΙΟΝ 1791-1878 ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΡΓΕΙΩΝ Ο ΔΑΝΑΟΣ 1994.
14 ΓΑΚ ΑΡΧΕΙΟ ΕΘΝΙΚΩΝ ΚΤΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΣΕΙΡΑ 2 ΕΠΑΡΧΕΙΑ ΑΡΓΟΥΣ ΝΑΥΠΛΙΟΥ .
15 ΓΑΚ ΕΘΝΙΚΑ ΚΤΗΜΑΤΑ,ΠΟΛΥΕΤΕΙΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟΕΤΕΙΣ ΕΝΟΙΚΙΑΣΕΙΣ ΕΘΝΙΚΏΝ ΦΘΑΡΤΩΝ ΚΤΗΜΑΤΩΝ
16/ ΓΕΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ:: ΑΡΙΣΤΕΙΑ
17/ΓΑΚ ΑΡΧΕΙΟ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΎΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΟΑΣΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ 1833-1848 φ 535 Μονη Καλαμίου
18/ΓΑΚ ΑΡΧΕΙΟ ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗ Φ ΕΠΑΡΧΕΙΟ ΝΑΥΠΛΙΟΥ 1825.
19/ΓΑΚ ΑΝΤΙΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ φ 217
20/ΓΑΚ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΜΟΝΗ ΒΑΡΣΩΝ,ΤΣΙΠΙΑΝΩΝ,ΧΡΕΠΑΣ,ΑΓΙΟΥ ΜΕΡΚΟΥΡΙΟΥ,ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ,ΤΑΛΑΝΤΙΟΥ
21/ΑΡΧ. ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΕΘΝΙΚΗΣ ΒΙΒΛ῎ Φ ΚΑΚΑΝΗΣ.ΦΔ. ΚΑΛΟΥΔΗΣ,Φ Κ.Δ.ΛΙΑΤΑΣ ,Φ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ Φ Ι.Δ. ΚΑΨΑΛΗΣ, Φ .ΣΑΝΙΑΣ
22/ Γ.ΔΙΚΑΙΟΥ::ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΝ Η ΦΛΕΣΣΑΙΩΝ ΑΘΗΑΝΑΙ 1985
23/Κ.ΚΟΤΣΩΝΗ Ο ΙΜΠΡΑΗΜ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ ΑΘΗΝΑΙ 1999 ΕΤΑΙΡΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝ. ΣΠΟΥΔΩΝ
24/ .Θ.ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ ΔΙΗΓΗΣΙΣ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΥΛΗΣ .
25/ΛΟΥΚΑΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ Η ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΓΡ.ΔΙΚΑΙΟΥ-ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΥ ‘’ΜΝΗΜΟΣΥΝΗ ‘’τ..Α.
26/ΞΕΝΟΦΩΝΤΑ ΧΡ. ΗΛΙΑ ::ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΤΟΥ ΤΕΩΣ ΔΗΜΟΥ ΑΛΕΑΣ 1994.
27/ Ν.Η,ΦΕΡΕΤΗΣ ::Ο ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΑΝΙΑΚΙ
28/ ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ ΦΡΑΤΖΗΣ:: ΕΠΙΤΟΜΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΘΕΙΣΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ τ.2.
29/ΦΩΤΑΚΟΥ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ
30/ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΚΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΛΥΓΟΥΡΙΟΥ
31/ΓΑΚ ΑΡΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ /ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΕΚΚΛΗΣ.ΚΑΙ ΔΗΜ.ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 1833-1848[] Αρχαιότητες Πελοποννήσου
32/ἌΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ .ΑΝΤΩΝΗ ΞΥΠΟΛΙΑ ΜΕ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ.
