Τα πρώτα θαλάσσια μπάνια επί Όθωνα

 Θαλάσσια μπάνια γινόντουσαν από την πρώτη εμφάνιση του ανθρώπου στη γη. Αλλά ήταν μπάνια για θεραπευτικούς σκοπούς, για εξαγνισμό. Και γινόντουσαν χωριστά από τους άνδρες και χωριστά από τις γυναίκες. Εξαίρεση αποτελούσαν οι Ρωμαίοι αριστοκράτες που έπαιρναν το θαλάσσιο μπάνιο τους άνδρες γυναίκες μαζί.

Η εξάπλωση του Χριστιανισμού περιόρισε σημαντικά τα περίφημα «μπεν μιξτ» της εποχής εκείνης.
Αλλά με τα χρόνια από τα χωριστά θαλάσσια μπάνια φθάσαμε πάλι στα ομαδικά, με όλη τους τη μεγαλοπρέπεια.

Στην περιοχή της πρωτεύουσας το κολύμπι άργησε να καθιερωθεί. Εγινε μάλιστα ειδική σταυροφορία γι αυτό από επιστήμονες που είχαν έρθει από το εξωτερικό.

Κι αυτό γιατί η μετάβαση στην πλησιέστερη ακτή, δηλαδή στις Τζιτζιφιές, αποτελούσε πολύ δύσκολο εγχείρημα. Γιατί απλούστατα η Αθήνα δεν συνδεόταν οικιστικά με τις Τζιτζιφιές. Χωράφια με ψηλό χορτάρι, ανώμαλα και…. Ύποπτα χώριζαν την πρωτεύουσα με τη θάλασσα.

« Υποπτα» γιατί; Πρώτα – πρώτα γιατί υπήρχε η άποψη ότι η περιοχή ήταν γεμάτη φίδια, δηλητηριώδη και επικίνδυνα. Υπήρχε όμως και ο φόβος των ληστών σε εκείνα τα τότε άγρια μέρη. Που να τολμήσουν λοιπόν οι Αθηναίοι να πάνε στη θάλασσα.

Πρώτη το αποφάσισε το 1834 και το πραγματοποίησε η βασίλισσα Αμαλία, έφιππη μαζί με τη συνοδεία της. Για πρώτες «καμπίνες» χρησιμοποιήθηκε ένα παλιό ερειπωμένο κτίριο, που το επισκεύασαν πρόχειρα και το μετέβαλαν σε «αποδυτήρια».

Στις 17 Ιουλίου 1854 Ο Οθωνας με το διάταγμα 26/1854, τοποθέτησε Λιμενάρχη Φαλήρου τον Ευστράτιο Πετροκόκκινο που ήταν παράλληλα και υγειονόμος.

Το «λουτρικόν ένδυμα» όπως λεγόταν το μαγιό, ήταν «κομψόν, έγχρωμον» - πορτοκαλί, κόκκινο ή μπλε. Και απαραίτητες... οι μαύρες κάλτσες, με τις οποίες έμπαιναν οι κυρίες και οι δεσποινίδες στη θάλασσα. (Μαύρες κάλτσες με άσπρες κορδέλες που τύλιγαν χιαστί τις γάμπες!

Κατά τη μεταφορά τύλιγαν προσεκτικά με λουριά το «λουτρικόν ένδυμα» μέσα στο μπουρνούζι, για να μην δει κανένα ανδρικό -μάτι το..: χρώμα του μαγιό και πει κάποιος αδιάκριτος «ότι η κυρία Α. φορεί λουτρικόν ένδυμα χρώματος πορτοκαλί». Θα ήταν σκάνδαλο.

Στο Φάληρο κολυμπούσαν και οι ναύτες που ερχόντουσαν με τα καράβια τους. Βουτούσαν στην πεντακάθαρη τότε θάλασσα, κολυμπώντας ώρες ολόκληρες. Αυτοί έδωσαν θάρρος σε μερικούς δανδήδες να τσαλαβουτήξουν στα ρηχά. Δεν προχωρούσαν ούτε ένα μέτρο από την ακτή επειδή έτρεμαν μη βουλιάξουν. Και με το δίκιο τους, αφού δεν ξέρανε πώς να κουνάνε έρια και πόδια μέσα στο νερό...

Ο πρώτος φημισμένος κολυμβητής ήταν ο Αθηναίος Σωτήριος Κλάββας, που είχε σπουδάσει γιατρός στο εξωτερικό και είχε ανοίξει κλινική στην Αθήνα, στην οδό Αδριανού. Ο Κλάββας δεν είχε γυρίσει μονάχα επιστήμων, αλλά και σπουδαίος σπόρτσμαν.

Κι' επειδή οι δουλειές του σαν γιατρού δεν πήγαιναν καθόλου καλά - οι γιατρί την εποχή εκείνη είχαν κεσάτια γιατί οι άρρωστοι προτιμούσαν τους κομπογιαννίτες - ο Κλάββας που είχε τη δική του περιουσία και δεν τον ένοιαζε για τίποτα, άρχισε να κάνει το δάσκαλο στους φίλους του και να τους μαθαίνει πώς να κολυμπούν. 

 
Ετσι ο Κλάββας έγινε ο πρώτος δάσκαλος κολύμβησης στους παλιούς Αθηναίους.

Με τον καιρό οι κολυμβητές πολλαπλασιάστηκαν, αλλά η αστυνομία του καιρού εκείνου απαγόρευε τα «σλιπς». Οι άντρες έπρεπε να κολυμπούν με μακριά φανελένια μπανιερά, ομοιόμορφα, μαύρα με πορ­τοκαλιές ρίγες, σαν κατάδικοι των φυλακών του Αλκατράζ. Αυτός που συλλαμβανόταν να φοράει άλλου είδους μπανιερό πλήρωνε μεγάλο πρόστιμο και τον θεωρούσαν παράλ­ληλα και «ανέντιμο κύριο». Επειδή από τις Φαληρικές ακτές τύχαινε να περνούν κυρίες με τις άμαξές τους και υπήρχε κίνδυνος να δουν το «απρεπές εκείνο θέαμα», γι αυτό η αστυνομία είχε καθιερώσει... ορισμένες ώρες που μπορούσαν να πέσουν οι άντρες στη θάλασσα.

Οι γυναίκες βούτηξαν για πρώτη φορά στο νερό επί Γεωργίου του Α – 1864 και βάλε. Το κολύμπι τους όμως γινόταν σαν να έπαιζαν... κρυφτό. Κανένα αρσενικό μάτι δεν έπρεπε να τις δει. Γι αυτό το κολύμπι τους γινόταν πίσω από τους πελώριους βράχους της Καστέλας, μετά φόβου Θεού. 

 
Η πρώτη γυναίκα που κολύμπησε μαζί με άντρες, ήταν η Γαλλίδα Ζωρζέτ Μερσιέ, η λεγόμενη «μαντάμ Φρου-Φρου», που είχε αφήσει εποχή στα παλιά αθηναϊκά χρονικά με τις εκκεντρικότητές της. Η μαντάμ Φρου - Φρου έγινε ακόμα και νούμερο σε ελληνική επιθεώρηση που την παρακολούθησε και η ίδια χωρίς να θυμώνει. Το ρόλο της τον έπαιζε κά­ποιος... Νικόλαος Λύρας που φορούσε κρινολίνο κι' ύστερα γδυνόταν σε μια υποτιθέ­μενη ακτή του Φαλήρου κι άρχιζε να κολυμπάει μαζί με τους άντρες. Το νούμερο αυτό έφερνε γέλια ακράτητα.

Τη μαντάμ « Φρου-Φρου» στα «μπεν – μιξτ» ακολούθησαν οι τολμηρές νέες Μαρία Δαμολή, Ασπασία Ζαμούχου, και Κορίνα Δεναξά, που με μοντέρνα μαγιό βούτηξαν στο νερό μαζί με τους άνδρες. Τότε έγινε το δεύτερο πανδαιμόνιο.

Η αστυνομική εγκύκλιος

Από την πρώτη στιγμή που καθιερώθηκαν τα θαλάσσια λουτρά προέκυψαν μεγάλα προβλήματα, τα οποία κλήθηκε να λύσει ο αστυνόμος του Πειραιά Γ. Πάγκαλος, ο οποίος το 1839 εξέδωσε αστυνομική εγκύκλιο «διά την μετοχήν των λουτρών εις τον ωραίον λιμένα της Μουνιχίας, χωριστά και εις τα δύο φύλα των ανθρώπων».

Η γαργαλιστική εγκύκλιος αναφέρει ότι «η Αστυνομία βλέπουσα την συρροήν των οικογενειών της πόλεως Πειραιώς και πολλών εκ των Αθηνών διά να λάβωσι τα λουτρά εις τον ωραίον λιμένα της Μουνυχίας και θέλουσα να φυλάττηται η απαιτουμένη ευσχημοσύνη μεταξύ ανδρών τε και γυναικών, προσδιώρισε ώστε το μεν αριστερόν μέρος καταβαίνοντες να ήναι διά τας Κυρίας, το δε δεξιόν διά τους Κυρίους».

Ο αστυνόμος δεσμευόταν ότι ο κανονισμός θα τηρείτο με μεγάλη φιλοτιμία και «του λοιπού δύναται πας τις να ωφελήται από τα λουτρά, μάλιστα δε αι Κυρίαι αίτινες δεν εύρισκον πρότερον κατάλληλον δι’ εαυτάς μέρος»!

Όμως, όσο και αν προσπαθούσε ο αστυνόμος του Πειραιά, μονίμως οι κυρίες δήλωναν πως παρενοχλούνταν στο μπάνιο τους.