Μελέτη που εκπόνησε η αναλογίστρια Μαριάννα Παπαμιχαήλ που είναι Αντιπρόεδρος της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής δείχνει ότι το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης εξακολουθεί να είναι χωρίς αναλογιστική δικαιοσύνη, παρ’ ότι υπήρξε πλήρης ανατροπή των δεδομένων σε σχέση με το τι ίσχυε πριν από την κρίση. Και το κυριότερο, χωρίς αυτό να εξασφαλίζει την βιωσιμότητα του συστήματος.
Σύμφωνα με τη συγγραφέα μιας ολιγοσέλιδης αλλά αποκαλυπτικής και απόλυτα χρήσιμης μελέτης, που θα έπρεπε να λαμβάνουν υπόψη τους όλες οι κυβερνήσεις, τα συνδικάτα και οι θεσμοί που ασχολούνται με θέματα κοινωνικής ασφάλισης, και κατά την τελευταία μεταρρύθμιση ακολουθήθηκε η πρακτική που θέλει τις ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις να διεξάγονται στη χώρα μας χωρίς μακροπρόθεσμη πνοή και επιστημονική τεκμηρίωση.
Από ένα σύστημα όπου οι συντάξεις ήταν υπερχρηματοδοτημένες με την κοινωνία, μέσω της φορολογίας να πληρώνει τις συντάξεις όχι μόνο αυτών που έπαιρναν ποσά κοντά στο όριο της φτώχειας, αλλά ακόμη και της πλειοψηφίας των δημοσίων υπαλλήλων, περνάμε σε ένα σύστημα όπου από το 2019 και μετά, οι συντάξεις του δημόσιου συστήματος ασφάλισης θα είναι υποχρηματοδοτημένες. Δηλαδή, οι εισφορές που καταβάλλονται θα είναι πολύ υψηλότερες από τελικές συντάξεις…
Η κ. Παπαμιχαήλ επιχειρεί την «ακτινοσκόπηση» των πρόσφατων ασφαλιστικών μεταρρυθμίσεων, με βάση έναν δείκτη που αποδεικνύει την ανταποδοτικότητα των κύριων συντάξεων. Πρόκειται για τον «Δείκτη ΠΟΧ» το Ποσοστό Ομαδικής Χρηματοδότησης που δείχνει αν η σύνταξη για μια συγκεκριμένη ομάδα ασφαλισμένων είναι αντίστοιχη των εισφορών που έχουν καταβληθεί. Για να είναι δηλαδή αναλογιστικά δίκαιο ένα σύστημα κοινωνικής ασφάλισης θα πρέπει το ΠΟΧ να βρίσκεται πέριξ του 100%, που σημαίνει ότι τη στιγμή της συνταξιοδότησης, η παρούσα αξία της σύνταξης συμπίπτει κατά μέσο όρο με τις συσσωρευμένες εισφορές της συγκεκριμένης ομάδας συνταξιούχων που εξετάζουμε.
Αν το ΠΟΧ είναι πάνω από 100%, τότε οι συγκεκριμένοι συνταξιούχοι λαμβάνουν συντάξεις υπερχρηματοδοτημένες από τους φόρους και το κοινωνικό σύνολο. Αντίστοιχα, αν το ΠΟΧ είναι μικρότερο του 100%, σημαίνει ότι το ποσό της σύνταξης είναι αναλογιστικά άδικο, με την αυστηρή έννοια του όρου, και ότι η συγκεκριμένη ομάδα ασφαλισμένων επιβαρύνεται περισσότερο για να στηρίξει κάποιες άλλες ομάδες, χάριν της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Να σημειωθεί εδώ, ότι το ΠΟΧ είναι ένας πολύτιμος δείκτης που βοηθάει τους αναλογιστές να έχουν την εικόνα των συντάξεων ανά κοινωνική ομάδα και ταμείο. Και βέβαια, επισημαίνεται ότι κάθε κλάση ασφαλισμένων π.χ. στο ΙΚΑ έχει διαφορετικό ΠΟΧ, όπως και άλλο ΠΟΧ στο δημόσιο έχουν οι δικαστές και άλλο οι υπάλληλοι.
Το βασικό συμπέρασμα της μελέτης, είναι ότι ενώ το 2011 το ΠΟΧ ήταν 150%, έπεσε στο 121% το 2014, στο 101% το 2016 και αναμένεται να πέσει στο 89% από το 2019 και μετά. Και μάλιστα, επισημαίνεται ότι κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ακόμη και σήμερα ότι το σύστημα θα είναι από δω και πέρα τουλάχιστον βιώσιμο, όταν τα έσοδα των ταμείων εξακολουθούν να είναι απαγορευτικά, λόγω της ανεργίας και της ανασφάλιστης εργασίας.
Αναλυτικά, η μελέτη δείχνει ότι το 2008, το γενικό ΠΟΧ του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης ήταν εξωφρενικά υψηλό, στο 150%. Η μέση ηλικία συνταξιοδότησης ήταν τα 61 έτη, με καριέρα 25 ετών και μέση σύνταξη 1.246 ευρώ, υπερδιπλάσια από το κατώφλι φτώχειας που τότε ήταν 573,25 ευρώ.
Το 2011 μόνο οι συντάξεις του ΟΑΕΕ, των Τραπεζών και του ΤΑΠ-ΟΤΕ χρηματοδοτήθηκαν κατά μέσο όρο αποκλειστικά από εισφορές των ασφαλισμένων, μιας και έχουν ΠΟΧ μικρότερο ή σχεδόν ίσο με 100%. Τα υπόλοιπα ταμεία είχαν ΠΟΧ μεγαλύτερο του 100%.
Για παράδειγμα το ταμείο του Δημοσίου Τομέα είχε ΠΟΧ 186%! Το ΠΟΧ του ΟΓΑ ήταν 268%, όμως η μέση σύνταξη του ΟΓΑ ήταν 378,1 ευρώ, κάτω από το κατώφλι της φτώχειας (598,17 ευρώ) και σε ένα σύστημα αναδιανεμητικό, η αλληλεγγύη «νομιμοποιείται».
Αντίθετα, όπως αναφέρει η επιστήμονας, η σύνταξη του Δημοσίου είναι περίπου διπλάσια από το κατώφλι της φτώχειας και ακόμη και μέσα σε ένα αναδιανεμητικό σύστημα δεν εξηγείται τόσο μεγάλη απόκλιση. Όπως δεν δικαιολογείται ΠΟΧ άνω του 100% για το Ταμείο της ΔΕΗ , όταν το 2011 η μέση σύνταξη ήταν 2.606 ευρώ. Κι όμως, το ΠΟΧ του Ταμείου της ΔΕΗ ήταν 123%.
Υψηλό ΠΟΧ είχε και το ΙΚΑ, κοντά στο 133%. Όμως το ΙΚΑ περιλαμβάνει τον μεγαλύτερο πληθυσμό της χώρας, η μέση σύνταξη ήταν τότε χαμηλότερη από όλα τα υπόλοιπα ταμεία, πλην του ΟΓΑ, ενώ η μεγάλη μάζα των ασφαλισμένων βρισκόταν στα χαμηλά συνταξιοδοτικά κλιμάκια.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην έκθεση «αποδεικνύεται η πικρή αλήθεια της ασφαλιστικής αναδιανομής όχι μόνο του αναδιανεμητικού αλλά και του κεφαλαιοποιητικού συστήματος. Το μέσο ΠΟΧ το 2011 ήταν 150% και η μέση κύρια σύνταξη στα 1.081,5 ευρώ, δηλαδή τα δύο τρίτα μόνο ήταν καλυμμένα από εισφορές και το υπόλοιπο ένα τρίτο συμπληρωνόταν από τον προϋπολογισμό. Για να ήταν δε, το σύστημα αναλογιστικά δίκαιο, η μέση κύρια σύνταξη θα έπρεπε να είναι 1.052 ευρώ διά 1,5, ήτοι 721 ευρώ.
Οι μεταρρυθμίσεις
Διαφορετική είναι η κατάσταση το 2014, μετά τις μεταρρυθμίσεις του 2010. Οι τράπεζες, το ΤΑΠ-ΟΤΕ και το ταμείο της ΔΕΗ , τα λεγόμενα ειδικά ταμεία, καθώς και ο ΟΑΕΕ και το ΕΤΑΑ έχουν υπερφορτωθεί από τις συνταξιοδοτικές δαπάνες των νέων συνταξιούχων και των υπόλοιπων ταμείων και των υφιστάμενων συνταξιούχων.
Η προγενέστερη προνομιούχος κατάσταση για το ΤΑΠ ΔEΗ το 2011, βελτιώθηκε αρκετά, σπρώχνοντας όμως ακόμη χαμηλότερα το ΠΟΧ των άλλων χρηματοδοτημένων ταμείων (τράπεζες και ΤΑΠ-ΟΤΕ) που είχαν ήδη ΠΟΧ λίγο κάτω από 100%. Ο ΟΓΑ εξακολουθεί να είναι υπερχρηματοδοτημένος κατά 114% (ΠΟΧ 214%) ενώ και το Δημόσιο εξακολουθεί να έχει ΠΟΧ πάνω από το 100%, στο 148% χωρίς εμφανή λόγο, ή στοχοθετημένη προσέγγιση. Όσον αφορά το ΙΚΑ, το ΠΟΧ αυξήθηκε από 133% σε 141% εφόσον χρειάστηκε να χρηματοδοτηθούν οι κατώτατες συντάξεις, εφόσον η μέση σύνταξη έπεσε κατά 15,63%.
Συνολικά, το ΠΟΧ το 2014 μειώθηκε σε σχέση με το 2011 κατά 19%, πέφτοντας στο 121% και η μέση σύνταξη μειώθηκε κατά 8%. Η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης κατά δύο έτη, στα 62, μεταξύ 2011 και 2014 δεν είχε την αντίστοιχη αντίδραση πάνω στην διάρκεια του εργάσιμου βίου, που αυξήθηκε μόνο κατά ένα έτος, από 30 σε 31.
Εξετάζοντας τώρα τη μεταρρύθμιση του 2016, και λαμβάνοντας ως παραδοχή ότι τα ταμεία φέρουν ακριβώς τα ίδια χαρακτηριστικά με το 2014, η μελέτη καταλήγει και πάλι, ότι και με τη μεταρρύθμιση Κατρούγκαλου, δεν ελήφθη σχεδόν καμία μέριμνα για την αναλογιστική δικαιοσύνη του συστήματος, ή αλλιώς, για την ανταποδοτικότητα των εισφορών.
Ο ΟΓΑ παραμένει ο πλέον υπεχρηματοδοτημένος φορέας, για το 2016 έως το 2019 με το ΠΟΧ να παραμένει άνω του 200%. Η στρέβλωση παραμένει στο Δημόσιο, με ΠΟΧ 115% και μέση σύνταξη 922 ευρώ, όταν ο ΟΑΕΕ έχει ΠΟΧ 49%, με σύνταξη 913 ευρώ το μήνα, ανατρέποντας απόλυτα τη λογική της αναδιανομής.
Η ίδια αναιτιολόγητη στρέβλωση ισχύει για τις τράπεζες και τα υπόλοιπα ειδικά ταμεία και κυρίως το Ταμείο της ΔEΗ. Το 2016 το ΠΟΧ για τις τράπεζες είναι 58% και πέφτει στο 39% το 2019. Για το ΤΑΠ ΟΤΕ το ΠΟΧ από 63% το 2016 κατακρημνίζεται στο 41% το 2019, ενώ για το ταμείο της ΔΕΗ από 69% πέφτει στο 45%. Αλλά και για το ΕΤΑΑ, από 67% το 2016, διαμορφώνεται σε 57% το 2019.
Το συνολικό ΠΟΧ του συστήματος το 2019 πέφτει στο 89%, σημειώνοντας ιστορικό αρνητικό ρεκόρ ανταποδοτικότητας.
Ρούλα Σαλούρου
Πηγή: euro2day.gr
