Ο Βυζαντινός Χορός «Άγιος Πέτρος Επίσκοπος Άργους» στη Γη της Ιωνίας, στη Σμύρνη

Ένα ταξίδι-σταθμός στη διαδρομή του Βυζαντινού μας Χορού «Άγιος Πέτρος Επίσκοπος Άργους» πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 24 Φεβρουαρίου ως την Καθαρά Τρίτη 28 του ίδιου μήνα, με αφορμή τη στελέχωση του ιερού αναλογίου της αγίας Φωτεινής στην πρωτεύουσα της Ιωνίας, την αγιοτόκο Σμύρνη, κατά την πανήγυρή της στις 26 Φεβρουαρίου.


Πολλά θα μπορούσαν να γραφούν για το οδοιπορικό-προσκύνημα που πραγματοποιήσαμε, όμως επειδή οι εντυπώσεις μας, δεν είναι εντυπώσεις ενός τουριστικού γκρουπ, θα ήταν μάλλον καλό να επικεντρωθούμε στα μηνύματα που απορρέουν από την αποστολή μας εκεί.

Όπως εξάλλου είναι γνωστό στους περισσότερους, μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή το Σεπτέμβριο του 1922, ο ιερός ναός της αγίας Φωτεινής, η οποία μαζί με τους αγίους Βουκόλο και Πολύκαρπο ήταν οι 3 Πολιούχοι άγιοι της Σμύρνης, αποτελούσε τον πιο περίλαμπρο ναό της πόλης και το περικαλλές καμπαναριό της ήταν το ψηλότερο κτίσμα, ύψους 33 μέτρων! Σήμερα αντίγραφο του καμπαναριού εκείνου υπάρχει στην αγία Φωτεινή στη Νέα Σμύρνη. Αμέσως μετά τον ξεριζωμό του μικρασιατικού ελληνισμού και την ανταλλαγή των πληθυσμών, βάσει του θρησκεύματος σύμφωνα με τη συνθήκη της Λοζάνης του 1923, ο ναός εκείνος καταστράφηκε ολοσχερώς αφού τον ανατίναξαν με δυναμίτιδα. Εκείνο όμως που δεν θα πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι ο Πολιτισμός ενός τόπου, τα ήθη και τα έθιμά του, είναι οι ίδιοι του οι άνθρωποι, η κουλτούρα και η ψυχοσύνθεσή τους, στοιχεία που είναι καταγεγραμμένα στο DNA και καλλιεργούνται από την παιδική ηλικία ακόμη. Αυτό που με άλλα λόγια λέμε «ταυτότητα» ενός λαού, ενός Γένους…

Το 1952 η Ολλανδική παροικία της Σμύρνης παραχώρησε τον ευκτήριο οίκο της, ένα μικρό ναΐδριο Γοτθικού ρυθμού για τις ανάγκες των λιγοστών Ελλήνων, ο οποίος εξυπηρετούνταν από ορθόδοξο ιερέα του Οικουμενικού Πατριαρχείου συνήθως Χριστούγεννα και Πάσχα. Ο τότε Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας έκανε τη σκέψη να αφιερώσει τον ναό αυτό στην αγία Μεγαλομάρτυρα και Ισαπόστολο Φωτεινή, σε ανάμνηση εκείνου του παλαιού, περίλαμπρου ναού της Πολιούχου της Σμύρνης. Ο ναός αυτός το 1981 επισκευάσθηκε και ανακαινίσθηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση, για τις ανάγκες των Ελλήνων που υπηρετούσαν στην νατοϊκή βάση και τις οικογένειές τους.

Το 2013 με την εγκατάσταση στη Σμύρνη του π. Κυρίλλου Συκή, αρχιμανδρίτη από τη Μυτιλήνη, μία νέα σελίδα ξεκίνησε για την τοπική εκκλησία της πόλης. Παράλληλα η εγκατάσταση στην πόλη ικανού αριθμού «Ελλαδιτών» για επαγγελματικούς λόγους, καθώς επίσης και οι αφίξεις Ρώσων και Γεωργιανών συντέλεσαν στη δημιουργία μιας πρώτης «μικράς ζύμης» η οποία όμως είναι ικανή «όλον το φύραμα» να ζυμώσει όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Απόστολος των Εθνών Παύλος στην προς Κορινθίους πρώτη επιστολή του. Το συγκλονιστικότερο όμως όλων είναι το γεγονός της προσέλευσης, της κατήχησης και του Βαπτίσματος στην πίστη του Ναζωραίου ανθρώπων που κανείς δεν θα περίμενε… Τούρκοι, ίσως από περιέργεια στην αρχή, βαθύτερα κίνητρα ανακάλυψης ριζών και γενεαλογικών δέντρων που κανείς δεν τους μίλησε γι’ αυτά, κλήσεις του Θεού με διάφορους τρόπους που μόνο η Σοφία Του γνωρίζει, προσέρχονται με μεγάλη προθυμία. Κάποιοι έχουν το θάρρος όχι απλώς να ομολογήσουν την νέα τους πίστη, αλλά προχωρούν ακόμη και σε αλλαγή των ταυτοτήτων τους, κάτι που βέβαια τους στιγματίζει στα περιβάλλοντα που ζουν και βεβαίως δεν είναι άμοιρο συνεπειών…

Τον περασμένο Σεπτέμβριο, με τους πολύ προσεκτικούς και διακριτικούς χειρισμούς του Οικουμενικού μας Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, εκλέγεται νέος Μητροπολίτης Σμύρνης ο εκ Βόλου ορμώμενος κ.κ. Βαρθολομαίος (Σαμαράς), γεννηθείς το 1972, πτυχιούχος Θεολογίας και Φιλολογίας, ο οποίος υπηρετούσε στην Πατριαρχική Αυλή από το 2002 και μέχρι σήμερα κατέχει τη θέση του Αρχιγραμματέα της Πατριαρχικής Συνόδου. Άμεσος διάδοχος του Ιερομάρτυρα Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου εκ Δράμας, ο οποίος μαρτύρησε στα χέρια του μανιασμένου πλήθους κατά τη διάρκεια του «συνωστισμού» στην Προκυμαία του Κε, κατά τον μαρτυρικό Σεπτέμβριο του ’22, άξιος και διακριτικός στο έργο του, με λόγο θεολογικό, συντελεί στον κατά Χριστόν καταρτισμό του ετερόκλητου ποιμνίου του. Παράλληλα ο π. Κύριλλος χειροτονείται Επίσκοπος Ερυθρών ενώ εδώ και 5 περίπου μήνες εγκαταστάθηκε και μόνιμος ιερέας, ο π. Αθανάσιος από τη Θεσσαλονίκη. Μία ιστορική Μητρόπολη του Γένους και του Θρόνου έχει ανασυσταθεί και ένα ποίμνιο αναγεννάται μέσα από τις στάχτες του στην κυριολεξία. Εκεί βρεθήκαμε και σε αυτό το αναλόγιο ψάλλαμε την πανήγυρη της αγίας Φωτεινής, χοροστατούντος του Σμύρνης Βαρθολομαίου, κατά τον Εσπερινό, τον Όρθρο και τη Θεία Λειτουργία, καθώς επίσης και κατά τον πρώτο Κατανυκτικό Εσπερινό που μας εισάγει στην Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Ζήσαμε στιγμές άκρως συγκινητικές, ιερού δέους και ψυχικής ανάτασης. Μετά την επιστροφή μας αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε που πήγαμε, τι είδαμε και τι ακούσαμε. Ιστορίες ανθρώπων που μαρτυρούν συνειδησιακά που συγκλονίζουν. Μία απομυθοποίηση πολλών στερεοτύπων και στεγανών που κυρίως εδώ στην «παλιά» Ελλάδα, θεωρούνται «εκ των ουκ άνευ». Η καμπάνα ξαναχτυπά στη Σμύρνη και οι ντόπιοι το δέχονται μάλλον θετικά, πράγμα τουλάχιστον περίεργο για εμάς.

Επίσκεψη στο ναό του αγίου Βουκόλου, ο οποίος υπήρξε Επίσκοπος Σμύρνης, ιερομάρτυρας και μαθητής του αγίου Ιωάννου του Θεολόγου και Ευαγγελιστού. Ένας πανέμορφος ναός, ο μοναδικός ορθόδοξος που δεν κάηκε κατά την πυρκαγιά του ’22. Παλαιότερα χρησίμευσε ως αρχαιολογικό μουσείο. Προσφάτως δε ανακαινίστηκε πλήρως από τον Δήμο Σμύρνης (!) και πολλές φορές το χρόνο παραχωρείται η σχετική άδεια για να λειτουργεί ως ορθόδοξος ναός. Εκεί έγινε η ενθρόνιση του Σμύρνης, εκεί πρωτολειτούργησε ο Πατριάρχης στη μνήμη του αγίου στις 6 Φεβρουαρίου 2016 με την παρουσία κλήρου και λαού. Χριστούγεννα, Θεοφάνεια, Μεγάλη Εβδομάδα είναι μόνο λίγες από τις λειτουργικές ευκαιρίες που δίνονται στο ναό αυτό. Εντυπωσιακός είναι ο γυάλινος τρούλος και η ακουστική του ναού.

Εντυπωσιακό επίσης το όρος Πάγος και το Κατιφέ Καλέ, τόπος μαρτυρίου του αγίου Πολυκάρπου, επίσης Επισκόπου Σμύρνης και ιερομάρτυρα, μαθητής του αγίου Βουκόλου. Τελέσαμε τα μεθέορτα του αγίου, ταυτόχρονα με τη μνήμη της αγίας Φωτεινής, και με αφορμή την παράδοση λειψάνου του αγίου από τον Πατριάρχη στον Σεβασμιώτατο Σμύρνης, το οποίο είχαμε την ευλογία να προσκυνήσουμε μαζί με ιερά λείψανα της αγίας Φωτεινής.

Τέλος είχαμε την ευκαιρία να ψάλλουμε το απολυτίκιο του Αποστόλου Παύλου μέσα στο αρχαίο θέατρο της Εφέσου, τόπος κηρύγματος του Αποστόλου, αλλά και να προσκυνήσουμε στον ναό της Παναγίας όπου έλαβε χώρα η Γ’ Οικουμενική Σύνοδος. Συγκλονιστικό προσκύνημα και στον τάφο του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου και στον ερειπωμένο ναό του, όπου γίνεται πατριαρχική Θεία Λειτουργία κάθε χρόνο στις 8 Μαΐου, ημέρα μνήμης του αγίου.

Κατά την επιστροφή μας στη Σμύρνη κάναμε μία στάση στο χωριό Κιρκιντζέ, που έγινε γνωστό από τη μεγάλη Διδώ Σωτηρίου και τα «Ματωμένα Χώματα». Στον Απάνω Μαχαλά, στα βόρεια του χωριού υπάρχει η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, όπου κάποτε γινόταν το μεγαλύτερο πανηγύρι του χωριού, συνήθως με την παρουσία του Μητροπολίτη. Το ναό αυτό επισκέφτηκε ο Οικουμενικός Πατριάρχης το 2015. Στον Κάτω Μαχαλά βρίσκεται η μεγαλύτερη εκκλησία του Αγίου Ιωάννου, που χτίστηκε το 1805 και επισκευάστηκε το 1904. Ήταν η μητρόπολη του Κιρκιντζέ και σ’ αυτή φυλάσσονταν το θεωρούμενο χειρόγραφο Ευαγγέλιο του Αγίου Ιωάννου. Η εκκλησία ήταν τρίκλιτη βασιλική με τρούλο και είχε διαστάσεις 20,20Χ13,40μ. Την είδαμε πλήρως ανακαινισμένη ως πολιτιστικό κέντρο.

Με αυτές τις σκέψεις και εμπειρίες επιστρέψαμε από τη Σμύρνη, γεμάτοι και πιο ώριμοι. Ευχόμαστε ο καλός Θεός να ενδυναμώνει και να ενισχύει τον νέο Μητροπολίτη καθώς επίσης και τον π. Κύριλλο, όπως και τον π. Αθανάσιο στο έργο τους, να μαθαίνουμε καλά νέα γι’ αυτούς και μακάρι στο μέλλον να έχουμε ξανά την ευκαιρία να βρεθούμε κοντά τους!

Ιωάννης Π. Χαβιαρλής
Λαμπαδάριος Καθ. Ι.Ν. Αγ. Πέτρου Άργους