Αριστοτέλους
Ρητορική, Α΄ 1-2 (έκδ. του R. Kassel)
Η
σχέση ρητορικής και διαλεκτικής
Ἡ ῥητορική ἐστιν ἀντίστροφος[1] τῇ διαλεκτικῇ˙
ἀμφότεραι γὰρ περὶ τοιούτων τινῶν εἰσιν ἃ κοινὰ τρόπον τινὰ ἁπάντων ἐστὶ
γνωρίζειν καὶ οὐδεμιᾶς ἐπιστήμης ἀφωρισμένης[2] . Διὸ καὶ
πάντες τρόπον τινὰ μετέχουσιν ἀμφοῖν[3] ˙ πάντες
γὰρ μέχρι τινὸς καὶ ἐξετάζειν καὶ ὑπέχειν λόγον καὶ ἀπολογεῖσθαι καὶ κατηγορεῖν
ἐγχειροῦσιν. Τῶν μὲν οὖν πολλῶν οἱ μὲν εἰκῇ[4] ταῦτα δρῶσιν,
οἱ δὲ διὰ συνήθειαν ἀπὸ ἕξεως[5] . Ἐπεὶ
δ’ ἀμφοτέρως ἐνδέχεται, δῆλον ὅτι εἴη ἂν αὐτὰ καὶ ὁδῷ[6] ποιεῖν˙
δι’ ὃ γὰρ ἐπιτυγχάνουσιν οἵ τε διὰ συνήθειαν καὶ οἱ ἀπὸ ταὐτομάτου, τὴν αἰτίαν
θεωρεῖν ἐνδέχεται, τὸ δὲ τοιοῦτον ἤδη πάντες ἂν ὁμολογήσαιεν τέχνης ἔργον εἶναι.
Γ1. Να γράψετε στο
τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου.
Η
ρητορική είναι ανάλογη με τη διαλεκτική· γιατί και οι δύο ασχολούνται με μερικά
τέτοιου είδους πράγματα που κατά κάποιον τρόπο είναι γνώριμα σε όλους και δεν
ανήκουν σε μια διακριτή επιστήμη. Γι’ αυτό και όλοι κατά κάποιον τρόπο συμμετέχουν
και στις δύο (χρησιμοποιούν και τις δύο)· πράγματι όλοι ως ένα σημείο
επιχειρούν και να εξετάζουν και να υποστηρίζουν μια υπόθεση και να απολογούνται
και να κατηγορούν κάποιον. Από τους πολλούς λοιπόν άλλοι κάνουν αυτά τυχαία κι
άλλοι από συνήθεια ως αποτέλεσμα άσκησης. Επειδή όμως και οι δύο αυτοί τρόποι είναι
ενδεχόμενοι, είναι φανερό ότι αυτά θα μπορούσαν να γίνονται με μέθοδο (ότι μπορεί
να δημιουργηθεί μέθοδος εφαρμογής τους)· πράγματι για ποιον λόγο πετυχαίνουν
και εκείνοι που μιλούν/που ενεργούν από συνήθεια και εκείνοι που μιλούν/ενεργούν
από έμφυτο (τυχαία), είναι δυνατό να ερευνήσουμε την αιτία (της επιτυχίας), και
τότε είναι δυνατόν να παραδεχτούν όλοι πως η έρευνα αυτού του είδους είναι έργο
μιας τέχνης.
Γ2.α. Να γράψετε στο
τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις
(μονάδες 4):
ἀφωρισμένης:
το τρίτο πρόσωπο ενικού αριθμού στην οριστική του παθητικού αορίστου = ἀφωρίσθη
ὑπέχειν:
το δεύτερο πρόσωπο ενικού αριθμού στην προστακτική του αορίστου β΄ στην ίδια
φωνή = ὑπόσχες
πολλῶν:
τη δοτική πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους στον υπερθετικό βαθμό = πλείσταις
δρῶσιν:
τη γενική πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους της μετοχής ενεστώτα στην
ίδια φωνή = τῶν
δρώντων
Γ2.β. «τὸ δὲ τοιοῦτον
ἤδη πάντες ἂν ὁμολογήσαιεν τέχνης ἔργον εἶναι»: Να μεταφέρετε όλους τους
κλιτούς τύπους της πρότασης στον άλλον αριθμό.
(μονάδες 6) Μονάδες 10
=
«τὰ δὲ τοιαῦτα ἤδη πᾶς ἂν ὁμολογήσαι/ὁμολογήσειε
τεχνῶν ἔργα εἶναι»
Γ3.α. Να αναγνωρίσετε
συντακτικά τους παρακάτω τύπους: τῇ διαλεκτικῇ, ἐξετάζειν, θεωρεῖν, ἔργον.
(μονάδες 4)
τῇ
διαλεκτικῇ:
ετερόπτωτος
ονοματικός προσδιορισμός, δοτική αντικειμενική στο ἀντίστροφος
ἐξετάζειν: τελικό
απρμφ., αντικείμενο στο ρήμα ἐγχειροῦσιν.
θεωρεῖν:
τελικό απρμφ., υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος ἐνδέχεται
ἔργον: κατηγορούμενο
στο τὸ τοιοῦτον μέσω του συνδετικού εἶναι
Γ3.β. «Ἐπεὶ δ’ ἀμφοτέρως
ἐνδέχεται»: Να αναγνωρίσετε το είδος της πρότασης (μονάδα 1) και να
αιτιολογήσετε τον τρόπο εκφοράς της (μονάδα 1). (μονάδες 2)
§ Δευτερεύουσα
επιρρηματική αιτιολογική πρόταση.
§ Εκφέρεται
με οριστική επειδή δηλώνει αιτία πραγματική.
Γ3.γ. «Τῶν μὲν
πολλῶν οἱ μὲν εἰκῇ ταῦτα δρῶσιν, οἱ δὲ διὰ συνήθειαν ἀπὸ
ἕξεως»: Να αναγνωρίσετε συντακτικά τους υπογραμμισμένους όρους. (μονάδες 4)
Μονάδες 10
τῶν πολλῶν: ετερόπτωτος
ονοματικός προσδιορισμός, γενική διαιρετική στα οἱ μέν, οἱ δὲ
εἰκῇ: επιρρηματικός
προσδιορισμός του τρόπου στο δρῶσιν
ταῦτα:
σύστοιχο αντικείμενο στο δρῶσιν
διὰ συνήθειαν: εμπρόθετος
επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο δρῶσιν.
[1] ἀντίστροφος: ανάλογη.
[2] ἀφωρισμένης: (εδώ) διακριτή.
[3] ἀμφοῖν: γενική δυϊκού αριθμού
του ἄμφω: και οι δύο.
[4] εἰκῇ: τυχαία, χωρίς σχέδιο.
[5] ἀπὸ ἕξεως: ως αποτέλεσμα
άσκησης.
[6]
ὁδῷ: (εδώ) τρόπος, μέθοδος.
