Εκατοντάδες πεταλούδες στο Ναύπλιο

 Ένα ιδιαίτερα όμορφο φαινόμενο παρατηρείται τις τελευταίες ημέρες στην πόλη του Ναυπλίου όπου εκατοντάδες πεταλούδες έχουν κάνει την εμφάνιση τους στην ευρύτερη περιοχή.

Οι πεταλούδες μετά από τις ημέρες καλοκαιρίες που επικρατούν στην περιοχή συγκεντρώνονται κατά δεκάδες σε λουλούδια που ανθίζουν αυτή την εποχή. Η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα πλούσια σε είδη πεταλούδας, 13 από τα οποία απαντώνται μόνο στη χώρα μας.

 Ο μύθος της μιας μέρας

Οι πεταλούδες που βλέπουμε και θαυμάζουμε δεν είναι παρά το ώριμο στάδιο της ανάπτυξης ενός εντόμου που υπόκειται σε πλήρη μεταμόρφωση: από το αβγό προκύπτει η κάμπια η οποία μετατρέπεται σε χρυσαλλίδα και από τη χρυσαλλίδα προκύπτει η πεταλούδα. Υπάρχει ένας ρομαντικός μύθος σχετικά με τις πεταλούδες αλλά δεν ισχύει ότι ζουν μόλις 24 ώρες. Ο μέσος χρόνος ζωής μιας πεταλούδας είναι 8-10 ημέρες και αυτό επειδή είναι σχετικά ευαίσθητη και έχει διάφορους θηρευτές. Αν μπορούσε κανείς να τις προστατεύσει από τους κινδύνους που τις απειλούν, θα μπορούσαν να ζήσουν και 15 ημέρες.Πρέπει δε να ξέρετε ότι υπάρχουν και είδη στα οποία το στάδιο της πεταλούδας διαρκεί για έναν χρόνο. Τα είδη αυτά αδρανοποιούνται κατά τη διάρκεια του θέρους, επανεμφανίζονται τον Οκτώβριο με Νοέμβριο, πέφτουν σε χειμερία νάρκη και εμφανίζονται εκ νέου την άνοιξη για να ζευγαρώσουν.

 Μάγισσες του καμουφλάζ

Επειδή οι πεταλούδες είναι σχετικά ευαίσθητα έντομα (δεν διαθέτουν δόντια, νύχια ή άλλον επιθετικό εξοπλισμό) έχουν υιοθετήσει σειρά μέτρων για να εξασφαλίσουν την προστασία τους. Βασικό τέτοιο μέτρο είναι το καμουφλάζ: πληθώρα ειδών εμφανίζει αξιοσημείωτη προσαρμογή στα χρώματα του περιβάλλοντος όπου διαβιοί. (Θα έχετε πιθανόν προσέξει ότι αυτό που θεωρούσατε ένα ακόμη φύλλο στο δένδρο δεν ήταν φύλλο αφού πέταξε βιαστικά καθώς πλησιάσατε περισσότερο). Θα έχετε επίσης προσέξει πως τα σχέδια στα φτερά ορισμένων πεταλούδων μοιάζουν με μάτια. Μάτια μεγάλα, ικανά να αποτρέψουν έναν εχθρό, αφού παραπέμπουν σε πρόσωπο ζώου πολύ μεγαλύτερου και περισσότερο τρομακτικού από μια αθώα πεταλούδα...

Οχι πως οι πεταλούδες είναι πάντοτε αθώες: οι κάμπιες ορισμένων ειδών τρέφονται με φυτά (όπως η αριστολόχια) που διαθέτουν τοξίνες και έτσι το σώμα των πεταλούδων καθίσταται δηλητηριώδες για τους θηρευτές τους που τις αναγνωρίζουν και τις αποφεύγουν. Τα είδη που περιέχουν δηλητήριο γίνονται αντικείμενο αντιγραφής από άλλα είδη που έτσι προστατεύονται και αυτά. Πρόκειται για ένα φαινόμενο πολύ διαδεδομένο κυρίως μεταξύ των αφρικανικών ειδών πεταλούδων. Τέλος, μια άλλη αμυντική τεχνική που έχουν αναπτύξει οι πεταλούδες είναι η ύπαρξη σχηματισμών που μοιάζουν με κεραίες στις απολήξεις των φτερών. Το χαρακτηριστικό κούνημα αυτών των απολήξεων, σε συνδυασμό με την ύπαρξη «ματιών» κοντά τους, αποπροσανατολίζει τα πουλιά που επιτίθενται. Ετσι αυτά πιάνουν τις πεταλούδες από την άκρη των φτερών η οποία αποσχίζεται και ελευθερώνει το έντομο από τον θηρευτή του.

 Κι αν την πιάσεις...

Αν με τα παραπάνω το ενδιαφέρον σας για τις πεταλούδες έχει αφυπνιστεί, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι ενώ η σύλληψή τους δεν είναι δύσκολη (ναι, ναι, με το γνωστό δίχτυ-απόχη) και ο σωστός χειρισμός τους (ώστε να μην τραυματίζονται) είναι ζήτημα εμπειρίας, η κατάταξή τους δεν είναι προφανής. Αρχικώς η κατάταξη βασιζόταν στα χρώματα και σχέδια των φτερών αλλά γρήγορα έγινε κατανοητό ότι δεν επαρκούσε για τη σωστή ταξινόμηση των πεταλούδων. Φτάνει να σκεφτεί κανείς ότι πολλά είδη εμφανίζουν διμορφισμό (διαφορετικός χρωματισμός αρσενικού και θηλυκού), ενώ κάποια άλλα εμφανίζουν διαφορά στο χρώμα ανάλογα με την εποχή του έτους. 

Η ανατομία του εξωτερικού αναπαραγωγικού συστήματος των πεταλούδων υπήρξε για πολλά χρόνια το βασικό στοιχείο διάκρισης των ειδών (στο Μουσείο Συγκριτικής Ζωολογίας του Χάρβαρντ μπορεί κανείς να θαυμάσει ακόμη τη συλλογή εξωτερικών γεννητικών οργάνων των αρσενικών μπλε πεταλούδων του Ναμπόκοφ). Σήμερα, παράλληλα με την ανατομία του αναπαραγωγικού συστήματος, χάρη στην οποία πολλά είδη ταξινομήθηκαν σωστά, χρησιμοποιούνται και σύγχρονες μοριακές τεχνικές οι οποίες βασίζονται στο DNA.

Με άλλα λόγια, μπορεί κανείς να πιάσει εύκολα μια πεταλούδα, αλλά για τα περαιτέρω χρειάζεται αφοσίωση και μελέτη.