Ανατροπές σε διάρθρωση, ρόλο και αρμοδιότητες των Δημοτικών και Τοπικών Κοινοτήτων

 Το τελικό πόρισμα της Επιτροπής για την αναθεώρηση του Θεσμικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών (www.ypes.gr) με σκοπό τη διευκόλυνση ενημέρωσης όλων των ενδιαφερόμενων φορέων και πολιτών.

Το πόρισμα, που αποτελεί την πρώτη ουσιαστική «βάση» συζήτησης για όσα πρόκειται να αλλάξουν σε επίπεδο Δήμων και Περιφερειών, περιλαμβάνει πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία. 

Σήμερα «ξεδιπλώνουμε» (βάσει του επίσημου πορίσματος) τις προθέσεις τις κυβέρνησης σχετικά με λειτουργία των δημοτικών και τοπικών κοινοτήτων αλλά και όσα πρόκειται να αλλάξουν στο μέλλον. 

Δείτε τι αναφέρει το πόρισμα:

«…στην πραγματικότητα οι δημοτικές και τοπικές κοινότητες είναι ιδιαίτερα αποδυναμωμένες, αφού στερούνται αποφασιστικών αρμοδιοτήτων. Έτσι, μολονότι μετά την τελευταία διοικητική μεταρρύθμιση το μέγεθος των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ αυξήθηκε σημαντικά, χωρικά και πληθυσμιακά, με αποτέλεσμα την απομάκρυνση, αντικειμενικά, ως ένα βαθμό, των Δημοτικών Αρχών από τους δημότες, οι αποκεντρωτικοί θεσμοί παραμένουν σε μεγάλο βαθμό συμβολικού χαρακτήρα.

Η διατήρηση άμεσα εκλεγόμενων οργάνων σε ένα τόσο «χαμηλό» επίπεδο, όπως αυτό των Δημοτικών και Τοπικών Κοινοτήτων διαιωνίζει μία λογική «ανάθεσης», υποκαθιστώντας αμεσοδημοκρατικές, συμμετοχικές διαδικασίες που θα μπορούσαν και θα έπρεπε να λαμβάνουν χώρα στο μικροεπίπεδο του χωριού ή της γειτονιάς.

Προτείνεται λοιπόν η κατάργηση των σημερινών δημοτικών και τοπικών κοινοτήτων ως δομών ενδοδημοτικής αποκέντρωσης. Τη θέση τους μπορούν να διαδεχτούν συμβούλια στα όρια των σημερινών δημοτικών ενοτήτων, των πρώην δηλ. δήμων και κοινοτήτων που καταργήθηκαν και συν ενώθηκαν με τον Καλλικράτη, τα οποία θα ενισχυθούν με αποφασιστικές αρμοδιότητες. 

Οι δημοτικές και τοπικές κοινότητες παραμένουν μόνο ως γεωγραφικές έννοιες και ως επίπεδο οργάνωσης των αμεσοδημοκρατικών και συμμετοχικών διαδικασιών. Για λόγους απλούστευσης και ομοιομορφίας θα μπορούσαν να ονομαστούν όλες δημοτικές (ή όλες τοπικές) κοινότητες.

Προτείνεται η εξής εδαφική διάρθρωση:

Δημοτικές ενότητες θα είναι, κατ ́αρχήν, όπως και σήμερα, όλοι οι «Καποδιστριακοί» Δήμοι, περιλαμβανομένης και της έδρας του Δήμου. Δήμοι με ενιαία σήμερα δομή, οι οποίοι δεν προήλθαν από συνένωση βάσει του ν. 3852/2010 και στους οποίους δεν υφίστανται, επομένως, δομές ενδοδημοτικής αποκέντρωσης, προτείνεται να παραμείνουν ως έχουν. Δημοτική ενότητα θα συγκροτούν επίσης και τα πρώην δημοτικά διαμερίσματα στα οποία διαιρούνταν οι δήμοι άνω των 100.000 κατοίκων. Νησιωτικοί Δήμοι, με μικρό πληθυσμό, που δεν προήλθαν από συνένωση (επομένως δεν έχουν σήμερα Δημοτικές Ενότητες, έχουν ωστόσο δημοτικές και τοπικές κοινότητες), δεν θα συγκροτούν συμβούλια δημοτικών ενοτήτων αλλά θα εκλέγουν μόνο δημοτικό συμβούλιο (π.χ. Δήμος Αμοργού). Αντιθέτως, σε νησιωτικούς δήμους που εκτείνονται σε περιφέρεια πέραν αυτής του ενός νησιού (π.χ. Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων) θα συγκροτούνται δημοτικές ενότητες ως δομές ενδοδημοτικής αποκέντρωσης.

Προβληματισμό δημιουργεί το πώς θα πρέπει να αντιμετωπιστούν οι περιπτώσεις πολύ μικρών δημοτικών ενοτήτων που ταυτίζονται με μία τοπική κοινότητα. Για παράδειγμα στο Δήμο Γρεβενών υπάρχουν 7 δημοτικές ενότητες με πληθυσμό από 35 έως 384 κατοίκους η κάθε μία. Οι τοπικές αυτές κοινότητες αποτελούν τη συνέχεια παλαιών κοινοτήτων που δεν είχαν καταργηθεί με τον Καποδίστρια λόγω του ορεινού τους χαρακτήρα και καταργήθη καν και συγχωνεύθηκαν με τον Καλλικράτη. Προτείνεται: η διατήρησή των υφιστάμενων δημοτικών ενοτήτων ως δομών ενδοδημοτικής αποκέντρωσης ή, εναλλακτικά, η συγχώνευσή τους, εφόσον είναι γειτονικές, με έκδοση προεδρικού διατάγματος ύστερα από γνώμη του οικείου Δήμου. Σε κάθε περίπτωση, οι νησιωτικοί και ορεινοί δήμοι θα πρέπει να αντιμετωπιστούν διακριτά ανά περίπτωση, σύμφωνα και με τη συνολική «μοντελοποίηση» που θα προκύψει.

Οι υφιστάμενες σήμερα Δημοτικές και Τοπικές Κοινότητες, καθώς και άλλες αντίστοιχες υποδιαιρέσεις (σε επίπεδο λ.χ. γειτονιάς) που θα δημιουργηθούν, θα αποτελέσουν το κύτταρο της αμεσοδημοκρατικής λειτουργίας και συμμετοχής των πολιτών.

Κάθε Δημοτική Ενότητα θα διαθέτει ίδια όργανα:

α) Το Συμβούλιο Δημοτικής Ενότητας και
β) τον Πρόεδρο της Δημοτικής Ενότητας.

Οι εκλογείς μιας συγκεκριμένης δημοτικής ενότητας θα ψηφίζουν τους εκπροσώπους τους για το συμβούλιο της συγκεκριμένης δημοτικής ενότητας, οι οποίοι θα εκλέγονται ανεξάρτητα από κεντρικούς συνδυασμούς. 

 Ο αριθμός των συμβούλων δημοτικής ενότητας θα καθορίζεται ανάλογα: α) με τον πληθυσμό της και β) με τον αριθμό των δημοτικών και τοπικών κοινοτήτων που την απαρτίζουν. Ο Πρόεδρος της Δημοτικής Ενότητας θα εκλέγεται έμμεσα από το Συμβούλιο, μεταξύ των μελών του. Ο Πρόεδρος θα συμμετέχει στο δημοτικό συμβούλιο με δικαίωμα ψήφου όταν συζητείται θέμα της δημοτικής ενότητας.

Αρμοδιότητες των νέων δομών

Tο ζήτημα των αρμοδιοτήτων που θα απονεμηθούν στις νέες δομές ενδοδημοτικής αποκέντρωσης είναι και το σημαντικότερο, καθώς από αυτό θα κριθεί κυρίως ο ρόλος που θα παίξουν στην καθημερινότητα των πολιτών και, επομένως, η ανάδειξη της σπουδαιότητάς τους ως θεσμού.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την παρούσα πρόταση, το Δημοτικό Συμβούλιο παραμένει το γενικό αποφασιστικό όργανο του Δήμου. Στα Συμβούλια των Δημοτικών Ενοτήτων προτείνεται να περιέλθουν οι εξής αρμοδιότητες:

Καταρχήν όλες οι αρμοδιότητες συμβουλευτικού και γνωμοδοτικού χαρακτήρα που έχουν σήμερα οι δημοτικές και τοπικές κοινότητες, κάποιες από τις οποίες θα χαρακτηριστούν αποφασιστικές. Ειδικότερα, το Συμβούλιο της Δημοτικής Ενότητας θα αποφασίζει για:

(A)-Τη συντήρηση των δημοτικών οδών και γενικά όλων των κοινόχρηστων χώρων της δημοτικής ενότητας

-Την κυκλοφορία και τη συγκοινωνία της περιοχής
-Την εκτέλεση νέων έργων, εντός του νέου πλαισίου κατάρτισης και υλοποίησης του τεχνικού προγράμματος και του προϋπολογισμού του Δήμου, σε συμμετοχική βάση, και τη συντήρηση των παλιών.
-Την περισυλλογή των αδέσποτων ζώων
-Τη διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων και γενικότερα την ανάπτυξη της περιοχής σε πολιτιστικά κ.α. θέματα

(B)Όλες οι αρμοδιότητες της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, οι οποίες θα ασκούνται σε επίπεδο δημοτικής ενότητας, πλην εκείνων που εκ του αντικειμένου τους πρέπει να περιέλθουν στην Εκτελεστική Επιτροπή ή στο Δημοτικό Συμβούλιο. Οι αρμοδιότητες αυτές σχετίζονται με θέματα καθορισμού χρήσεων γης, προστασίας περιβάλλοντος , εφαρμογή Γενικού Πολεοδομικού Σχεδιασμού κλπ, χωροθέτηση κοιμητηρίων κλπ.

(Γ)Κάποιες γνωμοδοτικού και εισηγητικού προς το Δημοτικό Συμβούλιο χαρακτήρα αρμοδιότητες της Οικονομικής Επιτροπής (οι οποίες θα ασκούνται πάντα σε επίπεδο δημοτικής ενότητας), όπως ενδεικτικά :
-Η γνωμοδότηση για την αποδοχή κληρονομιών, κληροδοσιών και δωρεών, που αφορούν αποκλειστικά τη Δημοτική Ενότητα
-Η εισήγηση για την αξιοποίηση της περιουσίας της Δημοτικής Ενότητας

Τέλος, χρήσιμη θα ήταν και η διερεύνηση της δυνατότητας να εισαχθεί η έννοια της κανονιστικής απόφασης –πλαίσιο. Με άλλα λόγια, η θεσμοθέτηση της αρμοδιότητας του Δημοτικού Συμβουλίου, όπως ισχύει και σήμερα, να λαμβάνει κανονιστικού χαρακτήρα αποφάσεις, οι οποίες θα περιλαμβάνουν τους γενικούς κανόνες-κατευθύνσεις για κάθε θέμα και οι οποίες θα εξειδικεύονται με επιμέρους κανονιστικές αποφάσεις που θα εκδίδει κάθε Δημοτική Ενότητα για την περιοχή της.
Καταστατική θέση αιρετών των Δημοτικών Ενοτήτων

Ο πρόεδρος του συμβουλίου, εάν έχει την υπαλληλική ιδιότητα θα δικαιούται να απουσιάσει από την εργασία του 60 ημέρες. Τα μέλη του συμβουλίου θα δικαιούνται να απουσιάζουν από την εργασία τους την ημέρα της συνεδρίασης του συμβουλίου δημοτικής ενότητας, εάν αυτή διεξάγεται σε εργάσιμη ημέρα και ώρα. Ο πρόεδρος θα λαμβάνει αποζημίωση, το ύψος της οποίας θα καθοριστεί από το συνολικό πλέγμα των αποφάσεων που θα ληφθούν για το θέμα αυτό, λαμβάνοντας υπόψη τις δημοσιονομικές δυνατότητες».