Οδηγίες για τη μετάφραση αδίδακτου κειμένου στα αρχαία ελληνικά

Χρήσιμες οδηγίες για την επίλυση του αδίδακτου κειμένου και την μετάφραση

Εντοπίζουμε τα ρήματα ( προσοχή: όχι απαρέμφατα και μετοχές, μόνο εγκλίσεις – οριστική, υποτακτική, ευκτική, προστακτική. Εξαίρεση αποτελούν οι δευτερεύουσες απαρεμφατικές προτάσεις).
Όσα είναι τα ρήματα, τόσες θα είναι και οι προτάσεις (εκτός αν βέβαια εννοούνται κάποιοι ρηματικοί τύποι).
Σε κάθε περίοδο ή ημιπερίοδο αναγνωρίζουμε τις προτάσεις σωστά (όχι με βάση πάντα το κόμμα, αλλά με βάση τους υποτακτικούς και παρατακτικούς συνδέσμους), δηλαδή σημειώνουμε τα καθοριστικά στοιχεία: το εισαγωγικό της πρότασης (με τι αρχίζει), το ρήμα της, την τελευταία λέξη της (ποτέτην πρώτη λέξη της επόμενης πρότασης). Εισαγωγικά στοιχεία των προτάσεων είναι οι σύνδεσμοι, οι αναφορικές αντωνυμίες και τα επιρρήματα, οι ερωτηματικές αντωνυμίες και τα ερωτηματικά μόρια. Τα στοιχεία αυτά τα επισημαίνουμε κυκλώνοντάς τα. Προσοχή πρέπει να επιδείξουμε στους συνδέσμους που συνδέουν όμοια πράγματα, γιατί πρέπει να ελέγξουμε τι συνδέουν, δηλαδή, προτάσεις ή όρους προτάσεων. Αν όμως ένας σύνδεσμος βρίσκεται μετά από ισχυρό σημείο στίξης – εκτός του κόμματος – τον κυκλώνουμε κι αυτόν, γιατί είναι φανερό ότι πρόκειται για το σύνδεσμο της κύριας πρότασης. Επίσης, οφείλουμε να επιδείξουμε ιδιαίτερη προσοχή στους συνδέσμους, όσον αφορά τη μετάφρασή τους, γιατί συνήθως ξεχνάμε να τους μεταφράσουμε: Μπορεί να είναι μικρές λεξούλες ( μεν – δε, τε – και, δη, ουν…) αλλά έχουν μεγάλη σημασία γιατί εξασφαλίζουν τη συνοχή του κειμένου άρα και το σωστότερο νόημα και σε τελική ανάλυση είναι αυτά που κάνουν τη διαφορά.
Τις προτάσεις τις χωρίζουμε ως εξής: α. Τις κύριες με αγκύλη […], β. Τις δευτερεύουσες με παρενθέσεις (…)
Προσοχή! Αν στην αρχή μιας περιόδου ή ημιπεριόδου υπάρχουν δύο εισαγωγικά στοιχεία, θα πρόκειται για τις εξής περιπτώσεις: α. Το ένα εισαγωγικό στοιχείο εισάγει την πρώτη πρόταση ποτ είναι δευτερεύουσα, ενώ το δεύτερο είναι ο σύνδεσμος της κύριας πρότασης που θα συναντήσουμε παρακάτω. β. Όταν μια πρόταση διακόπτεται, δεν πρέπει να βιαστούμε να βρούμε το ρήμα της παρακάτω. Την απομονώνουμε στο παρακάτω κείμενο, αφού πρώτα το διαβάσουμε προσεκτικά για την κατανόηση του νοήματος και σε συνδυασμό με τη συντακτική ανάλυση αποδίδουμε τη μετάφραση.
Εντοπίζουμε υποκείμενο κι αντικείμενο (ή κατηγορούμενο) στα ρήματα. Το ίδιο κάνουμε και στα απαρέμφατα και στις μετοχές, με μεγάλη προσοχή γιατί έχει πολύ μεγάλη σημασία για τη μετάφραση ο σωστός εντοπισμός των υποκειμένων τους. Προσοχή: κάθε λέξη που συντάσσω, τη μεταφράζω παράλληλα, ολοκληρώνοντας τις προτάσεις μου σταδιακά με βάση τη λογική αλληλεξάρτηση των συντακτικών όρων. «Χτίζω» τη μετάφραση μου σιγά – σιγά, λέξη προς λέξη – δεν την αφήνω για το τέλος.
Παράλληλα, δείχνουμε μεγάλη προσοχή στο είδος των μετοχών, προϋπόθεση απαραίτητη για μια σωστή μετάφραση.
Ιδιαίτερη προσοχή στους χρόνους και τις εγκλίσεις των ρημάτων και των ρηματικών τύπων για να μη χάνεται η αίσθηση του χρόνου.
Μεταφράζουμε στη συνέχεια κάθε πρόταση χωριστά. Πρώτα την κύρια και στη συνέχεια τις δευτερεύουσες, με λογική σειρά, κι όσες απομένουν, με τη σειρά του κειμένου. Αν προκύψει πρόβλημα στο να μεταφράσουμε, μπορούμε να ξεκινήσουμε από την αρχή το κείμενο μεταφράζοντάς το, οπότε και τυχόν συντακτικό λάθος θα το βρούμε εύκολα, εφόσον δε θα βγαίνει νόημα με την πρώτη προσπάθειά μας. Διευκρίνιση:Συνήθως μόνο οι ρηματικοί τύποι χρειάζεται να ειπωθούν στη γλώσσα μας πιο νωρίς απ’ ό,τι υπάρχουν στο κείμενο.
Η αντιμετώπιση των άγνωστων λέξεων : Είναι πιθανό να έχω κάποιες άγνωστες λέξεις είτε επειδή δεν τις έχω συναντήσει ξανά είτε επειδή δεν τις θυμάμαι. Στην πραγματικότητα καμιά λέξη δεν είναι τελείως άγνωστη – ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για τη γλώσσα μας κι όχι για κάποια ξένη γλώσσα. Με δύο τρόπους, λοιπόν, ερμηνεύω τις «άγνωστες» λέξεις: α΄ τρόπος: Η ετυμολογία: προσπαθώ να εντοπίσω το «θέμα» της λέξης, τα συνθετικά της μέρη ίσως και να τη συνδυάσω με άλλες λέξεις που έχω βρει σε αρχαία κείμενα ή με λέξεις που χρησιμοποιώ σήμερα και ξέρω το νόημά τους. β΄ τρόπος (και σημαντικότερος): Βρίσκω το νόημα της λέξης από τα συμφραζόμενα. Συμπληρώνω το νοηματικό κενό με κάποια λέξη – φράση που ταιριάζει κι ολοκληρώνει την πρότασή μου αλλά εξυπηρετεί και το γενικότερο νόημα του κειμένου μου.
Όταν τελειώσω τη μετάφρασή μου, διαβάζω το κείμενό που έγραψα, ελέγχοντας κατά πόσο είναι νοηματικά κατανοητό και αισθητικά ικανοποιητικό («ωραίο κείμενο»). Αν χρειαστεί το βελτιώνω με διορθώσεις.