Αν ο Χριστός δεν έχει αναστηθεί, τότε υπήρξε απλά ένας σοφός, ένας δίκαιος άνθρωπος. Ένα σημαίνον πρόσωπο της ιστορίας, όπως και πολλά άλλα. Ένας ακόμη φιλόσοφος, ένα πρόσωπο, που ξεχώρισε για τη διδασκαλία του. Μία διδασκαλία με ήθος, πλήρης ανθρωπισμού. Αν ο Χριστός δεν αναστήθηκε, δεν με ενδιαφέρει η γέννηση Του. Δεν με ενδιαφέρει τι υποσχέθηκε, αδιαφορώ για την ζωή μετά τον θάνατο και δεν θέλω να πιστέψω. Υπάρχουν πολλοί σοφοί, ηθικοί άνθρωποι, οι οποίοι γεννήθηκαν και ο λόγος τους ήταν γεμάτος από ηθικές αξίες, από δικαιοσύνη, από καλό, αλλά κάπου σκόνταφταν. Εν τέλει; Δεν έχει ανάγκη ο άνθρωπος να γίνει καλός και ηθικός αλλά άγιος, αγιασμένη ψυχοσωματική ύπαρξη, ύπαρξη που θα έχει σοβαρό λόγο για να ζει και στην άλλη ζωή, μετά τον θάνατο.
Ο τίτλος άλλα μας λέει. Ο τίτλος είναι υπέρλογος. Το υπέρλογο, όμως, δεν είναι άλογο. Έχει μεταφυσική οπτική, θεμελιωμένη σε έναν συσχετισμό αναλογικής εμπειρίας, όπου Θεός και άνθρωπος συναντιούνται πάντοτε, κάθε στιγμή μέσα στην ιστορία. Κατ’ αρχάς, το ζήτημα της ανάστασης είναι σοβαρό θέμα. Δεν είναι παίξε γέλασε. Εδώ, ένας Παύλος μίλησε για ανάσταση των νεκρών στον Άρειο Πάγο και οι περισσότεροι από κάτω έβαλαν τα γέλια. Θα σε ακούσουμε άλλη φορά, του είπαν. Που να αντέξει η μεταφυσική των ακροατών του Παύλου, το βάρος μιας υπέρλογης πραγματικότητας; Μιας κατάφασης και μιας αναίρεσης; Κατάφασης γιατί ο Θεός ενσαρκώθηκε. Δεν είναι και λίγο αυτό. Αναίρεσης, γιατί η ανάσταση, στην ουσία είναι η ταπείνωση της φύσης, η διάλυση των νόμων της φύσης, η ταπείνωση της λογικής που συνήθισε να πιστεύει σε ό,τι αντιλαμβάνεται;
Αυτό δεν έλεγε ο Berkeley; Δεν ταύτιζε το «είναι» με το «αντιλαμβάνεσθαι»; Δεν έλεγε «esse est percipi»; Αν δεν αντιλαμβανόταν κάτι με τις αισθήσεις, δεν υπήρχε περίπτωση να το δεχτεί. Ο ίδιος σε μία εργασία του το 1710, ρώτησε και απάντησε ο ίδιος: «Εάν ένα δέντρο πέσει στο δάσος και κανείς δεν είναι κοντά για να το ακούσει, θα κάνει θόρυβο;». Και απαντά με κατηγορηματικό τρόπο: «Όχι». Πού να μιλήσεις στον εμπειρικό φιλόσοφο για ανάσταση; Θα σου πει, πας με τα καλά σου; Εδώ δεν πιστεύουμε στον θόρυβο κάποιου δέντρου που θα πέσει παραπέρα, αφού δεν ακούμε τον ήχο του από την πτώση, και θα πιστέψουμε στην ανάσταση; Πάει, τα ‘χεις χάσει, θα σου πει.
Δεν είναι μόνο οι παραπάνω όμως. Ο Ernest Renan, είχε θέμα την θεότητα του Χριστού. Πού λόγος, φανταστείτε, για ανάσταση; «Οι αιώνες θα διακηρύσσουν ότι μεταξύ των υιών των ανθρώπων δεν γεννήθηκε κανένας υπέρτερος σου∙ Θεός όμως δεν είσαι». Για τον Renan και τους σύγχρονους αθεϊστές, ο Χριστός, ως τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος, αποτελεί βάσανο για τη λογική τους. Δεν αντέχεται ένας αναστημένος Θεός! Αντέχεται ένας ιστορικός Ιησούς, όμως. Ναι, λένε, υπήρχε ένα ιστορικό πρόσωπο, ο Ιησούς, του οποίου η διδασκαλία ήταν υπέροχη, μίλησε για το καλό, τη δικαιοσύνη, την ισότητα κ.ο.κ. Το μόνο που δεν μας είπαν όλοι αυτοί οι απερίσκεπτοι άθεοι, που δεν αντέχουν την ίδια τους την ιδεολογία που βαραίνει συνεχώς, είναι ότι ο Χριστός υπήρξε πρόδρομος του Διαφωτισμού!
Δεν αντέχεται η ανάσταση. Η ανάσταση έχει τραγικά υπαρξιακά αδιέξοδα για την αρχαιοελληνική φιλοσοφική σκέψη. Ο Χριστός ανέστησε τον φίλο του τον Λάζαρο. Αν εκείνη τη στιγμή, ήταν εκεί δίπλα ο Σωκράτης, θα έλεγε στον Χριστό, ε, τι πας να κάνεις, εδώ είδαμε και πάθαμε να πεθάνουμε για να γλιτώσουμε κι εσύ τον φέρνεις πίσω στη ζωή; Ο θάνατος είναι ευπρόσδεκτος για τους φιλοσόφους εκείνους. Το επιθυμητό είναι. Δεν είναι δυσάρεστος και για τον Επίκουρο, ο οποίος θα πει πως «ο σοφός ούτε τη ζωή αρνιέται, ούτε την ανυπαρξία φοβάται». Να, η επιθυμητή κατάληξη της ανθρώπινης ύπαρξης, για ένα μέρος των φιλοσόφων∙ ο θάνατος.
Η ανάσταση, πράγματι, αποτελεί μία δύσκολη υπόθεση. Ο σύγχρονος άνθρωπος, δύσκολα συζητά για το γεγονός αυτό, καθώς δεν το συσχετίζει με τη δική του προσωπική ύπαρξη. Η υπόσταση του δεν υποστασιοποιείται στην Ανάσταση του Χριστού. Οι ανάγκες και οι αγωνίες του είναι παντελώς ξένες με το γεγονός της ζωοποίησης, της μετοχή στο Σώμα και Αίμα του Χριστού, της αφθαρσίας. Τί τον νοιάζει τον άλλον αν «το φθαρτό ντύνεται την αφθαρσία και το θνητό την αθανασία», καταπώς σημειώνει ο Γρηγόριος Νύσσης; Κι αν του πεις πως με την ανάσταση καταλύεται ο θάνατος, θέλει να το ζήσει, να το βιώσει, να δει τη ζωή του να αλλάζει, την ύπαρξη του να γίνεται πνευματική, να έχει λόγο σοβαρό, με άλλα λόγια, να πιστέψει πως αξίζει να ζήσει, να πάθει, να δοκιμασθεί, ώστε να ζήσει στη Βασιλεία του Θεού.
Επιμένω και θα επιμένω αθεράπευτα, πως το ζητούμενο δεν είναι να καθίσει ο κόσμος το βράδυ στη Λειτουργία της Ανάστασης, αλλά να συσχετιστεί πρώτα με το πρόσωπο του Χριστού. Γιατί να καθίσει στη Λειτουργία, τη στιγμή που δεν ελκύεται από το αναστάσιμο γεγονός; Προέχει η γνωριμία. Αν ο άνθρωπος γνωρίσει το πρόσωπο του Χριστού, θα ερωτευτεί τον Χριστό, καθώς Εκείνος πρώτος έχει ερωτευτεί τον άνθρωπο. Αν Τον ερωτευτεί, θα μείνει στην αναστάσιμη Θεία Λειτουργία. Δεν είναι σκοπός να γεμίζουν οι ναοί με κόσμο. Μαγκιά είναι να γεμίσει η φτωχή, πονεμένη, αλλοτριωμένη, αποδυναμωμένη, μοναχική, ανθρώπινη ύπαρξη με Χριστό. Κι αυτή η αλήθεια, δεν αντέχεται.
«Εισέλθετε λοιπόν όλοι στη χαρά του Κυρίου σας. Και εκείνοι που πρώτοι φτάσατε κι όσοι ήρθατε δεύτεροι, λάβετε τον μισθό σας. Πλούσιοι και φτωχοί πανηγυρίσετε. Όσοι εγκρατευτήκατε, αλλά κι εκείνοι που έχετε βραδυπορήσει στην εργασία των εντολών, τιμήσετε την σημερινή ημέρα. Όσοι νηστέψατε και εκείνοι που δεν νηστέψατε, ευφρανθείτε σήμερα. Η Τράπεζα είναι γεμάτη, απολαύστε την όλοι… Κανείς πια να μην θρηνεί τη φτώχεια του, γιατί τώρα έγινε φανερή η Βασιλεία του Θεού, εκείνη που προσφέρεται σ’ όλους εξίσου. Κανένας να μην κλαίει πια για τα πταίσματα του, γιατί συγχώρεση μας είναι ο Αναστημένος. Κανένας ας μην φοβάται πια τον θάνατο, γιατί ο θάνατος του Σωτήρα μας, μας ελευθέρωσε από τον θάνατο και τη φθορά» (Ιωάννης Χρυσόστομος, Κατηχητικός Λόγος). Χριστός Ανέστη!
Ηρακλής Αθ. Φίλιος
Βαλκανιολόγος, Θεολόγος
